12.000 λομπίστες
στο Μητρώο Διαφάνειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Τι είναι το λόμπινγκ στις Βρυξέλλες
και πώς λειτουργεί. Ρόλος η άσκηση πίεσης.
- του Σπύρου Σιδέρη
Πολλή κουβέντα έχει ξεκινήσει τις τελευταίες ώρες μετά και την σύλληψη της Εύας Καΐλή για το ρόλο των λόμπι τόσο στην ΕΕ όσο και σε άλλα μεγάλα κέντρα αποφάσεων, όπως οι ΗΠΑ.
Ενώ ως λέξη, το λόμπινγκ, είναι γνωστή, άγνωστο παραμένει για τον περισσότερο κόσμο το πώς λειτουργεί, ενώ συνήθως του προσάπτεται και μια αρνητική χροιά. Εκτός κι αν είναι το ελληνοαμερικανικό λόμπι που εξυπηρετεί τα εθνικά μας συμφέροντα. Εκεί είναι όλα καλά και άγια.
Λόμπινγκ στην πολιτική είναι η άσκηση πίεσης, πειθούς ή η εκπροσώπηση συμφερόντων, είναι η πράξη της νόμιμης προσπάθειας επηρεασμού των ενεργειών, των πολιτικών ή των αποφάσεων κυβερνητικών αξιωματούχων, συχνότερα νομοθετών ή μελών ρυθμιστικών οργανισμών. Βέβαια αυτό δεν αποκλείει και την παρασκηνιακή άσκηση πίεσης.
Για να γίνει πιο κατανοητό, ας το φέρουμε στα ελληνικά μέτρα. Λόμπινγκ για παράδειγμα είναι οι διάφοροι σύλλογοι ή οι ομάδες που ιδρύονται ή λειτουργούν εθελοντικά, με κάποιο συγκεκριμένο σκοπό, κοινού ενδιαφέροντος ή επιχειρηματικού.
Για παράδειγμα το «Σώστε τα Άγραφα» που με δράσεις, πίεση, πειθώ, επαφές κ.α. προσπαθούν να αλλάξουν ή να επηρεάσουν την απόφαση για την τοποθέτηση ανεμογεννητριών στα βουνά των Αγράφων καθώς το θεωρούν ως αρνητική εξέλιξη. Από την άλλη υπάρχουν οι επιχειρηματίες που βλέπουν θετικά μια τέτοια επένδυση και πιέζουν έρχονται σε επαφές με πολιτικούς και πολίτες για να υλοποιηθεί η εγκατάσταση. Και οι δυο πλευρές κάνουν λόμπινγκ. Μπορεί να είναι ακραίο το παράδειγμα αλλά κάπως έτσι λειτουργεί.
Αυτή η άσκηση πίεσης η οποία συνήθως περιλαμβάνει άμεση, πρόσωπο με πρόσωπο επαφή, γίνεται από πολλούς τύπους ανθρώπων, ενώσεων και οργανωμένων ομάδων, συμπεριλαμβανομένων ατόμων του ιδιωτικού τομέα, εταιρειών, συναδέλφων νομοθετών ή κυβερνητικών αξιωματούχων ή ομάδων συνηγορίας δηλαδή ομάδες συμφερόντων.
Οι λομπίστες μπορεί να ανήκουν στις εκλογικές περιφέρειες ενός βουλευτή, δηλαδή σε έναν ψηφοφόρο ή ένα μπλοκ ψηφοφόρων εντός της εκλογικής του περιφέρειας- μπορεί να ασκούν άσκηση πίεσης ως επιχείρηση. Οι επαγγελματίες λομπίστες είναι άτομα των οποίων η επιχείρηση προσπαθεί να επηρεάσει τη νομοθεσία, τη ρύθμιση ή άλλες κυβερνητικές αποφάσεις, δράσεις ή πολιτικές για λογαριασμό μιας ομάδας ή ενός ατόμου που τους προσλαμβάνει.
