Ο μιναρές ενός γκρεμισμένου τζαμιού στο δρόμο για το Ζαπάντι
- του Λευτέρη Τηλιγάδα
Δυόμιση χιλιόμετρα περίπου από το κέντρο του Αγρινίου εξακολουθεί, κάτι περισσότερο από δυόμιση αιώνες τώρα, να ορθώνεται ένα σημαντικό πολιτισμικό αποτύπωμα-ερείπιο του οθωμανικού πολιτισμού της περιοχής μας, το οποίο αναδεικνύει το μέγεθος της τραγικής συνενοχής και αδιαφορίας όλων μας απέναντι στα πολιτιστικά στοιχεία που δημιούργησε μέσα στο χρόνο η τοπική κοινωνία της περιοχής μας, ανεξάρτητα και πέρα από τη θρησκευτική της ταυτότητα.
Αυτό το εγκαταλελειμμένο και ερειπωμένο μνημείο στο οποίο αναφερόμαστε, δεν είναι άλλο από το μιναρέ ενός γκρεμισμένου τζαμιού, που συναντάμε στο δρόμο, που οδηγεί από τον κόμβο του δημοτικού σταδίου στη σημερινή κοινότητα της Μεγάλης Χώρας.
Η κοινότητα της Μεγάλης Χώρας, το οθωμανικό Ζεμπάν ή Ζαπάντα ή Ζαπάντι ή Ζαπάντ’, δημιουργήθηκε από χριστιανούς αγρότες, οι οποίοι δούλευαν στα χωράφια του πρώτου μουσουλμάνου ευνούχου και οικιστή της περιοχής, Μουσά Αγά και οι οποίοι με το πέρασμα των χρόνων, παρότι εξισλαμίστηκαν, διατήρησαν τη γλώσσα τους, καθώς και πολλά ήθη και έθιμα από την προηγούμενη θρησκεία τους.
‘Ένα απ’ αυτά ήταν η αγάπη και η πίστη που ένιωθαν πολλές μουσουλμάνες της περιοχής προς τη Μαρία (Παναγία), τη μητέρα του ιδρυτή της χριστιανικής θρησκείας, γεγονός το οποίο, σύμφωνα με την Τασούλα Δερβενιώτη[1], «δίνει και μια εξήγηση, γιατί ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, μια παλαιοχριστιανική βασιλική (4ος-6ος αι. μ.Χ.), το αρχαιότερο χριστιανικό μνημείο της περιοχής, συνυπήρχε με τα δύο τζαμιά του Ζαπάντ” και μάλιστα, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, «φαίνεται» ότι ο ναός ζωγραφίστηκε ολόκληρος τον 16ο αιώνα, την εποχή που το μουσουλμανικό Ζαπάντ’ βρισκόταν σε μεγάλη ακμή».
Η επίσημη ιστορία του ελληνικού έθνους, είναι διαπιστωμένο από πολλούς ιστορικούς, ότι έχει αποσιωπήσει πολλά ιστορικά γεγονότα, τα οποία καθόλου δεν «κολάκευαν» το εθνικό αφήγημα που χρειαζόταν το νεοσύστατο κράτος για να ομογενοποιηθεί.
Αποτέλεσμα αυτής της επιλογής ήταν σημαντικά μνημεία πολιτισμού, όπως το τζαμί της Μεγάλης Χώρας, να έχουν εγκαταλειφθεί στη φθορά του χρόνου, με τη διαχρονική και ασυγχώρητη αδιαφορία των αρμόδιων θεσμικών υπηρεσιών του υπουργείου πολιτισμού, καθώς και των τοπικών αρχών της αυτοδιοίκησης της κάθε περιοχής, οι οποίες κανένα ενδιαφέρον δεν έδειξαν για την προστασία και την ανάδειξή της.
