...
Λευτέρης Τηλιγάδας
Η αντίσταση στην περιοχή του Αγρινίου
Η συμμετοχή των Αγρινιωτών στην ΕΑΜική αντίσταση,
μαζί με τους κατοίκους του Αγίου Κωνσταντίνου, υπολογίζεται σε 5.000 άτομα περίπου
Από τις πρώτες κιόλας μέρες της γερμανικής κατοχής, μερικοί νεολαίοι και διανοούμενοι της πόλης του Αγρινίου, μαζί με παλαίμαχους συνδικαλιστές καπνεργάτες, δημιούργησαν μια μικρή αντιστασιακή ομάδα, με στόχο την οργάνωση της αντίστασης στην πόλη αλλά και στην ευρύτερη περιοχή. Οργανώθηκαν μυστικές συσκέψεις για τους στόχους και τους τρόπους με τους οποίους έπρεπε να δράσουν, και κατέληξαν στην απόφαση να δημιουργήσουν μικρές ομάδες αντίστασης στις γειτονιές και τις συνοικίες της πόλης, με πρωταρχικό στόχο την ανύψωση του πατριωτικού φρονήματος, μέσω της κυκλοφορίας προκηρύξεων κατά των δυνάμεων κατοχής. Αυτές οι πρωτοβουλίες κατέληξαν, στα τέλη του καλοκαιριού (Αύγουστος 1941), στη δημιουργία της πρώτης αντιστασιακής οργάνωσης της πόλης.
Η πρώτη αντιστασιακή οργάνωση στο Αγρίνιο – Καλοκαίρι 1941
Πρωτεργάτης αυτής της οργάνωσης ήταν ο Γιώργος Καραπαπάς, ο οποίος ένα μεσημέρι του Ιουνίου του 1941, μαζί με τρεις ακόμα φίλους του —τον Κώστα Αυγούλη, τον δικηγόρο Σπύρο Μαστρογεωργόπουλο και τον Λεωνίδα Βομβορίδη, δημόσιο υπάλληλο-τηλεγραφητή— συνέστησαν την πρώτη αντιστασιακή οργάνωση της πόλης.[1]
«Ένα μεσημέρι, πίσω από το εκκλησάκι του Πάρκου», αναφέρει ο Γιώργος Καραπαπάς σε ένα σωζόμενο έγγραφό του (Κακογιάννης, 1997), «ανταμώσαμε τέσσερις φίλοι: ο Κώστας Αυγούλης, ο δικηγόρος Σπύρος Μαστρογεωργόπουλος, ο Λεωνίδας Βομβορίδης, δημόσιος υπάλληλος – τηλεγραφητής, και εγώ. Συγκροτήσαμε στην αρχή την πρώτη ομάδα, με στόχο να επιδιώξει τη συμμετοχή και οργάνωση του λαού, κατά τον τριαδικό συνωμοτικό τρόπο, στον αγώνα για τη λευτεριά της πατρίδας μας. Αυτά γίνονταν Ιούνιο – Αύγουστο του 1941, όταν ακόμα δεν είχε αναγγελθεί επίσημα η ίδρυση του ΕΑΜ. […] Στα χωριά άρχισαν πάλι, πάντα με πρωτοβουλία κομμουνιστών και αριστερών, να εμφανίζονται προσπάθειες οργάνωσης αντιστασιακών ομάδων. Στο Αγρίνιο, απ’ όσο θυμάμαι, μια ομάδα από τραπεζικούς υπαλλήλους —στην οποία έπαιρνε μέρος και ο αξέχαστος Χρήστος Παπαπάνος (Καυκιάς)— συγχωνεύτηκε με την κίνηση που είχαμε ξεκινήσει εμείς και που τώρα είχε απλωθεί σε ολόκληρη την πόλη».
