Μυρωδιά βροχής, άρωμα του σχολικού Σεπτέμβρη,
του Χρονογράφου πρώτη μέρα
Καλό Σεπτέμβρη νά ‘χουμε
Η λέξη Σεπτέμβριος, September στα λατινικά,
προέρχεται από το αριθμητικό septem (σέπτεμ=επτά),
καθώς ήταν ο έβδομος μήνας
του αρχαίου δεκάμηνου ρωμαϊκού ημερολογίου
Η λέξη Σεπτέμβριος, September στα λατινικά, προέρχεται από το αριθμητικό septem (σέπτεμ = επτά), καθώς ήταν ο έβδομος μήνας του αρχαίου δεκάμηνου ρωμαϊκού ημερολογίου. Αργότερα, με την προσθήκη του Ιανουαρίου και του Φεβρουαρίου, ο Σεπτέμβριος μετακινήθηκε στην ένατη θέση, χωρίς όμως να αλλάξει η ονομασία του. Η Ρωμαϊκή Σύγκλητος, θέλοντας να κολακέψει τον αυτοκράτορα Τιβέριο (14-37), αποφάσισε να δώσει το όνομά του στον μήνα Σεπτέμβριο. Αυτός σοφά ποιών αρνήθηκε, επειδή υποστήριξε ότι οι συχνές αλλαγές στις ονομασίες των μηνών μόνο σύγχυση προκαλούν.
Τον Σεπτέμβριο στη Ρώμη τελούνταν μεγάλες γιορτές, όπως τα Καπιτώλια και τα Ρωμαία ή Ρωμαϊκοί Αγώνες (Ludi Romani) προς τιμή του Δία (κάτι σαν Ολυμπιακοί Αγώνες των Ρωμαίων). Την 1η Σεπτεμβρίου προσδιοριζόταν ο ετήσιος φόρος που έπρεπε να καταβάλουν οι Ρωμαίοι πολίτες (indictio), εξού και Ινδικτιών, που στο Βυζάντιο γιορταζόταν ως Πρωτοχρονιά και συνέπιπτε με το νέο εκκλησιαστικό έτος (Αρχή της Ινδικτιώνος).
Στο αρχαίο Αττικό ημερολόγιο ο Σεπτέμβριος αντιστοιχούσε στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Μεταγειτνιώνα και στο πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Βοηδρομιώνα. Δεσπόζουσα γιορτή στην Αθήνα και συγκεκριμένα στην Ελευσίνα ήταν τα Ελευσίνια, με τα περιώνυμα Μυστήρια (Ελευσίνια Μυστήρια).
Άλλες γιορτές:
- Αδώνια
- Μεταγείτνια
- Ηράκλεια του Κυνοσάργους
- Γενέσια
- Αρτέμιδος Αγροτέρας
- Βοηδρόμια
Η 1η Σεπτεμβρίου συνδέεται με ποικίλες προλήψεις. Οι έγκυες απείχαν από κάθε εργασία για να μη γεννηθεί το παιδί τους με το σημάδι του Αγίου Συμεών του Στυλίτη, που γιορτάζει αυτή την ημέρα (Συμεών / σημαδεύω). Η 1η Σεπτεμβρίου θεωρείται η «Ημέρα του Χρονογράφου», καθώς πιστεύεται ότι ο Χάρος γράφει όσους θα πεθάνουν κατά τη διάρκεια του χρόνου. Για να ξορκίσουν τον Χάροντα, οι νοικοκυραίοι σπάνε ένα ρόδι στην είσοδο του σπιτιού τους.
Ο Σεπτέμβριος έχει διάφορες ονομασίες στο λαϊκό καλεντάρι:
Χινόπωρος, επειδή θεωρείται ο πρώτος μήνας του Φθινοπώρου.
Ορτυκολόγος, λόγω του περάσματος των ορτυκιών που αποδημούν νότια.
Τρυγητής ή Τρυγομηνάς, λόγω του τρύγου, που είναι η κύρια αγροτική απασχόληση το μήνα αυτό.
Σποριάρης, επειδή προετοιμάζεται η σπορά των χωραφιών.
Σταυρίτης, από τη μεγάλη εορτή της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού στις 14 Σεπτεμβρίου.
Παροιμίες
Αν ίσως βρέξει ο Τρυγητής, χαρά στον τυροκόμο.
Σεπτέμβρη στάρι σπείρε και σε πανηγύρι σύρε.
Σεπτέμβρης πρώτα κρύα, τρέχει, ανοίγει τα σχολεία.
Το Σεπτέμβρη τα σταφύλια, τον Οκτώβρη τα κουδούνια.
Τον Τρυγητή τ’ αμπελουργού, πάνε χαλάλι οι κόποι.
Του Σεπτέμβρη οι βροχές, πολλά κακά μας φέρνουν.
