Οι θέσεις μου ως δημάρχου Θέρμου
για τη λίμνη Τριχωνίδα και τις προοπτικές αξιοποίησής της
- του Σπύρου Κωνσταντάρα*
«Τριχωνίδα – προοπτικές ανάπτυξης», ήταν, μεταξύ άλλων, ένα από τα σημερινά θέματα συζήτησης στο 4ο Αναπτυξιακό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας, που διεξάγεται στη λίμνη Τριχωνίδα το τριήμερο 20, 21 και 22 Μαΐου 2022. Και όταν αναφερόμαστε στον όρο «Τριχωνίδα» ο νους μας δεν πηγαίνει στον όρο που παραπέμπει στην επαρχία Τριχωνίδας, που ως γεωγραφική διοικητική διαίρεση έχει πάψει να υφίσταται εδώ και πολύ καιρό πλέον, αλλά στο γεωφυσικό στοιχείο που κυριαρχεί στην περιοχή αυτή που βρισκόμαστε. Στη λίμνη Τριχωνίδα. Τη μεγαλύτερη, καθαρότερη και ομορφότερη λίμνη της Ελλάδας.
Τη λίμνη που με το σπάνιο φυσικό κάλλος της συνιστά ένα εμβληματικό φυσικό στοιχείο που αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα όχι μόνο για την εγγύς αυτής περιοχή αλλά για ολόκληρη την Αιτωλοακαρνανία. Κάτι που, σε συνδυασμό και με τα στοιχεία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος στην περιοχή περιμετρικά αυτής, προσδιορίζει και τις προοπτικές ανάπτυξής της.
Προοπτικές αντίστοιχα σημαντικές με τη σημαντικότητα των στοιχείων τόσο της λίμνης αυτής καθεαυτής όσο και της παρατριχωνίδιας περιοχής. Κι εφόσον είναι κοινώς παραδεκτό ότι οι προοπτικές ανάπτυξης ενός τόπου, μιας περιοχής, συναρτάται κατά πρώτον από τον φυσικό πλούτο κάθε μορφής που αυτή η περιοχή διαθέτει και παράλληλα από τις δυνατότητες του ανθρώπινου δυναμικού για την αξιοποίηση του πλούτου αυτού, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί με ασφάλεια πως οι προοπτικές ανάπτυξης στην περιοχή αυτή είναι ιδιαίτερα ευοίωνες. Κι αυτό τουλάχιστο από την πλευρά του φυσικού πλούτου ο οποίος απαντάται εδώ περίσσιος.
Όσο για τις αναγκαίες παρεμβάσεις εκ μέρους των ανθρώπων, δεν πρόκειται για στατικό αλλά μεταβαλλόμενο μέγεθος κατά καιρούς και, τελοσπάντων, πρόκειται για κάτι που είναι δυνατό να προσαρμόζεται ανάλογα με τις αναγκαιότητες κάθε περιόδου και σε σχέση πάντα με την πολιτική βούληση της διοίκησης και άλλους παράγοντες που επηρεάζουν αντίστοιχα τα στοιχεία αυτά.
Ας έρθουμε, λοιπόν, σε μια πολύ σύντομη αναφορά στα στοιχεία της λίμνης Τριχωνίδας που την καθιστούν ως εμβληματικό φυσικό στοιχείο και συνάμα αναπτυξιακό πλεονέκτημα για την ευρύτερη περιοχή.
Η λίμνη Τριχωνίδα είναι μια από τις σημαντικότερες λίμνες της Ελλάδας, η οποία κατανέμεται στην εδαφική έκταση των Δήμων Θέρμου και Αγρινίου. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη φυσική λίμνη της Ελλάδας, από την άποψη ότι βρίσκεται εξ’ ολοκλήρου εντός της ελληνικής επικράτειας, με έκταση 96,5 τετραγωνικά χιλιόμετρα και μέσο βάθος της λίμνης 18 μέτρα, ενώ το μέγιστο βάθος της φθάνει τα 57 μέτρα.