Η οργάνωση των τραπεζικών υπαλλήλων – Πρώτη κοινή σύσκεψη
Σχετικά με την ομάδα των τραπεζικών, ο μετέπειτα Αγρινιώτης καθηγητής στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Παντελής Ρόκος, γράφει σε ένα σημείωμά του:
«Έχοντας φροντιστήριο, ερχόμουνα σε επαφή με πολύ κόσμο. Μπροστά από το φροντιστήριο περνούσε να πάει στην Αγροτική Τράπεζα ο Χρήστος Παπαπάνος (Καυκιάς), που εργαζόταν ως υπάλληλος, και τα λέγαμε. Είχαμε τις ίδιες ιδέες. Μια μέρα δώσαμε ραντεβού στο γραφείο του φροντιστηρίου μου, μεσημέρι που θα περνούσε αυτός ο ίδιος και το φροντιστήριο θα ήταν κλειστό, να σκεφθούμε τι πρέπει να κάνουμε, και μου είπε ο Χρήστος: “Στο γραφείο μας δουλεύει ένας μηχανικός, ο Πανάγος Σακελλαρίδης.” Δώσαμε έτσι ραντεβού στο γραφείο του φροντιστηρίου μου και αποφασίσαμε την ίδρυση κομματικής οργάνωσης που θα άρχιζε τον προσηλυτισμό μελών. Διαπιστώσαμε αργότερα ότι υπήρξε και μια οργάνωση ΕΑΜ που συνδεόταν με τον Γ. Καραπαπά, τον Μαυροσκότη και τον Παπαφώτη».
Σ’ αυτή την πρώτη αντιστασιακή οργάνωση των τραπεζικών συμμετείχαν επίσης οι: Διονύσης Παυλόπουλος, Γιάννης Πολύζος, Παντελής Δούτσιος, Θανάσης Ξηροτσοπάνος, Αβραάμ Αναστασιάδης, Κώστας Μπίτσης, Σωτήρης Πατρώνης, Ανδρέας Τσιχριτζής, Κώστας Ουρανός, Νίκος Λαμπάκης, Γκολφίνος Γεωργικόπουλος, Χαράλαμπος Καλαβρυζιώτης, Κώστας Λαγκαζάλτης και ο διευθυντής του υποκαταστήματος της Αγροτικής στο Αγρίνιο, Καλιδόπουλος.
Ο ρόλος του Καραπαπά όμως δεν είναι σημαντικός μόνο επειδή πρωτοστάτησε στη δημιουργία της πρώτης αντιστασιακής οργάνωσης, αλλά και γιατί πήρε την πρωτοβουλία να πραγματοποιηθεί μια κοινή σύσκεψη όλων των μέχρι τότε μικρών αντιστασιακών ομάδων του Αγρινίου, με στόχο η αντίσταση να πάρει μια πιο συγκεκριμένη και ολοκληρωμένη μορφή, την οποία θα χαρακτήριζε η μαζικότητα του αγώνα.
Η σύσκεψη αυτή πραγματοποιήθηκε σ’ ένα συγγενικό σπίτι, του Θανάση Κακογιάννη, στον Άγιο Χριστόφορο. Σ’ αυτήν πήραν μέρος οι: Γιώργος Καραπαπάς (έμπορος), Κώστας Αυγούλης (κτηματίας), Παντελής Ρόκος (καθηγητής μαθηματικών), Αντρέας Τσαπάρας (δασάρχης), Τηλέμαχος Οικονομίδης (υπάλληλος του Υπουργείου Γεωργίας), Χρήστος Παπαπάνος (τραπεζικός υπάλληλος), Ανδρέας Αποστόλου (καπνεργάτης), Τάσος Πετρίδης (καπνεργάτης), Στράτος Σταυρόπουλος (άνεργος), Θωμάς Παπαφώτης (δάσκαλος), Γιάννης Πολύζος (τραπεζικός υπάλληλος), Σπύρος Μαστρογεωργόπουλος (δικηγόρος), Πάνος Χατζόπουλος (νεολαίος) και Θανάσης Κακογιάννης (δικηγόρος).
Την πρώτη καθοδηγητική επιτροπή της αντιστασιακής οργάνωσης Αγρινίου στελέχωσαν οι: Γ. Καραπαπάς, Κ. Αυγούλης, Α. Τσαπάρας, Π. Ρόκος, Α. Αποστόλου, Χ. Παπαπάνος και Θ. Κακογιάννης. Η επιτροπή αυτή αποτέλεσε τον πυρήνα της μετέπειτα Περιφερειακής Επιτροπής ΕΑΜ του νομού και γραμματέας της ορίστηκε ο Ανδρέας Τσαπάρας.
Στη σύσκεψη αποφασίστηκαν επίσης τα εξής:
α) Η ανάπτυξη ολιγομελών αντιστασιακών ομάδων σε όλη την περιοχή.
