Σε μια συζήτηση με έναν σεμνό φίλο μου
για τα σημερινά τεκταινόμενα
μού επισήμανε μία θέση-ρήση του Σιμωνίδη του Κείου
για τον ρόλο του κράτους στην διαπαιδαγώγηση των πολιτών του:
“Πόλις άνδρα διδάσκει”(Σιμωνίδης ο Κείος)
“Χρόνος οξύς οδόντας. Και πάντα σμύχει και βιαιότητα”.
(Ο χρόνος έχει κοφτερά δόντια. Και τα συνθλίβει όλα με βία, Σιμωνίδης ο Κείος).
Κι ενώ η Ελλάδα βιώνει τα παρεπόμενα της ακατανόητης σύγκρουσης των δύο τρένων, πολλοί είναι αυτοί που καταφεύγουν στην έκφραση λόγων παρηγορητικών προς τους συγγενείς των θυμάτων.Δίπλα στην θλίψη, τον θυμό και την οργή επωάζονται και οι προβληματισμοί για την επόμενη μέρα.
Κι αυτό γιατί ο Χρόνος, έστω και με την βιαιότητά του, θα απαλύνει ίσως τον πόνο των συγγενών των νεκρών. Εκείνο, όμως, που ανησυχείτους Έλληνες είναι η ανικανότητα του κράτους να αποτρέψει παρόμοια φαινόμενα στο μέλλον και να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνητων πολιτών προς αυτό.
Ανεξάρτητα από τις ατομικές ευθύνες ή το ανθρώπινο λάθος οι πολίτες μέμφονται την αβελτηρία, τις παραλείψεις και την απουσία ελέγχου του κράτους σε βασικές δομές-υπηρεσίες του, όπως οι συγκοινωνίες/σιδηρόδρομοι. Θεωρούν πως το κράτος, ενώ προωθεί την ιδεολογία της αριστείας/αρίστων και βαυκαλίζεται για κάποια θετικά βήματα που έγιναν σε κάποιους τομείς (ηλεκτρονική διακυβέρνηση),αποδεικνύεται ανεπαρκές στην διαφύλαξη του υπέρτατου αγαθού, της ανθρώπινης ζωήςόπως αυτό εκφράστηκε και με τα σχετικά συνθήματα.
Ωστόσο μέσα σε αυτό το πένθιμο κλίμα και στην εκκολαπτόμενη αντισυστημικότητα από κάποιους κύκλους υπάρχουν κι εκείνοι οι απλοί άνθρωποι που χωρίς κραυγές και συνθήματα καταβυθίζονται στον αρχαίο ελληνικό λόγο και ανιχνεύουν θέσεις και ιδέες που βοηθούν στην πληρέστερη κατανόηση και ερμηνεία των παρόντων γεγονότων και ιδιαίτερα του διαπαιδαγωγητικού ρόλου του κράτους.
Το Κράτος διαπαιδαγωγεί;
Σε μια συζήτηση με έναν σεμνό φίλο μου για τα σημερινά τεκταινόμενα μού επισήμανε μία θέση-ρήση του Σιμωνίδη του Κείου για τον ρόλο του κράτους στην διαπαιδαγώγηση των πολιτών του.
“Πόλις άνδρα διδάσκει”
Πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν πως η τραγωδία των Τεμπών δεν ανέδειξε μόνον τις οδυνηρές συνέπειες ενός ανθρώπινου λάθους(σταθμάρχη),αλλά και τις χρόνιες αδυναμίες του κράτους μας στην οργάνωση, επίβλεψη και έλεγχο κάποιων ζωτικών τομέων που σχετίζονται με την ασφάλειακαι την ζωή των πολιτών. Η ρουσφετολογία, ο νεποτισμός και η αναβλητικότητα τείνουν να καταστούν έννοιες συνώνυμες με το ελληνικό κράτος και το πολιτικό μας σύστημα.
Πώς μπορεί να διδάξει και να εμπνεύσει το ελληνικό κράτος την εργατικότητα, την πειθαρχία και την προνοητικότητα,όταν το ίδιο απαξιώνει με τις λειτουργίες του τις παραπάνω αρετές; Ο μεγάλος παιδαγωγός είναι το ίδιο το κράτος τόσο με την λειτουργία του όσο και με τις παραλείψεις του.
Όταν, όμως, η απουσία ελέγχου και αξιολόγησης βαπτίζονται ως δημοκρατικότητα,όταν η αναρρίχηση των μετρίων σε καίριες θέσεις θεωρείται αξίωμα για ίσες ευκαιρίες σε όλους και όταν η ανεξέλεγκτη δράση των ισχυρών του πλούτου προβάλλεται ως σεβασμός στους νόμους της ελεύθερης οικονομίας, τότε πρέπει να ανησυχούμε και να δυσπιστούμε για την διαπαιδαγωγητικό ρόλο του κράτους μας.
Τελικά το κράτος διδάσκει τον άνδρα-άνθρωπο;
Το Κράτος = Σχολείο
“Ξυνελών τε λέγω την τε πάσαν πόλιν της Ελλάδος παίδευσιν είναι”.
Ο Περικλής στον Επιτάφιό του διακηρύσσει με έμφαση τον διαπαιδαγωγητικό ρόλο της Αθήνας κατά τον 5ο π.χ αιώνα. Όσο κι αν αυτή η θέση συνιστά μία εξιδανίκευσητης θέσης της Αθήνας στην εποχή του Περικλή,δεν παύει ωστόσο να αποτυπώνει την κυρίαρχη άποψη για το ρόλο του κράτους τότε.
