28 Ιουλίου 1943 | Χωριά στις φλόγες

Posted on by News Room


Λευτέρης Τηλιγάδας




Χωριά στις φλόγες


Εκατόμβη αμάχων και ολοκαύτωμα χωριών σε αντίποινα Αντίστασης




Η Μακρυνεία, εύφορη αγροτική περιοχή τόσο πριν τον πόλεμο όσο και σήμερα, εξασφάλιζε στους κατοίκους της μια αξιοπρεπή ζωή με κύρια προϊόντα το λάδι και τον καπνό. Ωστόσο, ο πόλεμος του 1940 και η επακόλουθη κατοχή από τις δυνάμεις του Άξονα μετέτρεψαν την περιοχή σε πεδίο ανελέητης λεηλασίας.


Στις 27 Ιουλίου 1943, τετραμελής γερμανική περίπολος αναχώρησε από το Αγρίνιο με προορισμό τα χωριά της περιοχής, στο πλαίσιο των καθιερωμένων πια εκκαθαριστικών επιχειρήσεων. Στη θέση Χασάναγα, πίσω από τον μύλο της Μπογλάστης, έπεσαν σε ενέδρα του ΕΑΜ, οργανωμένη από αγωνιστές των χωριών Γραμματικού και Γαβαλού. Η συμπλοκή ήταν σύντομη: δύο Γερμανοί σκοτώθηκαν και οι άλλοι δύο συνελήφθησαν. Τη νύχτα, ωστόσο, ένας εκ των αιχμαλώτων κατάφερε να διαφύγει, να διασχίσει με βάρκα τη λίμνη Τριχωνίδα και να φτάσει στο Αγρίνιο, όπου ειδοποίησε τις γερμανικές αρχές.


Η απάντηση ήταν άμεση και αμείλικτη. Το πρωί της 28ης Ιουλίου, ισχυρή φάλαγγα με τεθωρακισμένα, φορτηγά και μοτοσικλέτες ξεκίνησε από το Αγρίνιο προς τα χωριά της Μακρυνείας, με αποστολή την παραδειγματική τιμωρία και την πλήρη καταστροφή της περιοχής.


Όπως κατέγραψε μεταγενέστερα ο «Μακρύνειος» (ψευδώνυμο του Δημήτρη Αλεξάνδρη) στην εφημερίδα Λιθοβουνιώτικα Νέα, «συνεργεία Γερμανών στρατιωτών, αφού αφαιρούσαν από κάθε σπίτι ό,τι πολύτιμο έβρισκαν, έριχναν κάποια σκόνη και με έναν πυροβολισμό το σπίτι τυλιγόταν στις φλόγες». Η μέθοδος αυτή, επαναλαμβανόμενη ψυχρά από χωριό σε χωριό, οδήγησε στην ολοκληρωτική καταστροφή δεκάδων οικισμών μέσα σε λίγες μόνο ώρες.


Ο Θανάσης Συμιώτης, πρόεδρος της τοπικής επιτροπής Μακρυνείας της ΠΕΑΕΑ, κατέθεσε τη δική του μαρτυρία στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ (φ. 790, 25 Ιουλίου 1991), τεκμηριώνοντας το εύρος της καταστροφής: από το 1942 έως το 1944, υπολογίζεται ότι πυρπολήθηκαν περίπου 1.500 σπίτια, από το Ζευγαράκι μέχρι το Λιθοβούνι. Οι περισσότερες καταστροφές σημειώθηκαν είτε το καλοκαίρι του 1943 είτε στον δεύτερο γύρο θηριωδιών, στις 4 και 5 Αυγούστου 1944, με τη συμμετοχή και του Τάγματος Ασφαλείας Αγρινίου.