Εορτολόγιο Σεπτεμβρίου
- 1 Σεπτεμβρίου Αδαμαντίνη, Αδαμάντιος, Αδαμαντία, Διαμαντής, Διαμάντω, Αθηνά, Ακριβή, Ακριβός, Αντιγόνη, Αντίγονος, Αρηβοία, Ασπασία, Ασπάσιος, Αφροδίτη, Διώνη, Δωδώνη, Ελπινίκη, Ερασμία, Εράσμιος, Ερατώ, Ερμηνεία, Ευτέρπιος, Ευτέρπη, Θαλής, Θάλεια, Θεανώ, Θεονόη, Θεονύμφη, Καλλιρρόη, Καλλίστη, Κλειώ, Κλεονίκη, Κλεόπατρος, Κλεοπάτρα, Κοραλία, Μαργαρίτης, Μαργαρίτα, Μαριάνθη, Μελπομένη, Μόσχος, Μόσχω, Ουράνιος, Ουρανία, Πανδώρα, Παρθένα, Παρθενόπη, Πηνελόπη, Πολύμνιος, Πολύμνια, Πολυνίκη, Σαπφώ, Συμεών, Συμεωνία, Τερψιχόρη, Τρωάς, Χάιδος, Χάιδω, Χαϊδεμένη, Χαρικλής, Χαρίκλεια
- 2 Σεπτεμβρίου Μάμας
- 3 Σεπτεμβρίου Άνθιμος, Ανθιμία, Αρχοντίων, Αρχοντής, Αρχοντία, Πολύδωρος, Πολυδώρα, Φοίβος, Φοίβη
- 4 Σεπτεμβρίου Ααρών, Άνθιμος, Ανθιμία, Ερμιόνη, Μωυσής
- 5 Σεπτεμβρίου Ελισάβετ, Ζαμπέτης, Ζαμπέτα, Ζαχαρίας, Ζαχαρούλα
- 6 Σεπτεμβρίου Ρωμύλος, Ρωμυλία
- 7 Σεπτεμβρίου Κασσιανή, Κασσιανός, Ονησιφόρος, Ονησιφόρα, Σώζων
- 8 Σεπτεμβρίου Δέσποινα, Καλαμιώτισσα, Καλαμία, Μαρία, Μαριέττα, Μαριανός, Μαριανή, Μάριος, Παναγιώτης, Παναγιώτα, Τσαμπίκος, Τσαμπίκα
- 9 Σεπτεμβρίου Άννα, Ιωακείμ, Ιωακειμία
- 10 Σεπτεμβρίου Μηνοδώρα, Μητροδώρα, Νυμφοδώρα
- 11 Σεπτεμβρίου Ευανθία, Ευάνθιος, Ευφρόσυνος
- 12 Σεπτεμβρίου Αυτόνομος
- 13 Σεπτεμβρίου Αριστείδης, Κορνήλιος, Κορνηλία
- 14 Σεπτεμβρίου Θεοκλής, Θεόκλεια, Σταύρος, Σταυρούλα
- 15 Σεπτεμβρίου Βησσαρίων, Νικήτας, Νικητία, Νικητούλα
- 16 Σεπτεμβρίου Ευφημία, Λουντμίλα
- 17 Σεπτεμβρίου Αγαθοκλής, Αγαθόκλεια, Αγάπιος, Αγάπη, Ελπίδα, Πίστη, Σοφία, Σόνια, Σοφιανός, Σοφιανή
- 18 Σεπτεμβρίου Αριάδνη, Ρωμύλος, Ρωμυλία
- 20 Σεπτεμβρίου Αγάπιος, Ευστάθιος, Ευσταθία, Θεοπίστη, Θεόπιστος
- 21 Σεπτεμβρίου Ιωνάς
- 22 Σεπτεμβρίου Φωκάς
- 23 Σεπτεμβρίου Ξανθίππη, Ξάνθιππος, Πολυξένη
- 24 Σεπτεμβρίου Θέκλα, Μυρσίνη, Μυρτώ
- 25 Σεπτεμβρίου Ευφροσύνη
- 26 Σεπτεμβρίου Γεδεών
- 27 Σεπτεμβρίου Αρίσταρχος, Ζήνων, Καλλίστρατος, Καλλιστράτη
- 28 Σεπτεμβρίου Βαρούχ, Νεόφυτος, Χαρίτων, Χαριτώ
- 29 Σεπτεμβρίου Κυριάκος, Πετρωνία
Πηγές: Τα φθινοπωρινά , Λουκάτος Δ.Σ. , εκδ. Φιλιππότης, Αθήνα 1982 | Ελληνικαί εορταί και έθιμα λαικής λατρείας , Μέγας Γ.Α. Αθήνα 1957 | Οι 12 μήνες .Τα λαογραφικά, Κυριακίδου – Νέστορος Άλκη, εκδ. Μαλλιάρης Παιδεία, Θεσσαλονίκη 1982. | Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη, Νίκος Ψιλάκης, εκδ. Καρμανωρ
*Η Ελένη Μπετεινάκη είναι νηπιαγωγός
**«Λόγια του αέρα», Ελένη Μπετεινάκη, Συλλογή διηγημάτων, Ηράκλειο 2015