Ποιος θα μπορούσε να υπερηφανευτεί πως και σήμερα η Ελλάδα ως κράτος και πολιτικό σύστημα σε όλες τις εκδηλώσεις του αποτελεί σχολείο για τους πολίτες της και για τα άλλα κράτη; Ποιος θα μπορούσε να υπερηφανευτεί πως η σημερινή Ελλάδα ως δημοκρατία αποτελεί αντικείμενο μίμησης για τις άλλες χώρες,όπως με έμφαση υπερηφανευόταν ο Περικλής για την Αθήνα της εποχής του.
“Χρώμεθα γαρ πολιτεία ου ζηλούση τους των πέλας νόμους, παράδειγμα δε μάλλον αυτοί όντες τισίν ή μιμούμενοι ετέρους”
(To πολίτευμά μας δεν αντιγράφει τα ξένα πολιτεύματα.
Αντίθετα, είμαστε πολύ περισσότερο εμείς παράδειγμα για τους άλλους παρά μιμητές τους).
Το Ήθος του Κράτους
Ο Νικίας είχε τονίσει “Άνδρες γαρ Πόλις”, δηλώνοντας εμφαντικά το ρόλο των πολιτών σε ένα κράτος. Από την άλλη πλευρά ο Ισοκράτης θεωρούσε πως βασική συνιστώσα σε ένα κράτος είναι και το Ήθος των πολιτικών αρχόντων:
“Το της πόλεως όλης ήθος, ομοιούται τοις άρχουσιν”
(Το ήθος όλης της πολιτείας είναι το ίδιο με αυτούς που την κυβερνούν).
Έτσι σε μία πόλη και σε ένα κράτος το ήθος των πολιτών και των πολιτικών βρίσκονται σε μία αιτιοκρατική σχέση.Όταν αυτή σχέση διαρραγεί τότε ανθοφορούν διαλυτικά φαινόμενα σε όλο το σώμα της κοινωνίας και δεν πρέπει να μάς εκπλήττουν φαινόμενα όπως αυτό της τραγωδίας των Τεμπών.
Κι αυτό γιατί το κράτος δεν κυβερνά μόνον με ψηφίσματα, αλλά και με το ήθος των πολιτικών και των πολιτών.
“Oυ γαρ τοις ψηφίσμασιν αλλά τοις ήθεσιν καλώς οικείσθαι τας πόλεις
(Ισοκράτης).
Οι Διδαχές του Οιδίποδα
Στην διδαχή των πολιτών συμβάλλουν κατά θετικό τρόπο ο διάλογος, η πολιτική κριτική ή ακόμη και οι κομματικές αντιπαραθέσεις, όταν κινούνται στα πλαίσια του πολιτικού πολιτισμού και στοχεύουν στην επίλυση προβλημάτων και όχι στην ταπείνωση του αντιπάλου ή στην ταπεινή εξυπηρέτηση κομματικών συμφερόντων και προσωπικών φιλοδοξιών.
Πρωτίστως, όμως, οι πολιτικές διενέξεις πρέπει να λαμβάνουν υπόψη και την εκάστοτε συγκυρία χωρίς να εργαλειοποιούν πολιτικά και κομματικά την αγωνία, τον φόβο και τον πόνο των πολιτών. Η διάχυση των ευθυνών από τους πολιτικούς μας σχετικά με το αίτιο της τραγωδίας των Τεμπών και οι οξείες αντιπαραθέσεις είναι ενδεικτικές-ως πολιτική συμπεριφορά- για την απουσία σεβασμού στον δημόσιο πόνο και θυμό.
Την απρέπεια των πολιτικών μας σε τέτοιες στιγμές την είχε επισημάνει και ο Σοφοκλής στην τραγωδία του “Οιδίπους Τύραννος”, όπου η Ιοκάστη μέμφεται τους Κρέοντα και Οιδίποδα για την λογομαχία τους:
“Τι την άβουλον,ω ταλαίπωροι,στάσιν, / γλώσσης επήρασθ’ ουδ’ επαισχύνεσθε γης
ούτω νοσούσης ίδια κινούντες κακά;”
(Γιατί, ταλαίπωροι,την λογομαχία αυτή την απερίσκεπτη σηκώσατε; και δεν ντρέπεστε,
ενώ η χώρα δέρνεται από την αρρώστια,να ανακατεύετε εσείς δικά σας πάθη;).
Πόσο επίκαιρος και διαχρονικός είναι ο Σοφοκλής! Αλλά και πόσο διδακτικόςγια τον διαπαιδαγωγητικό ρόλο της πολιτείας και των ταγών της εξουσίας!
Βέβαια κανείς δεν περίμενε από τους πολιτικούς μας να θρηνούν δημόσια για το κακό που προκάλεσε η σύγκρουση των δύο τρένων (Η Ελλάδα δεν είναι Β.Κορέα). Τουλάχιστον ας διάβαζαν με προσοχή τα λόγια του Οιδίποδα,που σε ανάλογη με την δική μας περίπτωση, έλεγε:
“δ’εμή / ψυχή πόλιν τε και σ’ ομού στένει”
(αλλά η δική μου ψυχή θρηνεί και για την πόλη και για μένα και για σας όλους μαζί).
Το Χρέος για μια διάψευση
Το καλύτερο μνημόσυνο στους νεκρούς και ο πιο πειστικός παραμυθητικός λόγος για τους οικείους των θυμάτων είναι το χρέος μας να διαψεύσουμε τόσο την διαπίστωση του Σημίτη «Αυτή είναι η Ελλάδα», όσο και την ανάλογη πικρή διαπίστωση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, όταν πια η Ελλάδα έγινε κράτος μετά την απελευθέρωση από του Τούρκους: “Τούτο το ντοβλέτι (κράτος ή κρατική εξουσία) ούτε φτιάνεται, ούτε χαλιέται, αιωνίως θα σέρνεται”.