Τα καμένα σπίτια της Μακρυνείας




 


Η «σφαγή» των αμάχων


«Και σαν να μην έφτανε αυτό», συνεχίζει ο Συμιώτης, «ξεχύθηκαν με τανκς και άλλα στρατιωτικά οχήματα στον κάμπο της Μακρυνείας, όπου είχαν καταφύγει ηλικιωμένοι, ανάπηροι, γυναίκες και μικρά παιδιά που δεν πρόλαβαν να κρυφτούν στο δάσος του Αράκυνθου. Εκεί ξεκίνησε η μεγαλύτερη εκκαθαριστική επιχείρηση κατά αμάχων που γνώρισαν ποτέ οι κοινότητες της περιοχής».


«[…] Μέσα στα σπαρτά, στ’ αμπέλια, στα χαντάκια και κάτω από τις ελιές», γράφει ο Δημήτρης Αλεξανδρής, «ομάδες γυναικοπαίδων εκτελούνταν με τον πιο φρικτό τρόπο. Το ανθρωποκυνηγητό αυτό κράτησε δύο ημέρες. Οι κάτοικοι, κρυμμένοι στις ράχες του Αράκυνθου, παρακολουθούσαν το μακελειό. Όταν οι Γερμανοί αποχώρησαν και οι Μακρύνειοι επέστρεψαν στα καμένα χωριά τους, αντίκρισαν σκηνές αλλοφροσύνης που κράτησαν όλη τη νύχτα. Γέροντες και παράλυτοι βρέθηκαν σκοτωμένοι στα κρεβάτια τους. Νήπια αγκαλιά με τις σκοτωμένες μητέρες τους, με τα κεφάλια τους πολτοποιημένα από υποκόπανους. Όποιος στεκόταν μπροστά σε Γερμανό, εκτελούνταν επί τόπου. Στη Γραμματικού, ολόκληρη η οικογένεια Καλλιακμάνη τυφλώθηκε με απάνθρωπο τρόπο. Άλλες οικογένειες γαζώθηκαν με πολυβόλα».


Ακολουθεί ο πλήρης κατάλογος των αμάχων θυμάτων του διημέρου 27 και 28 Ιουλίου 1943 


ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ (Μπουρλέσα)


    

  1. Βασιλείου Αικατερίνη, άμαχη. Δολοφονήθηκε στο χωριό Μπουρλέσα, 27–28/7/1943.
    2. 

  2. Καρκατσούλη Βασιλική, άμαχη. Δολοφονήθηκε στο χωριό Μπουρλέσα, 27–28/7/1943.
    3. 



ΓΑΒΑΛΟΥ


    

  1. Δημητρέλη Βάρβαρα, άμαχη. Δολοφονήθηκε στη θέση «Τραγάνα», 27–28/7/1943.
    2. 

  2. Δημητρέλη Παρθενώπη, άμαχη. Δολοφονήθηκε στη θέση «Τραγάνα», 27–28/7/1943.
    3. 

  3. Δημητρέλης Αντώνιος, άμαχος. Δολοφονήθηκε στη θέση «Τραγάνα», 27–28/7/1943.
    4. 

  4. Δίπλας Αθανάσιος, από Μυρτιά, άμαχος. Δολοφονήθηκε στη θέση «Τραγάνα», 27–28/7/1943.
    5. 

  5. Ζωγόπουλος Δημήτριος, από Παναιτώλιο, άμαχος. Δολοφονήθηκε στη θέση «Τραγάνα», 27–28/7/1943.
    6. 

  6. Κουρσάρης Γεράσιμος, άμαχος. Δολοφονήθηκε στη θέση «Τραγάνα», 27–28/7/1943.
    7. 

  7. Κωνσταντάκης (Καρατσώρης) Βασίλειος, άμαχος. Δολοφονήθηκε, 27–28/7/1943.
    8. 

  8. Μπάλας Στέφανος, άμαχος. Δολοφονήθηκε στη θέση «Τραγάνα», 27–28/7/1943.
    9. 

  9. Πιεράτος Παναγιώτης, άμαχος. Δολοφονήθηκε στη θέση «Τραγάνα», 27–28/7/1943.
    10. 

  10. Τραγουλιάς Αθανάσιος, άμαχος. Δολοφονήθηκε στη θέση «Τραγάνα», 27–28/7/1943.
    11. 



ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ


    

  1. Θάνου Αγγελική (σύζ. Γεωργίου), άμαχη. Δολοφονήθηκε στη θέση «Παλιοκόνακα» Γραμματικούς, στις 27–28/7/1943.
    2. 

  2. Καλλιακμάνη Κ. Βασιλική, άμαχη. Δολοφονήθηκε στη θέση «Γερακούλα» Γραμματικούς, 27–28/7/1943.
    3. 

  3. Καλλιακμάνης Γεώργιος, άμαχος. Δολοφονήθηκε στη θέση «Γερακούλα» Γραμματικούς, 27–28/7/1943.
    4. 

  4. Καλλιακμάνη Γιαννούλα, άμαχη. Δολοφονήθηκε στη θέση «Γερακούλα» Γραμματικούς, 27–28/7/1943.
    5. 

  5. Καλλιακμάνη Σοφία, άμαχη. Δολοφονήθηκε στη θέση «Γερακούλα» Γραμματικούς, 27–28/7/1943.
    6. 

  6. Καλλιακμάνης Χαράλαμπος, άμαχος. Δολοφονήθηκε στη θέση «Γερακούλα» Γραμματικούς, 27–28/7/1943.
    7. 

  7. Καλλιακμάνη Χρυσαυγή, άμαχη. Δολοφονήθηκε στη θέση «Γερακούλα» Γραμματικούς, 27–28/7/1943.
    8. 

  8. Κοτοπούλη Σπ. Αγαθή, άμαχη. Δολοφονήθηκε στη θέση «Παλιοκόνακα» Γραμματικούς, 27–28/7/1943.
    9. 

  9. Κοτρώτσος Λάμπρος, άμαχος. Δολοφονήθηκε στη θέση «Ψυχέικα» Γαβαλούς, 27–28/7/1943.
    10. 

  10. Κουζέλης Γεώργιος, άμαχος. Δολοφονήθηκε στη θέση «Κάτσες» Γραμματικούς, 27–28/7/1943.
    11. 



ΔΑΦΝΙΑΣ


    

  1. Μπάρλας Βασίλειος, άμαχος. Δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, 27–28/7/1943.
    2. 



ΚΑΨΟΡΑΧΗ


    

  1. Λέτσα Βασιλική, άμαχη. Δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς στον οικισμό Παλαιοχώρι, 27–28/7/1943.
    2. 



ΜΑΤΑΡΑΓΚΑ


    

  1. Ακαρέπη Βασιλική, άμαχη. Δολοφονήθηκε στο χωριό της, στις 27–28/7/1943.
    2. 

  2. Χολής Θ. Νικόλαος, από τα Κλεισορέματα, άμαχος. Δολοφονήθηκε στη Ματαράγκα, στις 27–28/7/1943.
    3. 



ΠΑΠΑΔΑΤΕΣ


    

  1. Κίτσος Χρ. Βελισάριος, άμαχος. Δολοφονήθηκε στο χωριό του, στις 27–28/7/1943.
    2. 

  2. Λανόπουλος Αλέξιος, άμαχος. Δολοφονήθηκε στο χωριό του, στις 27–28/7/1943.
    3. 

  3. Λανόπουλος Ανδρέας, άμαχος. Δολοφονήθηκε στο χωριό του, στις 27–28/7/1943.
    4. 

  4. Μπαλτάς Θ. Σταύρος, άμαχος. Δολοφονήθηκε στο χωριό του, στις 27–28/7/1943.
    5. 

  5. Πανόπουλος Ανδρέας, άμαχος. Δολοφονήθηκε στο χωριό του, στις 27–28/7/1943.
    6. 

  6. Στέκας Δ. Ανδρέας, άμαχος. Δολοφονήθηκε στο χωριό του, στις 27–28/7/1943.
    7. 



ΤΡΙΧΩΝΙΟ


    

  1. Καλτσάς Ζώης, άμαχος. Δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, 27–28/7/1943.
    2. 