Είναι μια καθαρή λίμνη, καθώς διαθέτει μεγάλο όγκο νερού που ανανεώνεται λόγω των πολλών πηγαίων υδάτων που αναβλύζουν εντός της και περιμετρικά αυτής, ενώ οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις περιμετρικά αυτής είναι τέτοιες που δεν την επιβαρύνουν σε σημαντικό βαθμό.
Η λίμνη και η εγγύς περιοχή περιμετρικά αυτής συνιστά από κοινού ένα εξαίσιο φυσικό περιβάλλον με πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Χαρακτηριστικά και μόνο ν’ αναφερθεί ως προς αυτό, ότι η Τριχωνίδα είναι από τις πιο πλούσιες λίμνες της Ευρώπης σε είδη ψαριών, καθώς έχουν καταγραφεί είκοσι είδη ψαριών, από τα οποία δεκαοχτώ ζουν στη λίμνη και δύο στα ρέματα περιμετρικά αυτής. Πολλά απ’ αυτά παρουσιάζουν ενδημισμό, ενώ εδώ διαβιεί ένα είδος ψαριού, ο νανογωβιός, που είναι καθαρά ενδημικό της λίμνης και δεν υπάρχει πουθενά αλλού στον κόσμο. Επίσης, εδώ διαβιεί η αθερίνα, το πιο γνωστό, δημοφιλές και νόστιμο ψάρι που «μεταπήδησε» από τη θάλασσα στη λίμνη, προσαρμόστηκε και ζει σε μόνο μία λίμνη της Ελλάδας. Στη λίμνη Τριχωνίδα.
Στην παρατριχωνίδια περιοχή απαντάται πλήθος στοιχείων της πολιτιστικής κληρονομιάς, διάσπαρτα περιμετρικά της λίμνης και αναφερόμενα σε όλη τη γκάμα της μακραίωνης ιστορίας της περιοχής, (αρχαιολογικός χώρος Θέρμου, βυζαντινά μοναστήρια, πλήθος μνημείων της αγροτικής κληρονομιάς, όπως πέτρινα γεφύρια, νερόμυλοι, καλντερίμια, κ.α.), ενώ επιπλέον η περιοχή αυτή αποτελεί στο μεγαλύτερο μέρος της γη υψηλής παραγωγικότητας αναφορικά με την πρωτογενή παραγωγή κι ακόμη διαθέτει ικανό πληθυσμιακό στοιχείο για να υποστηρίξει την αναπτυξιακή προοπτική της περιοχής.
Στα προαναφερόμενα στοιχεία πρέπει να προστεθεί και το εξαίσιο φυσικό κάλλος της λίμνης Τριχωνίδας και της παρατριχωνίδιας περιοχής, όπως αυτό προβάλλει μέσα από πληθώρα εικόνων άφατης ομορφιάς που καταγράφονται από πλήθος ανθρώπων που έχουν την τύχη ν’ απολαμβάνουν καθημερινά, ή όποτε μπορούν και επισκέπτονται την περιοχή, τη σπάνια ομορφιά της λίμνης και να την προβάλλουν με κάθε διαθέσιμο μέσο και κυρίως στα κοινωνικά δίκτυα και στα τοπικά μέσα ενημέρωσης.
Στοιχεία όλα τα προαναφερόμενα που από κοινού δύνανται ν’ αποτελέσουν ακρογωνιαίο λίθο στην πορεία ανάπτυξης της λίμνης και της περιοχής της αναφορικά με την ανάπτυξη πλήθους μορφών οικοτουριστικών δραστηριοτήτων και συναφών εναλλακτικών μορφών τουρισμού, αγροτουρισμού, αθλητικού τουρισμού και πολιτιστικού τουρισμού.
Ακόμη, υπάρχουν δυνατότητες για ανάπτυξη ειδικού τύπου στηριγμένη σε χαρακτηριστικά όπως είναι ο ιαματικός τουρισμός, αφού πλάι στην ακτή της λίμνης υπάρχει η λουτροπηγή στη θέση Κόκκινο Στεφάνι Μυρτιάς του Δήμου Θέρμου.
