Η 30η Αυγούστου ορίστηκε
από την παγκόσμια και διεθνή κοινότητα ως:
Διεθνής Ημέρα Θυμάτων
Αναγκαστικών Εξαφανίσεων
Στις 21 Δεκεμβρίου 2010, με το ψήφισμά της 65/209, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών εξέφρασε τη βαθιά της ανησυχία για την αύξηση των αναγκαστικών ή ακούσιων εξαφανίσεων σε διάφορες περιοχές του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων των συλλήψεων, της κράτησης και της απαγωγής, όταν αυτές αποτελούν μέρος ή ισοδυναμούν με αναγκαστική εκτέλεση. εξαφανίσεις και από τον αυξανόμενο αριθμό αναφορών σχετικά με παρενόχληση, κακομεταχείριση και εκφοβισμό μαρτύρων εξαφανίσεων ή συγγενών προσώπων που έχουν εξαφανιστεί.
Με το ίδιο ψήφισμα η Συνέλευση χαιρέτισε την υιοθέτηση της Διεθνούς Σύμβασης για την Προστασία όλων των Προσώπων από την Αναγκαστική Εξαφάνιση και αποφάσισε να κηρύξει την 30η Αυγούστου Παγκόσμια Ημέρα των Θυμάτων Αναγκαστικών Εξαφανίσεων, η οποία θα εορτάζεται από το 2011.
Περισσότερο από παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε βάρος ενός ατόμου
Η αναγκαστική εξαφάνιση έχει χρησιμοποιηθεί συχνά ως στρατηγική για τη διάδοση του τρόμου στην κοινωνία. Το αίσθημα ανασφάλειας που δημιουργεί αυτή η πρακτική δεν περιορίζεται στους στενούς συγγενείς των εξαφανισμένων, αλλά επηρεάζει επίσης τις κοινότητές τους και την κοινωνία συνολικά.
Η εξαναγκαστική εξαφάνιση έχει γίνει παγκόσμιο πρόβλημα και δεν περιορίζεται σε μια συγκεκριμένη περιοχή του κόσμου. Κάποτε σε μεγάλο βαθμό προϊόν στρατιωτικών δικτατοριών, οι εξαναγκαστικές εξαφανίσεις μπορούν σήμερα να διαπράττονται σε περίπλοκες καταστάσεις εσωτερικής σύγκρουσης, ειδικά ως μέσο πολιτικής καταστολής των αντιπάλων. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν:
τη συνεχιζόμενη παρενόχληση υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συγγενών θυμάτων, μαρτύρων και νομικών συμβούλων που ασχολούνται με υποθέσεις αναγκαστικής εξαφάνισης·
τη χρήση από τα κράτη αντιτρομοκρατικών δραστηριοτήτων ως δικαιολογία για παραβίαση των υποχρεώσεών τους·
και η ακόμη ευρέως διαδεδομένη ατιμωρησία για αναγκαστική εξαφάνιση.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει επίσης να δοθεί σε συγκεκριμένες ομάδες ιδιαίτερα ευάλωτων ατόμων, όπως τα παιδιά και τα άτομα με αναπηρίες.
Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν εξαφανιστεί κατά τη διάρκεια συγκρούσεων ή περιόδων καταστολής σε τουλάχιστον 85 χώρες σε όλο τον κόσμο.
Ποιος επηρεάζεται;
Τα ίδια τα θύματα
Τα θύματα βασανίζονται συχνά και φοβούνται συνεχώς για τη ζωή τους. Γνωρίζουν καλά ότι οι οικογένειές τους δεν ξέρουν τι τους έχει συμβεί και ότι οι πιθανότητες να έρθει κάποιος να τους βοηθήσει είναι ελάχιστες. Έχοντας απομακρυνθεί από τον προστατευτικό περίβολο του νόμου και «εξαφανισμένοι» από την κοινωνία, στην πραγματικότητα στερούνται κάθε δικαιώματός τους και βρίσκονται στο έλεος των απαγωγέων τους.