  2. Κούτσης Νικόλαος, άμαχος. Δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, 27–28/7/1943.
    3. 

  3. Μουστάκας Κώστας, από Δερβέκιστα, άμαχος. Δολοφονήθηκε, 27–28/7/1943.
    4. 

  4. Σιαμπάλης Ανδρέας, άμαχος. Δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς, 27–28/7/1943.
    5. 



Η εικόνα των φλεγόμενων χωριών και οι ειδήσεις για τις εκτελέσεις αθώων χαράχτηκαν βαθιά στη συλλογική μνήμη, όχι μόνο των κατοίκων της Μακρυνείας αλλά ολόκληρης της Τριχωνίδας. Από τις απέναντι όχθες της λίμνης, οι χωρικοί παρακολουθούσαν ανήμποροι τον ουρανό να «καίγεται» από τις ανταύγειες της φωτιάς και τον τόπο τους να παραδίδεται στις στάχτες. Από τότε, τα γεγονότα εκείνων των ημερών έμειναν γνωστά με μία φράση λιτή αλλά φορτισμένη με φρίκη: «το κάψιμο της Μακρυνείας».


Ήταν ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα των μαζικών αντιποίνων που εξαπέλυσε η γερμανική διοίκηση εναντίον των αγροτικών πληθυσμών της κατεχόμενης υπαίθρου – αντιποίνων συλλογικής ευθύνης, όπου ολόκληρες κοινότητες πλήρωναν με αίμα για πράξεις αντίστασης στις οποίες συχνά δεν συμμετείχαν και για τις οποίες, πολλές φορές, ούτε τη γνώση είχαν ούτε τη δυνατότητα να αποτρέψουν.


Κι όμως, αυτή η βαριά θυσία παραμένει για δεκαετίες στο περιθώριο της επίσημης ιστορίας. Σε αντίθεση με άλλες μαρτυρικές περιοχές που τιμήθηκαν με κρατικές αναγνωρίσεις, επετειακές τελετές και μνημεία, η Μακρυνεία χρειάζεται να περιμένει ακόμα. Η απουσία αναφοράς στα σχολικά βιβλία, η έλλειψη επίσημης ανάδειξης με τον χαρακτηρισμό των χωριών της ως «Μαρτυρικά» και η σιωπή της Πολιτείας, συμβάλλουν στην ιστορική αποσιώπηση μια ακόμα τραγικής σελίδας της Κατοχής στον δυτικό ελλαδικό χώρο.


Η καθυστέρηση αυτή αντανακλά σε μια ευρύτερη δυσκολία της μεταπολεμικής Ελλάδας να διαχειριστεί συλλογικά τραύματα που εμπλέκονταν με την Εθνική Αντίσταση, με τις εμφύλιες διαχωριστικές γραμμές που ακολούθησαν και με τις πολιτικές ευαισθησίες της κάθε εποχής. Έτσι, «το κάψιμο της Μακρυνείας» πέρασε από γενιά σε γενιά, περισσότερο ως οικογενειακή η τοπικιστική αφήγηση και λιγότερο ως δημόσια Ιστορία. Μόνο μέσα από τις καταθέσεις των επιζώντων, τις μαρτυρίες που δημοσιεύτηκαν σε τοπικές εφημερίδες και τις πρωτοβουλίες κάποιων τοπικών φορέων, συντηρήθηκε αυτή η μνήμη. Η αναγνώριση, ωστόσο, της αξίας και του μεγέθους αυτής της θυσίας, τόσο στο συλλογικό όσο και στο εθνικό επίπεδο, παραμένει ως ένα οφειλόμενο χρέο, όχι μόνο για την Ιστορία, αλλά και για τη δικαίωση των ανθρώπων που πλήρωσαν το τίμημα της Αντίστασης με τη ζωή τους, χωρίς να το έχουν επιλέξει.