Τέλος, το γεγονός ότι η περιοχή δεν είναι επαρκώς ανεπτυγμένη, αφού παραμένει ακόμη η «μεγάλη άγνωστη» για τον πολύ κόσμο, συνιστά κι αυτό θετικό στοιχείο για τις αναπτυξιακές προοπτικές που σχετίζονται με τη λίμνη Τριχωνίδα, καθώς έχουν διατηρηθεί σε μεγάλο βαθμό αναλλοίωτα τα χαρακτηριστικά της φύσης της.
Χαρακτηριστικά τα οποία την αναγάγουν σε οικολογικό θησαυρό για την περιοχή, συνιστούν αδιαμφισβήτητα πυλώνα ανάπτυξής της και προσδιορίζουν και τις δυνατότητες που αναφέρονται στο αναπτυξιακό αποτύπωμα που δυνητικά μπορεί να προσφέρει η λίμνη για την περιοχή αναφοράς της.
Επιπλέον στοιχεία της παρατριχωνίδιας περιοχής, όπως ικανής έκτασης εύφορη γη, όπου μάλιστα επικρατούν ιδιαίτερα ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες για παραγωγή αγροτικών προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας, πολύ αξιόλογα δασικά οικοσυστήματα στο Παναιτωλικό όρος και στον Αράκυνθο και ικανός αριθμός ισχυρών πληθυσμιακά και παραγωγικά οικισμών όπως και αντίστοιχο αναγκαίο πληθυσμιακά μέγεθος που είναι αναγκαίο για να υποστηρίξει κάθε αναπτυξιακή προσπάθεια στην περιοχή, προσδιορίζουν από κοινού με τα προαναφερόμενα στοιχεία τα συγκριτικά πλεονεκτήματα αναφορικά με τις δυνατότητες ανάπτυξης της λίμνης Τριχωνίδας και της παρατριχωνίδιας περιοχής.
Και φυσικά, η αξιοποίηση και ανάδειξη του συνόλου των χαρακτηριστικών της λίμνης και της εγγύς αυτής περιοχής, με σεβασμό πάντα στον αειφορικό χαρακτήρα των όποιων παρεμβάσεων, θα επιφέρει και προσπορισμό ωφελημάτων και οικονομικών ανταλλαγμάτων για τους ανθρώπους.
Αναφορικά με ζητήματα που προέχουν για την προστασία και την ανάδειξη της λίμνης Τριχωνίδας, ενδεικτικά θα αναφερθούν τα εξής:
-
- α) Ενεργοποίηση για την περιοχή προγραμμάτων προστασίας της φύσης που παραμένουν ανενεργά, όπως αυτά που αναφέρονται στις περιοχές Natura 2000, αλλά και κάθε είδους χρηματοδοτικών προγραμμάτων που συνάδουν αφενός με τη προστασία και αφετέρου με την ανάδειξη της λίμνης βάσει των χαρακτηριστικών εκείνων που συνάδουν με την αναπτυξιακή της προοπτική.
- β) Υλοποίηση ενός πρωτεύοντος έργου προστασίας της λίμνης, το οποίο αναφέρεται στην ολοκλήρωση των αποχετευτικών δικτύων σε όλους τους οικισμούς περιμετρικά της λίμνης με στόχο την προστασία του ευαίσθητου οικοσυστήματος της λίμνης. Και σ’ αυτό πρέπει να υπάρξει παρέμβαση προς την κεντρική διοίκηση, έτσι ώστε οικιστικές ενότητες περιμετρικά κλειστών υδατικών οικοσυστημάτων με οικολογική αξία, όπως αυτό της λίμνης Τριχωνίδας, να έχουν προτεραιότητα αναφορικά με τη χρηματοδότηση έργων αποχέτευσης χωρίς να προτάσσεται το πληθυσμιακό στοιχείο ως το μοναδικό στοιχείο το οποίο καθορίζει την προτεραιότητα χρηματοδότησης τέτοιου είδους έργων χωρίς να λαμβάνουν υπόψη και άλλα επιμέρους στοιχεία όπως το προαναφερόμενο.
