...
Παγκόσμιες και Διεθνείς ημέρες
| 2 Αυγούστου |
Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ρομά
| Οι διεθνείς ημέρες είναι αφορμές ενημέρωσης σε θέματα που απασχολούν,
την παγκόσμια κοινωνία, για την κινητοποίηση της πολιτικής βούλησης και την εξεύρεση πόρων
για την αντιμετώπιση παγκόσμιων προβλημάτων, καθώς και την ενίσχυση των επιτευγμάτων της ανθρωπότητας.
Η Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ρομά, που τιμάται κάθε χρόνο στις 2 Αυγούστου, είναι αφιερωμένη στη μνήμη των χιλιάδων Ρομά που εξοντώθηκαν από τους Ναζί και τους συνεργάτες τους κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η συγκεκριμένη ημερομηνία επιλέχθηκε διότι τη νύχτα της 2ας προς 3η Αυγούστου 1944, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς-Μπιρκενάου, οι ναζί εξόντωσαν τα τελευταία 2.897 άτομα που κρατούνταν στο λεγόμενο “Zigeunerlager” – το «στρατόπεδο των Τσιγγάνων». Ανάμεσά τους υπήρχαν γυναίκες, άνδρες και πολλά παιδιά. Ήταν το τραγικό αποκορύφωμα μιας γενοκτονίας που για δεκαετίες έμενε στη σκιά της επίσημης μνήμης.
Η εξόντωση των Ρομά δεν ήταν ένα μεμονωμένο επεισόδιο. Αποτελούσε μέρος του ευρύτερου σχεδίου φυλετικής “καθάρσεως” των ναζί. Η ναζιστική ιδεολογία θεωρούσε τους Ρομά (όπως και τους Εβραίους) φυλετικά “κατώτερους”, επικίνδυνους για τη γερμανική κοινωνία και απειλή για την «καθαρότητα» του Άριου έθνους. Από την έναρξη του πολέμου, χιλιάδες Ρομά συνελήφθησαν, απελάθηκαν, εκτοπίστηκαν ή δολοφονήθηκαν. Πολλοί οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, ενώ άλλοι εξοντώθηκαν επιτόπου σε μαζικές εκτελέσεις ή στάλθηκαν σε στρατόπεδα θανάτου, όπως το Τρέμπλινκα, το Μπέλζεκ και φυσικά το Άουσβιτς.
Εκτιμάται ότι περίπου 220.000 έως 500.000 Ρομά σκοτώθηκαν στη διάρκεια του πολέμου – αριθμός που αντιστοιχεί περίπου στο 25% έως 50% του συνολικού πληθυσμού των Ρομά στην Ευρώπη εκείνη την εποχή. Ωστόσο, η αναγνώριση αυτής της γενοκτονίας υπήρξε ιδιαίτερα καθυστερημένη. Για δεκαετίες μετά τον πόλεμο, οι δολοφονίες των Ρομά δεν αναγνωρίστηκαν επίσημα ως τμήμα του Ολοκαυτώματος. Η σιωπή, η περιθωριοποίηση και ο διαρκής ρατσισμός απέναντι στους Ρομά συνέβαλαν στο να αποσιωπηθεί η τραγική τους μοίρα.
Η επίσημη αναγνώριση ήρθε πολύ αργότερα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και αρκετά κράτη μέλη της αναγνωρίζουν πλέον τη 2α Αυγούστου ως Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ρομά (γνωστό και ως Porajmos, που στα ρομανί σημαίνει “Καταβρόχθιση”). Η Ευρωβουλή, ήδη από το 2015, κάλεσε τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τη γνώση και τη διδασκαλία της γενοκτονίας των Ρομά, ενώ το Συμβούλιο της Ευρώπης και διάφοροι διεθνείς οργανισμοί προωθούν προγράμματα ιστορικής δικαιοσύνης, ενάντια στον αντιτσιγγανισμό.
Στην Ελλάδα, η μνήμη των Ρομά του Ολοκαυτώματος αρχίζει να αναδεικνύεται μόλις τις τελευταίες δεκαετίες. Παρόλο που και στον ελλαδικό χώρο υπήρξαν διώξεις και εκτοπίσεις, ιδιαίτερα σε περιοχές υπό βουλγαρική ή γερμανική κατοχή, οι ιστορικές μαρτυρίες είναι ακόμα ελλιπείς και χρειάζονται περαιτέρω έρευνα. Ωστόσο, η ημέρα αυτή αποκτά ιδιαίτερη σημασία σήμερα, καθώς οι Ρομά εξακολουθούν να βιώνουν διακρίσεις, κοινωνικό αποκλεισμό και βία σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Η Ημέρα Μνήμης δεν είναι μόνο μια στιγμή αναστοχασμού για τα εγκλήματα του παρελθόντος. Είναι και μια ευκαιρία για να προωθηθεί η ιστορική αλήθεια, να ενισχυθεί η συμπερίληψη και να καταπολεμηθεί η ρητορική του μίσους. Είναι ένας φόρος τιμής στα θύματα, αλλά και μια υπενθύμιση πως η μνήμη πρέπει να είναι εργαλείο αντίστασης, γνώσης και αλλαγής.
Ο Porajmos, όπως και το Ολοκαύτωμα των Εβραίων, είναι μέρος της ευρωπαϊκής ιστορίας. Η αναγνώρισή του δεν αφορά μόνο τους Ρομά, αλλά όλους μας. Γιατί χωρίς ιστορική μνήμη, δεν υπάρχει ούτε δικαιοσύνη ούτε ειρήνη.
——————————————————————————-
