Παρ’ όλα αυτά, πρέπει να στηριχτεί

Κατατέθηκε αυτή την εβδομάδα το σχέδιο νόμου με τις προτεινόμενες αλλαγές στο οικογενειακό δίκαιο, αυτό που σχηματικά θα λέγαμε αναγνώριση του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών.

H σχετική συζήτηση έχει γίνει σε μεγάλο βαθμό και έχω διαβάσει την κριτική που έχει γίνει, ιδίως σε σχέση με την άνιση αντιμετώπιση των αντρικών ομόφυλων ζευγαριών ως προς την καταφυγή στην απόκτηση τέκνων μέσω της παρένθετης μητρότητας.

Νομίζω ότι η κριτική είναι αυτονόητα ορθή, στο βαθμό που εντοπίζει το ζήτημα της άνισης αντιμετώπισης, ενώ είμαι πολύ λιγότερο πεισμένος – για την ακρίβεια, με τον κίνδυνο να λέω βλακείες, είμαι αντίθετος – ως προς την ευρεία δυνατότητα που έχει παρασχεθεί με την νομοθεσία του 2002 σε σχέση με την παρένθετη μητρότητα. Κατά την γνώμη μου, το ισχύον πλαίσιο επιτρέπει μια άνιση συναλλαγή και την εκμετάλλευση, όπως και στην πράξη μάλλον συμβαίνει, ενώ θα έπρεπε η παρένθετη μητρότητα να συνδέεται με το στοιχείο της αλληλεγγύης, πράγμα που θα έπρεπε να οδηγεί σε άλλες νομοθετικές ρυθμίσεις (πχ να υφίσταται κάποιος βαθμός συγγένειας μεταξύ της μητέρας και των γονέων).

Δεν είμαι καθόλου ειδικός στο θέμα, αλλά αυτό μου φαίνεται πιο πειστικό.

Ωστόσο, το σχέδιο νόμου πρέπει να στηριχθεί γιατί είναι ένα μεγάλο βήμα προς την ουσιαστική ενότητα σε σχέση με τα ατομικά δικαιώματα. Οι συντηρητικές αντιδράσεις που υπάρχουν σχεδόν σε όλα τα κόμματα που επί της αρχής υποστηρίζουν (κυρίως στην ΝΔ, αλλά και στο ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ και λιγότερο στον ΣΥΡΙΖΑ), η αναμενόμενα κάθετη απόρριψη της ακροδεξιάς, αλλά και η – δυστυχώς επίσης αναμενόμενα – απογοητευτική θέση του ΚΚΕ, δείχνουν ότι ένα μεγάλο μέρος του δρόμου έχει διανυθεί, αλλά τίποτα δεν είναι αυτονόητο.

Διαβάζω κάποιους φίλους και φίλες που γράφουν ότι το σχέδιο νόμου δίνει μια κρίσιμη ανάσα στην ΝΔ σε αυτήν την συγκυρία. Επίσης, κάποιες και κάποιους άλλους που θεωρούν ότι τα προβλήματα του νόμου, που επισήμανα και πιο πάνω, ακυρώνουν στην πράξη την επαγγελία της ισότητας.

Σε σχέση με το πρώτο, θα ήθελα να μοιραστώ μια ανάμνηση: το 2010 το τότε ΠΑΣΟΚ έφερε (με αρμόδιο υπουργό τον Γιάννη Ραγκούση) το σχέδιο νόμου για την απόδοση της ιθαγένειας στα παιδιά της δεύτερης γενιάς των μεταναστών μόλις λίγες ημέρες μετά την ψήφιση του Πρώτου Μνημονίου. Η συζήτηση στον ΣΥΡΙΖΑ, του οποίου τότε ήμουν μέλος, γινόταν και στην βάση της ένστασης “μα είναι δυνατόν να υπερψηφίσουμε έναν μείζονα νόμο της κυβέρνησης σε αυτή την συγκυρία”;

Μαζί με άλλες, μαξιμαλιστικές, ενστάσεις, ότι δηλαδή δεν αποκτούν την ιθαγένεια όλα τα παιδιά κλπ, που είχαν ωστόσο μια πραγματική βάση.