Τα άτομα και οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί μπορούν επίσης να ασκούν λόμπι ως πράξη εθελοντισμού ή ως μικρό μέρος της κανονικής τους εργασίας. Οι κυβερνήσεις συχνά ορίζουν τον όρο «άσκηση πίεσης» για νομικούς σκοπούς και ρυθμίζουν την άσκηση πίεσης από οργανωμένες ομάδες που έχουν αποκτήσει επιρροή.
Ενώ στις περισσότερες χώρες το λόμπινγκ δεν είναι θεσμοθετημένο και δεν διακρίνεται από συγκεκριμένες αρχές, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που αναφέρεται επίσης επίσημα ως εκπροσώπηση ευρωπαϊκών συμφερόντων, είναι η δραστηριότητα των εκπροσώπων διαφόρων ομάδων συμφερόντων ή λόμπι που προσπαθούν να επηρεάσουν τις εκτελεστικές και νομοθετικές αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω των δημοσίων σχέσεων ή των δημόσιων υποθέσεων.
Σε τι διαφέρει το ευρωπαϊκό από το εθνικό λόμπινγκ
Η Συνθήκη της Λισαβόνας εισήγαγε μια νέα διάσταση του λόμπινγκ σε ευρωπαϊκό επίπεδο που διαφέρει από το μεγαλύτερο μέρος του εθνικού λόμπινγκ.
Σε εθνικό επίπεδο, το lobbying είναι περισσότερο θέμα προσωπικών και άτυπων σχέσεων μεταξύ των υπαλλήλων των εθνικών αρχών, αλλά το λόμπινγκ σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί ολοένα και περισσότερο μέρος της διαδικασίας λήψης πολιτικών αποφάσεων και συνεπώς μέρος της νομοθετικής διαδικασίας.
Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή τη στιγμή στο Μητρώο Διαφάνειας της ΕΕ είναι εγγεγραμμένοι πάνω από 12.000 λομπίστες. Επαγγελματίες δηλαδή που αναλαμβάνουν να στηρίξουν τα αιτήματα των «πελατών» τους.
Έτσι υπάρχουν δύο τύποι ευρωπαϊκής εκπροσώπησης συμφερόντων.
Η δράση που αναλαμβάνουν οι εκπρόσωποι συμφερόντων [λομπίστες] σε ευρωπαϊκό επίπεδο στις Βρυξέλλες ή αλλιώς «διαδρομή των Βρυξελλών» και η δράση που αναλαμβάνουν εκπρόσωποι συμφερόντων, ενώσεις και εταιρείες σε εθνικό επίπεδο, εστιάζοντας σε ευρωπαϊκά θέματα ή αλλιώς «εθνική οδός».
Σύμφωνα με την ΕΕ η «εκπροσώπηση των ευρωπαϊκών συμφερόντων» αποτελεί μέρος μιας νέας συμμετοχικής δημοκρατίας στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το πρώτο βήμα προς την εξειδικευμένη ρύθμιση του λόμπινγκ στην ΕΕ ήταν μια γραπτή ερώτηση που κατέθεσε ο Άλμαν Μετέν, το 1989.
Το 1991, ο Μαρκ Γκαλ, πρόεδρος της Επιτροπής Εσωτερικού Κανονισμού, Ελέγχου των διαπιστευτηρίων και των ασυλιών, ορίστηκε να υποβάλει προτάσεις για έναν κώδικα δεοντολογίας και ένα μητρώο για τους λομπίστες. Σήμερα το λόμπινγκ στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί αναπόσπαστο και σημαντικό μέρος της λήψης αποφάσεων στην ΕΕ. Από χρόνο σε χρόνο ο κανονισμός για το λόμπινγκ στην ΕΕ βελτιώνεται συνεχώς και κάθε χρόνο δημοσιεύεται έκθεση με τα πεπραγμένα των δράσεων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ορίσει το λόμπινγκ ήδη από το 2007 ως «όλες τις δραστηριότητες που διεξάγονται με στόχο τον επηρεασμό των διαδικασιών διαμόρφωσης πολιτικής και λήψης αποφάσεων των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων».