- γ) Χρηματοδότηση των έργων και παρεμβάσεων που θα προσδώσουν αναπτυξιακό αποτέλεσμα στη λίμνη και περιμετρικά αυτής, με χαρακτηριστική αναφορά σε πεζοπορικές και ποδηλατικές διαδρομές, σε εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης λιμναίων αθλημάτων και σε ανάδειξη και αξιοποίηση μνημείων της πολιτισμικής και της αγροτικής κληρονομιάς με αξιοποίηση κάθε είδους χρηματοδοτικών προγραμμάτων με εθνικούς πόρους ή από συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα.
- δ) Εκσυγχρονισμός των οδικών προσβάσεων προς τη λίμνη Τριχωνίδα και, συγκεκριμένα, της εθνικής οδού Αγρινίου – Θέρμου και του οδικού άξονα Ναύπακτος – Θέρμο, όπως και ενεργοποίηση του υδατοδρομίου στη λίμνη, με στόχο αμφότερων των παρεμβάσεων την παροχή εύκολης προσέγγισης επισκεπτών στην περιοχή, κάτι που σήμερα είναι ιδιαίτερα προβληματικό.
- ε) Μέριμνα για τη γενίκευση της βιολογικής γεωργίας περιμετρικά της λίμνης, με στόχο την προστασία της λίμνης από τα λύματα που καταλήγουν σ’ αυτή από τα χημικά λιπάσματα και από τα φυτοφάρμακα.
Έχουν γίνει αρκετά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση αναφορικά με την προστασία και ανάδειξη της λίμνης Τριχωνίδας, αλλά απαιτούνται ακόμη περισσότερα. Σε μια ενδεικτική σύντομη αναφορά σε κάποιες από τις σχετικές μ’ αυτό δράσεις εκ μέρους της αυτοδιοίκησης, να αναφέρουμε τα εξής:
- 1) Η ολοκλήρωση του καθορισμού της όχθης και παρόχθιας ζώνης σε ολόκληρη την περίμετρο της λίμνης συνιστά σίγουρα μια από τις σημαντικότερες αναπτυξιακές παρεμβάσεις και είναι θετικό γεγονός ότι η εν λόγω παρέμβαση έχει ολοκληρωθεί με μέριμνα των παραλίμνιων Δήμων Αγρινίου και Θέρμου ή, τελοσπάντων, βρίσκονται σε τελικό στάδιο οι διαδικασίες αναφορικά με το εναπομείναν τμήμα.
- 2) Η πρόοδος που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια αναφορικά με την υλοποίηση αποχετευτικών δικτύων σε πολλούς οικισμούς στην παραλίμνια περιοχή του Δήμου Αγρινίου, όπως και αντίστοιχα στο Θέρμο και τελευταία στην Κοινότητα Πετροχωρίου του Δήμου Θέρμου αποτελεί πολύ σημαντική παρέμβαση για την προστασία του ευαίσθητου οικοσυστήματος της λίμνης, αλλά επιβάλλεται να ολοκληρωθούν τα δίκτυα αποχέτευσης στο σύνολο των παραλίμνιων οικισμών.
- 3) Η ολοκλήρωση πρόσφατα του έργου της βελτίωσης και σήμανσης του Μονοπατιού του Φαραγγιού του Μοκιστιάνου στην περιοχή των Κοινοτήτων Αγίας Σοφίας και Μυρτιάς του Δήμου Θέρμου αποτελεί προπομπό αντίστοιχων έργων απαραίτητων για την ανάπτυξη του περιπατητικού τουρισμού. Εξυπακούεται ότι τέτοιου είδους παρεμβάσεις πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερες και ν’ αποτελέσουν βασικές τεχνικές υποδομές ανάδειξης των δυνατοτήτων τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής.