——————————————————————————————————————————————————————

Υποσημείωση: Τα στοιχεία του καταλόγου αντλήθηκαν, όπως σημειώνει ο Δημήτρης Αλεξανδρής, από προσωπικές πληροφορίες, καθώς και από τα βιβλία: α) Νίκου Γ. Ζιάγκου, Αγγλικός Ιμπεριαλισμός και Εθνική Αντίσταση 1940–45 | β) Γαβριήλ Αλπέντζου, Ανατομία της Εθνικής Αντίστασης και του Εμφυλίου Πολέμου.


Πηγή: Τριμηνιαία Ιστορική – Λαογραφική – ενημερωτική εφημερίδα του Εξωραϊστικού – Φιλοδασικού – Φιλαθλητικού Συλλόγου Άκρων (Λιθοβουνίου) Αιτωλοακαρνανίας το «Πανόραμα», αρ. φυλ. 43, Μάιος – Ιούνιος 2015, Το ολοκαύτωμα της Μακρυνείας, σελ. 3 και 4


Φωτογραφία: Γερμανικά αντίποινα: Κάψιμο χωριού

——————————————————————————————————-

Η μνήμη είναι μια δυνατότητα για να διευρύνουμε το μέλλον

και όχι για  να το συρρικνώσουμε στο ήδη ξεπερασμένο παρελθόν










				 Post Views: 129
			





	


Παλιότερες Δημοσιεύσεις










		

					


		








Αγρίνιο, καλοκαίρι 1909 | Φως, νερό και προπαγάνδα




Λευτέρης Τηλιγάδας Αγρίνιο 1909 | Φως, νερό και προπαγάνδα Ο Μπέλλος με σύμμαχο το φιλοβασιλικό ΣΚΡΙΠ μετατρέπει τα τεχνικά έργα σε πολιτικό όπλο κατά του προκατόχου του Η πόλη βράζει στον Αυγουστιάτικο ήλιο, μα ο Βασίλης Μπέλλος, ετοιμάζεται να τραβήξει το Αγρίνιο στον δρόμο του εκσυγχρονισμού. Δύο έργα βρίσκονται στο τραπέζι — φωτισμός και ύδρευση — κι αν οι τεχνικές λεπτομέρειες μοιάζουν ψυχρές, η πολιτική πίσω τους μόνο τέτοια δεν […]
















		

					


		








Το Αγρίνιο το 1940 και η Μεγάλη Εβδομάδα του 1941




… Λευτέρης Τηλιγάδας Το Αγρίνιο μετά την 28η Οκτωβρίου 1940 και μέχρι τη Μεγάλη Εβδομάδα του 1941 Οι δύο βομβαρδισμοί της πόλης: τη Μεγάλη Τετάρτη και το Μεγάλο Σάββατο του 1941 Η κατάληψη της πόλης και ο στρατωνισμός των κατοχικών δυνάμεων | Ο Δήμος Αγρινίου είχε το 1940 συνολικά 20.492 κατοίκους. Στην πόλη του Αγρινίου ήταν καταγεγραμμένοι 15.934 κάτοικοι, στον Άγιο Κωνσταντίνο 2.850, στα Διαμανταίικα 250, στην Καμαρούλα 586, στο […]
















		

					


		








Η συναυλία σταθμός της πανκ σκηνής στο Αγρίνιο




. Μανώλης Νταλούκας Η πανκ σκηνή στο Αγρίνιο Στις 5 Ιανουαρίου 1985, οι πανκς της Αθήνας φτάνουν μαζικά στο Αγρίνιο, για συναυλία-βιτρίνα του 2ου Λυκείου (College) της πόλης Ουσιαστικά ήταν μία εκδήλωση διαμαρτυρίας, Αγρινιωτών του αντιεξουσιαστικού χώρου, κατά των επιχειρήσεων «Αρετή» που η Αστυνομία, είχε εξαπολύσει στα Εξάρχεια Φωτογραφίες: Γ. Τουρκοβασίλης | Επιμέλεια:. Λ.Τ. Οι πανκς, συγκεντρώθηκαν στην Πλατεία Κλαυθμώνος, και εκεί επιβιβάσθηκαν σε πούλμαν που είχαν νοικιάσει για το […]