...
| Λευτέρης Τηλιγάδας |
Το γεφύρι της Αρτοτίβας
Ένα πέρασμα ζωής και εγκατάλειψης
| Το παλιότερο γεφύρι του Εύηνου, οι μύθοι, οι μάχες
και η πικρή ιστορία ενός τόπου που το κράτος άφησε πίσω |
Το γεφύρι της Αρτοτίβας δεν είναι απλώς ένα παλιό γεφύρι στον Εύηνο. Είναι το παλιότερο που στέκει ακόμη εκεί, χτισμένο στο πιο στενό πέρασμα του ποταμού, λίγο πριν σμίξει με τον Κότσαλο. Και δεν στήθηκε τυχαία. Από ’κει περνούσε ολόκληρη η ενδοχώρα: η Ναυπακτία, το Καρπενήσι, η Θεσσαλία, για να κατεβούν στον κάμπο της Τριχωνίδας, στο Μεσολόγγι, στις ακτές του Ιονίου. Ήταν ένας δρόμος ζωής, που χωρίς αυτόν, οι τόποι αυτοί δεν θα επικοινωνούσαν καθόλου μεταξύ τους.
Κανείς δεν ξέρει με βεβαιότητα πότε ακριβώς χτίστηκε. Οι παλιοί μιλούν για τα χρόνια της Ενετοκρατίας. Άλλοι κοιτάζουν το τόξο, την πέτρα, τη μαστοριά, και λένε πως το έφτιαξαν Ηπειρώτες μάστορες, στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Ίσως να υπήρχε και παλιότερο γεφύρι στο ίδιο σημείο αλλά όπως και να ’χει, το πέρασμα αυτό ήταν πάντα κρίσιμο και πάντα στρατηγικό.
Λένε πως το γεφύρι δεν στεριωνόταν και πως, για να κρατήσει, έπρεπε να «πιαστεί άνθρωπος» στα θεμέλια. Κι έτυχε, λένε, να περνά από το μονοπάτι ένας αράπης και τον έχτισαν ζωντανό. Μύθος; Μπορεί. Όμως τέτοιοι μύθοι γεννιούνται σε εποχές όπου η ανθρώπινη ζωή είχε μικρή αξία. Λένε ακόμη ότι το 1828 ο Μακρής χτύπησε εκεί τους Οθωμανούς, αλλά και αργότερα, από το ’43 ως το ’49, το γεφύρι τα είδε όλα: πολέμους, αίμα, περάσματα, φτώχεια.
Το πιο σημαντικό όμως δεν είναι οι μάχες. Είναι ότι το 1908, όπως διαβάζουμε στο ΣΚΡΙΠ (22.12,1908), οι άνθρωποι της περιοχής ήταν αναγκασμένοι να φτιάξουν μόνοι τους και με τον ιδρώτα τους τον δρόμο από τον Πλάτανο ως το γεφύρι. Το κράτος, και τότε όπως και σήμερα, τους είχε ξεχάσει. Κι ενώ αλλού άνοιγαν αμαξιτοί δρόμοι, κι ενώ αλλού έφτανε ο σιδηρόδρομος, στην ορεινή Ναυπακτία πάλευαν ακόμη με καλντερίμια, λες και η Τουρκοκρατία δεν είχε τελειώσει ποτέ.
Κι αυτό είναι το πιο πικρό κομμάτι της ιστορίας του γεφυριού. Όχι οι μύθοι, ούτε οι μάχες, αλλά το γεγονός ότι, ενώ ένωνε τόπους και ανθρώπους επί αιώνες, οι κάτοικοι των γύρω χωριών έμεναν αποκλεισμένοι. Γι’ αυτό και το αίτημα της εποχής δεν ήταν μεγάλο. Δέκα χιλιόμετρα δρόμος! Δέκα χιλιόμετρα, για να συνδεθούν με την Τριχωνίδα, κι από ’κει με την Ελλάδα. Τίποτα παραπάνω, τίποτα λιγότερο από το αυτονόητο!
Το γεφύρι έμεινε σε χρήση ως τη δεκαετία του ’50, αλλά σήμερα είναι διατηρητέο μνημείο, με σφραγίδες και ΦΕΚ. Κι όλα αυτά είναι καλά και χρήσιμα. Όμως η αλήθεια είναι άλλη: το γεφύρι δεν χτίστηκε ούτε για να το θαυμάζουμε, ούτε για να το φωτογραφίζουμε ως εκδρομής. Χτίστηκε για να περνούν από πάνω του άνθρωποι, ζώα, εμπορεύματα, ζωές ολόκληρες, κι όσο γύρω του βασιλεύει η εγκατάλειψη, ακόμη και στις μέρες μας, τόσο θα στέκει σαν βουβή διαμαρτυρία απέναντι σε ένα κράτος που ακόμη δεν έχει φτάσει ως εκεί.
——————————————————————————————————————————————————————–
Υποσημείωση: Οι χρονολογίες που καταγράφονται πριν την 16η Φεβρουαρίου 1923 είναι σύμφωνες με την χρονολόγηση των πηγών. Για την αντιστοίχιση με τη σημερινή χρονολόγηση πρέπει στην αντίστοιχη χρονολογία να προστεθούν 13 μέρες.
Παραπομπές:
Πηγή:
Φωτογραφία:
——————————————————————————————————-
Η μνήμη είναι μια δυνατότητα για να διευρύνουμε το μέλλον
και όχι για να το συρρικνώσουμε στο ήδη ξεπερασμένο παρελθόν