Ακόμα κι αν ο θάνατος δεν είναι το τελικό αποτέλεσμα και το θύμα τελικά απελευθερωθεί από τον εφιάλτη, τα σωματικά και ψυχολογικά σημάδια αυτής της μορφής απανθρωποποίησης και η βαρβαρότητα και τα βασανιστήρια που συχνά τη συνοδεύουν παραμένουν.
Φίλοι και Οικογένειες των Θυμάτων
Οι οικογένειες και οι φίλοι των θυμάτων βιώνουν αργή ψυχική οδύνη, χωρίς να γνωρίζουν εάν το θύμα είναι ακόμα ζωντανό και, εάν ναι, πού κρατείται, υπό ποιες συνθήκες και σε ποια κατάσταση υγείας. Εναλλάσσονται μεταξύ ελπίδας και απελπισίας, αναρωτιούνται και περιμένουν, μερικές φορές για χρόνια, νέα που μπορεί να μην έρθουν ποτέ. Επιπλέον, γνωρίζουν καλά ότι και αυτοί απειλούνται, ότι μπορεί να έχουν την ίδια μοίρα και οι ίδιοι και ότι η αναζήτηση της αλήθειας μπορεί να τους εκθέσει σε ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο.
Η στενοχώρια της οικογένειας επιδεινώνεται συχνά από τις υλικές συνέπειες της εξαφάνισης. Ο εξαφανισμένος είναι συχνά ο κύριος τροφοδότης της οικογένειας. Μπορεί να είναι το μόνο μέλος της οικογένειας που μπορεί να καλλιεργήσει τις καλλιέργειες ή να διευθύνει την οικογενειακή επιχείρηση. Έτσι, η συναισθηματική αναταραχή επιδεινώνεται από την υλική στέρηση, η οποία γίνεται πιο οξεία από το κόστος που επιβαρύνει εάν αποφασίσουν να πραγματοποιήσουν έρευνα. Επιπλέον, δεν ξέρουν πότε —αν ποτέ— πρόκειται να επιστρέψει το αγαπημένο τους πρόσωπο, γεγονός που τους δυσκολεύει να προσαρμοστούν στη νέα κατάσταση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η εθνική νομοθεσία μπορεί να καθιστά αδύνατη τη λήψη σύνταξης ή τη λήψη άλλων μέσων υποστήριξης ελλείψει πιστοποιητικού θανάτου. Η οικονομική και κοινωνική περιθωριοποίηση είναι συχνά το αποτέλεσμα.
Οι σοβαρές οικονομικές δυσκολίες που συνήθως συνοδεύουν μια εξαφάνιση βαρύνουν τις περισσότερες φορές τις γυναίκες και είναι οι γυναίκες που βρίσκονται πιο συχνά στην πρώτη γραμμή του αγώνα για την επίλυση της εξαφάνισης των μελών της οικογένειας. Με αυτή την ιδιότητα μπορεί να υποστούν εκφοβισμό, δίωξη και αντίποινα. Όταν οι ίδιες οι γυναίκες είναι άμεσα θύματα εξαφάνισης, γίνονται ιδιαίτερα ευάλωτες στη σεξουαλική και άλλες μορφές βίας.
Τα παιδιά μπορούν επίσης να είναι θύματα, τόσο άμεσα όσο και έμμεσα. Η εξαφάνιση ενός παιδιού αποτελεί σαφή παραβίαση ορισμένων διατάξεων της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος σε προσωπική ταυτότητα. Η απώλεια ενός γονέα μέσω εξαφάνισης αποτελεί επίσης σοβαρή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του παιδιού.
Κοινότητες
Οι κοινότητες επηρεάζονται άμεσα από την εξαφάνιση των οικογενειών και την υποβάθμιση της οικονομικής κατάστασης των οικογενειών και την κοινωνική τους περιθωριοποίηση.
Η αναγκαστική εξαφάνιση έχει χρησιμοποιηθεί συχνά ως στρατηγική για τη διάδοση του τρόμου στην κοινωνία. Το αίσθημα ανασφάλειας που δημιουργεί αυτή η πρακτική δεν περιορίζεται στους στενούς συγγενείς των εξαφανισμένων, αλλά επηρεάζει επίσης τις κοινότητές τους και την κοινωνία συνολικά.