Θυμάμαι ανοιχτές εκδηλώσεις (πχ στην δυστυχώς κλειστή πια Ααβόρα) που τα επιχειρήματα αυτά είχαν διατυπωθεί με μεγάλη ένταση. Θυμάμαι επίσης ότι η τότε Κοινοβουλευτική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ είχε καλέσει εμένα, τον Λάμπρο Μπαλτσιώτη και τον Δημήτρη Χριστόπουλο να τους ενημερώσουμε ως ειδήμονες (τρομάρα μας!) για τον υπό ψήφιση νόμο. Νομίζω ότι παίξαμε κάποιο ρόλο στην υπερψήφιση του νόμου από τον τότε ΣΥΡΙΖΑ και θυμάμαι τον – πολύ πρόσφατα χαμένο – Νίκο Τσούκαλη (δεν είχε αποχωρήσει ακόμα η ΔΗΜΑΡ) να μας σφίγγει το χέρι ανακουφισμένος και να μας λέει “σας ευχαριστούμε πολύ”.

Ο ΣΥΡΙΖΑ υπερψήφισε (η ΝΔ φυσικά όχι), ο νόμος πέρασε πολλές περιπέτειες με την ακύρωσή του από το ΣΤΕ και την επαναθέσπισή του από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ το 2015, αλλά η αλλαγή έγινε.

Δεκάδες χιλιάδες παιδιά μεταναστών πήραν την ιθαγένεια, σήμερα είναι Έλληνες πολίτες με πλήρη δικαιώματα και αυτό αλλάζει σταθερά και θετικά την κοινωνία μας. Η δε ΝΔ δεν διανοείται να καταργήσει σήμερα τον νόμο παρά την αντίθεσή της.

Ήταν μια ιστορικού χαρακτήρα αλλαγή, που πιστώνεται και ο ΣΥΡΙΖΑ (σε βαθμό που το αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο επί χρόνια διαδίδει το fake news ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είχε τότε καταψηφίσει!). Κανείς σήμερα – και δικαιολογημένα – δεν θυμάται ότι ο νόμος ψηφίστηκε λίγες μέρες μετά το Πρώτο Μνημόνιο και δεν καταλογίζει στον τότε ΣΥΡΙΖΑ στήριξη στην κυβέρνηση Γ.Παπανδρέου.

Στο ίδιο κλίμα, θα ήθελα να μοιραστώ μια πιο πρόσφατη εμπειρία. Τις πρώτες μέρες του 2024 βρέθηκα στο ακροατήριο του Ειρηνοδικείου Αθηνών (Εκουσία Δικαιοδοσία) για μια υπόθεση πελατών μου. Στο ίδιο ακροατήριο μια πολύ αγαπημένη συντρόφισσα δικηγόρος δίκαζε δύο αιτήσεις αλλαγής ταυτότητας φύλου δύο ανηλίκων.

Η διαδικασία έγινε βέβαια χωρίς την παρουσία του κοινού. Αλλά με την άκρη του ματιού του εξωτερικού παρατηρητή δεν μπόρεσα παρά να δω την υποστήριξη που είχαν τα παιδιά αυτά σε αυτή την απόφασή τους από το οικογενειακό τους περιβάλλον με την αυτοπρόσωπη παρουσία των γονιών τους και την γλώσσα του σώματός τους. Ειλικρινά, ήταν πολύ συγκινητικό.

Κάτι που πριν λίγα μόνο χρόνια θα ήταν αιτία απόρριψης, ρήξης, ντροπής και περιθωριοποίησης, σήμερα γίνεται ένα είδος ευπρόσδεκτης κοινοτοπίας, με την αναγκαία πλαισίωση.

Ο νόμος 4491/2017 σίγουρα έπαιξε ρόλο σε αυτό.

Ο κόσμος μας αλλάζει με μεγάλα βήματα και έχω την εντύπωση ότι ο υπό ψήφιση νόμος αποτελεί ένα τέτοιο βήμα. Αγνοώ γιατί ο Μητσοτάκης κάνει αυτό το βήμα (μπορώ βέβαια να κάνω κάποιες σκέψεις για αυτό), αλλά από την πλευρά των ανθρώπων που αγωνίζονται για την διεύρυνση της ανθρώπινων δικαιωμάτων, η στάση δεν μπορεί παρά να είναι μια γενναιόδωρη υποστήριξη.

Έτσι πάνε μπροστά οι κοινωνίες.