«Λόγος ύπαρξης» είναι η ίδια η άσκηση πίεσης
Έτσι το λόμπινγκ είτε αποτελεί μέρος των εργασιών των θεσμικών οργάνων με διαφορετική κύρια εστίαση είτε αποτελεί την κύρια εστίαση των οργανώσεων των οποίων ο «λόγος ύπαρξης» είναι η ίδια η άσκηση πίεσης. Οι κύριοι φορείς της ευρωπαϊκής εκπροσώπησης συμφερόντων είναι εθνικές, ευρωπαϊκές και διεθνείς ενώσεις από όλους τους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής ζωής, ιδιωτικές επιχειρήσεις, δικηγορικά γραφεία, σύμβουλοι δημοσίων υποθέσεων, πολιτικοί σύμβουλοι και μη κυβερνητικές οργανώσεις και δεξαμενές σκέψης.
Οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων και οι νομοθετικές διαδικασίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης περιλαμβάνουν όλο και περισσότερο τη συνεργασία μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και την άτυπη εργασία των εκπροσώπων συμφερόντων.
Η εκπροσώπηση συμφερόντων σε ευρωπαϊκό επίπεδο διαφέρει σε πολλά σημεία από την εκπροσώπηση συμφερόντων σε εθνικό επίπεδο, καθώς είναι διεθνής και επηρεάζει άμεσα το έργο των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Επίσης ο επηρεασμός της πολιτικής και της λήψης αποφάσεων αποτελεί αναγνωρισμένη δραστηριότητα λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για τη διαφάνεια οι ομάδες συμφερόντων συμμετέχουν στη διαδικασία χάραξης πολιτικής σε πρώιμο στάδιο. Δηλαδή η Επιτροπή καλεί τις ενώσεις να εκφράσουν τις απόψεις τους και διεξάγει εκτεταμένες διαβουλεύσεις σε πρώιμο στάδιο κάθε νομοθετικής διαδικασίας. Πριν από τη διατύπωση ενός σχεδίου οδηγίας, δημοσιεύεται η λεγόμενη «πράσινη βίβλος» ή «λευκή βίβλος», ως βάση για εκτεταμένη διαβούλευση.
Η Συνθήκη της Λισαβώνας
Η νομική βάση του λόμπινγκ εμπεριέχεται στο άρθρο 11 της Συνθήκης της ΕΕ όταν η Συνθήκη της Λισαβόνας τέθηκε σε ισχύ την 1η Δεκεμβρίου 2009.
Στις 31 Ιανουαρίου 2019, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε δεσμευτικούς κανόνες σχετικά με τη διαφάνεια των λόμπι. Τροποποιώντας τον εσωτερικό κανονισμό του, το Κοινοβούλιο όρισε ότι οι ευρωβουλευτές που συμμετέχουν στη σύνταξη και διαπραγμάτευση της νομοθεσίας πρέπει να δημοσιεύουν στο διαδίκτυο τις συναντήσεις τους με λομπίστες. Η τροποποίηση αναφέρει ότι «οι εισηγητές, οι σκιώδεις εισηγητές ή οι πρόεδροι των επιτροπών δημοσιεύουν στο διαδίκτυο, για κάθε έκθεση, όλες τις προγραμματισμένες συναντήσεις με εκπροσώπους συμφερόντων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του μητρώου διαφάνειας»-βάση δεδομένων της ΕΕ.
Παρότι υπάρχει θεσμοθετημένο πλαίσιο για την λειτουργία του λόμπινγκ, αυτό δεν σημαίνει ότι όλα είναι τίμια και ηθικά. Οι νόμοι συνήθως δεν είναι ανέντιμοι, οι δρώντες είναι πολλές φορές.