- 4) Η αναγνώριση σχετικά πρόσφατα της πηγής στη θέση Κόκκινο Στεφάνι Μυρτιάς του Δήμου Θέρμου ως ιαματικού πόρου συνιστά επίσης σημαντικό στοιχείο αναφορικά με τις παρεμβάσεις προσέλκυσης επισκεπτών στην περιοχή και φυσικά απαιτείται να προχωρήσουν περαιτέρω όλες οι απαιτούμενες διαδικασίες για την εξασφάλιση του Ειδικού Σήματος Λειτουργίας για την εν λόγω ιαματική πηγή όπως και για τον εκσυγχρονισμό των απαιτούμενων εγκαταστάσεων και τη λειτουργία βιώσιμης σχετικής επιχείρησης.
- 5) Η συμβασιοποίηση πρόσφατα από την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας και με τη συνεπικουρία των Δήμων Αγρινίου και Θέρμου, μελέτης για τον σχεδιασμό παραλίμνιας διαδρομής και συνακόλουθων αναπλάσεων στο βόρειο και ανατολικό τμήμα της λίμνης Τριχωνίδας σε μήκος όχθης είκοσι τεσσάρων (24) χιλιομέτρων από τα Αμπάρια ως τα Σιταράλωνα αποτελεί πολύ σημαντική εξέλιξη που σηματοδοτεί τη δυνατότητα μεγάλης εμβέλειας παρεμβάσεων που είναι απαραίτητες για την τουριστική ανάδειξη της λίμνης και της εγγύς αυτής περιοχής.
- 6) Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η ολοκλήρωση πρόσφατα του Διαγωνισμού Ιδεών για την ανάπτυξη της λίμνης Τριχωνιδας, που προκηρύχθηκε από την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, καθώς μέσω και αυτής της διαδικασίας προέκυψαν πολύ ενδιαφέρουσες προτάσεις που συνεισφέρουν στην όλη προσπάθεια ανάδειξης των αναγκαίων δράσεων για την ανάπτυξη της λίμνης.
- 7) Μια εξέλιξη με ιδιαίτερη σημασία για την εν λόγω περιοχή αποτελεί το «Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο της Τριχωνίδας», που εντάχθηκε στα τέλη του 2021 στο Πρόγραμμα Πολεοδομικών Μεταρρυθμίσεων «Κωνσταντίνος Δοξιάδης» του Υπουργείου Περιβάλλοντος. Πρόκειται για ένα χωροταξικό σχέδιο που θα αποτελέσει το θεμέλιο για την ανάπτυξη της περιοχής, καθορίζοντας μεταξύ άλλων τις χρήσεις γης, αλλά και τους κανόνες προστασίας για το ευαίσθητο περιβαλλοντικά οικοσύστημα της Τριχωνίδας και της Λυσιμαχίας.
- 8) Σ’ αυτό έρχεται να «κουμπώσει» το «Στρατηγικό Σχέδιο για την ανάδειξη και ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής της λίμνης Τριχωνίδας» στο οποίο προχωρά η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας και μάλιστα με δέσμευση στο ΕΣΠΑ σχετικής πίστωσης για τη μελέτη αυτή. Μια μελέτη η οποία μεταξύ άλλων θα έχει και το χαρακτήρα της έγκαιρης «προετοιμασίας» για τη νέα προγραμματική περίοδο του ΕΣΠΑ (από το 2023 και μετά), καθώς στο νέο ΕΣΠΑ θα υπάρχει πρόγραμμα Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης (Ο.Χ.Ε.) με αντικείμενο την Τριχωνίδα και δικαιούχους τους Δήμους Αγρινίου, Θέρμου και φυσικά την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας.
Τέλος, οι προαναφερόμενες δράσεις και οι στόχοι που αυτές προδιαγράφουν αναφορικά με την προστασία και ανάδειξη της λίμνης Τριχωνίδας προδιαγράφουν ένα ευοίωνο μέλλον για τις προοπτικές ανάπτυξης τόσο της λίμνης όσο και της παρατριχωνίδιας περιοχής.
Ένα μέλλον αντάξιο της μεγάλης παρακαταθήκης που συνιστά για τον τόπο μας η ύπαρξη εδώ αυτού του μοναδικής αξίας πλουτοπαραγωγικού πόρου!
Της λίμνης Τριχωνίδας!!
Της μεγαλύτερης, καθαρότερης και ομορφότερης λίμνης της Ελλάδας!!!