Να σημειωθεί στο σημείο αυτό, ότι ενώ η έκδοση με τίτλο «Αιτωλοακαρνανία, Φυσικό περιβάλλον. Ιστορία, μνημεία, οικολογικές και πολιτιστικές διαδρομές», της «Τοπικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων (ΤΕΔΚ) του Νομού Αιτωλοακαρνανίας», η οποία υλοποιήθηκε με την συμμετοχή της «Ελληνικής Εταιρείας Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (Ε.Ε. Τ.Α.Α.) ΑΕ», 1η έκδοση 1992, επανέκδοση 1997, δεν αναφέρει καν την ύπαρξή του, η έκδοση της «Ιστορικής – Αρχαιολογικής Εταιρείας Δυτικής Στερεάς Ελλάδας», του 1995, με τίτλο «Αιτωλοακαρνανία – Τόποι, μνημεία, Ιστορία», μόλις και εντελώς συνοπτικά αφιερώνει μια πρόταση γι’ αυτό: «Στον ίδιο χώρο άκμασε κατά την Τουρκοκρατία ανθηρή κοινότητα Οθωμανών τιμαριούχων, πιθανότατα πρώην χριστιανών με το όνομα Ζαπάντι. Μοναδικό απτό ενθύμιο της παρουσίας τους είναι τα ερείπια του τζαμιού τους , νότια του χωριού», αναφέρει στη σελίδα 48.
Κάπως έτσι αυτό το μνημείο, όπως και η ανθρωποκεντρική αφήγηση της ιστορίας της περιοχής πέρασε στη «χώρα της σιωπής», με την εθνοκεντρική εκδοχή της να αποσιωπά ότι από « τον 16ο έως τον 19ο αιώνα το Ζαπάντ’ ήταν μια μεγάλη κωμόπολη. Είχε 300 σπίτια που περικλείονταν με ψηλούς τοίχους, τρία σχολεία και δύο λουτρά. Ήταν επίσης μεγάλο εμπορικό κέντρο. Είχε 57 μαγαζιά και τρία χάνια για εμπόρους, γιατί κάθε βδομάδα γινόταν μεγάλη εμποροπανήγυρις και τα καπνά του είχαν κατακτήσει τον κόσμο. Γι’ αυτό το λόγο οι κάτοικοί του αρνήθηκαν επίμονα να εγκαταλείψουν τον τόπο τους, όπως έκαναν οι μουσουλμάνοι «αστοί» του Αγρινίου. Πολέμησαν με αυταπάρνηση για το βίος τους, όπως παντού και πάντα πολεμούν οι άνθρωποι, άσχετα σε ποιο έθνος και σε ποια φυλή ανήκουν».[2]
Αναφορά για τα δύο τζαμιά του Ζαπαντιού βρίσκουμε στον όγδοο τόμο του βιβλίου του Εβλιά Τσελεμπί «Σεγιαχατναμέ» («Ταξίδι στην Ελλάδα», μετάφρ. Ν. Χειλαδάκης, έκδ. Εκάτη, 1991), σ. 210: «Το τζαμί του παζαριού έχει πολύ μεγάλη ενορία. Ο μιναρές του είναι χτισμένος με σπασμένο τούβλο και η αυλή του στολίζεται με θεόρατα κυπαρίσσια. Υπάρχει ακόμα ένα τζαμί: το Κιουτσούκ-Παζάρ».
- Το κείμενο αποτελεί μέρος της εισήγησης της Τασούλας Βερβενιώτη στην ημερίδα που διοργάνωσε το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων στο Αγρίνιο το Σεπτέμβριο του 2000 και δημοσιεύτηκε πρώτη φορά από το Δήμο Αγρινίου με τίτλο «Ζαπάντ’, η Μεγάλη Χώρα της σιωπής».
- ό.π.
AgrinioStories
Διαβάστε όλες
τις ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ του «ΑΡΧΕΙΟΝ ΑΓΡΙΝΙΟΥ»
κάνοντας clik πάνω στη διαφήμιση που ακολουθεί