Ορισμός
Σύμφωνα με τη Διακήρυξη για την Προστασία όλων των Προσώπων από την Αναγκαστική Εξαφάνιση , που διακηρύχθηκε από τη Γενική Συνέλευση στο ψήφισμά της 47/133 της 18ης Δεκεμβρίου 1992 ως σύνολο αρχών για όλα τα κράτη, η αναγκαστική εξαφάνιση συμβαίνει όταν:
«άτομα συλλαμβάνονται, κρατούνται ή απάγονται παρά τη θέλησή τους ή στερούνται με άλλο τρόπο την ελευθερία τους από αξιωματούχους διαφορετικών κλάδων ή επιπέδων κυβέρνησης ή από οργανωμένες ομάδες ή ιδιώτες που ενεργούν για λογαριασμό ή με την υποστήριξη, άμεση ή έμμεση, συναίνεση ή συναίνεση της Κυβέρνησης, ακολουθούμενη από άρνηση αποκάλυψης της τύχης ή του τόπου διαμονής των ενδιαφερομένων ή άρνηση αναγνώρισης της στέρησης της ελευθερίας τους, γεγονός που θέτει τα πρόσωπα αυτά εκτός της προστασίας του νόμου».
Σοβαρή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Έχοντας απομακρυνθεί από τον προστατευτικό περίβολο του νόμου και «εξαφανισμένα» από την κοινωνία, τα θύματα εξαναγκαστικής εξαφάνισης στην πραγματικότητα στερούνται κάθε δικαιώματός τους και βρίσκονται στο έλεος των απαγωγέων τους. Μερικά από τα ανθρώπινα δικαιώματα που παραβιάζονται τακτικά οι εξαναγκαστικές εξαφανίσεις είναι:
- Το δικαίωμα στην αναγνώριση ως πρόσωπο ενώπιον του νόμου.
- Το δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια του ατόμου·
- Το δικαίωμα να μην υποβάλλονται σε βασανιστήρια και άλλη σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση ή τιμωρία·
- Το δικαίωμα στη ζωή, όταν ο εξαφανισμένος σκοτώνεται.
- Το δικαίωμα σε ταυτότητα·
- Το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη και δικαστικές εγγυήσεις.
- Το δικαίωμα σε αποτελεσματική προσφυγή, συμπεριλαμβανομένης της αποκατάστασης και της αποζημίωσης·
- Το δικαίωμα στη γνώση της αλήθειας σχετικά με τις συνθήκες μιας εξαφάνισης.
- Οι εξαναγκαστικές εξαφανίσεις παραβιάζουν επίσης γενικά διάφορα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα τόσο για τα θύματα όσο και για τις οικογένειές τους:
- Το δικαίωμα προστασίας και βοήθειας στην οικογένεια.
- Το δικαίωμα σε επαρκές επίπεδο διαβίωσης·
- Το δικαίωμα στην υγεία;
- Το δικαίωμα στην εκπαίδευση.
Τόσο το Καταστατικό της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου , το οποίο τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιουλίου 2002, όσο και η Διεθνής Σύμβαση για την Προστασία όλων των Προσώπων από την Αναγκαστική Εξαφάνιση , που εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 20 Δεκεμβρίου 2006, δηλώνουν ότι, όταν διαπράχθηκε ως μέρος μιας εκτεταμένης ή συστηματικής επίθεσης που στρέφεται κατά οποιουδήποτε άμαχου πληθυσμού, μια «αναγκαστική εξαφάνιση» χαρακτηρίζεται ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και, ως εκ τούτου, δεν υπόκειται σε παραγραφή. Δίνει στις οικογένειες των θυμάτων το δικαίωμα να ζητήσουν αποζημιώσεις και να απαιτήσουν την αλήθεια για την εξαφάνιση των αγαπημένων τους.
un.org/en