β) Η προστασία της παραγωγής και της κτηνοτροφίας της περιοχής, για την επιβίωση των κατοίκων της πόλης και της υπαίθρου.
γ) Η συμμετοχή στις εκδηλώσεις για τον εορτασμό των εθνικών επετείων.
δ) Η σύνταξη, εκτύπωση και διανομή προκηρύξεων της οργάνωσης.
ε) Το περιεχόμενο των προκηρύξεων αυτών θα ήταν οι ραδιοφωνικές ειδήσεις από τα πολεμικά μέτωπα και οι οδηγίες των οργανώσεων.
στ) Η συγκέντρωση των διάσπαρτων όπλων που είχαν εγκαταλείψει οι στρατιώτες επιστρέφοντας από το αλβανικό μέτωπο, η ασφαλής απόκρυψή τους και η μεταφορά τους σε ορεινά μέρη.
ζ) Τα σαμποτάζ και η συμμετοχή στις ένοπλες ομάδες των ανταρτών.
Η πρώτη προκήρυξη αυτής της οργάνωσης τυπώθηκε πάνω σε μια γραφομηχανή, την οποία έκλεψαν από μια δημόσια υπηρεσία ο Πάνος Χατζόπουλος και ο Θωμάς Μποκόρος, και την τοποθέτησαν στο υπόγειο του καφενείου των αδελφών Ματραλή. Προμηθεύτηκαν χαρτί και καρμπόν από το βιβλιοπωλείο του Αλέκου και Δημοσθένη Πολύζου και έγραφαν την προκήρυξη νύχτες ολόκληρες. Όταν συγκεντρώθηκε ένας σημαντικός αριθμός δακτυλογραφημένων προκηρύξεων, άρχισαν να τη μοιράζουν σε όλα τα κεντρικά σημεία της πόλης. Η απάντηση σε αυτή την πρώτη αντιστασιακή πράξη ήταν ο μεγαλύτερος περιορισμός στην κυκλοφορία, η αύξηση των μπλόκων στις εξόδους της πόλης, το «ψάξιμο» σε σπίτια και μαγαζιά, οι παρακολουθήσεις και οι συλλήψεις αριστερών και κομμουνιστών, ύστερα από καταδόσεις των συνεργατών των κατακτητών.
Η Εθνική Αλληλεγγύη (Ε.Α.) Αγρινίου – Αιτωλοακαρνανίας
Μια από τις πρώτες ενέργειες στις οποίες προχώρησε η οργάνωση του Αγρινίου, που αναφέραμε παραπάνω, ήταν η συγκρότηση, στην πόλη και τον νομό, ομάδων Εθνικής Αλληλεγγύης.
Κύριοι σκοποί αυτής της οργάνωσης ήταν η παροχή βοήθειας σε όσους είχαν στην οικογένειά τους θύματα πολέμου, η στήριξη και η συμπαράσταση στους φυλακισμένους της Αγίας Τριάδας, στις φυλακές Μεσολογγίου, καθώς και στο κατοχικό στρατόπεδο της Κατούνας.
Τη λειτουργία αυτής της οργάνωσης στήριξαν και βοήθησαν ο εκπρόσωπος του Ερυθρού Σταυρού στο Αγρίνιο και γιατρός Επαμεινώνδας Καμαριάρης —ο οποίος πρόσφερε σημαντική βοήθεια για τα παιδικά συσσίτια που οργάνωνε ο Δήμος Αγρινίου—, ο διευθυντής του υποκαταστήματος της Αγροτικής Τράπεζας, Καλιδόπουλος, και ο διευθυντής της εταιρείας «Λυσιμαχία», Κυπριάδης.
Στις ομάδες που συγκρότησε η Ε.Α. εντάχθηκαν πολλές γυναίκες της πόλης και του συνοικισμού, όπως η Μάχη Παπαγιαννοπούλου (αδελφή του καπετάνιου του Β΄ Τάγματος του 2/39 Συντάγματος), η Ισμήνη Γιάγκα, καθώς και η εκτελεσμένη από τους ταγματασφαλίτες Κατίνα Χατζάρα, η οποία συγκέντρωνε τρόφιμα και τα προωθούσε σύμφωνα με τις υποδείξεις της οργάνωσης.
Συμμετείχαν επίσης κληρικοί, όπως οι ιερείς Παπαβαλής (ο οποίος πρόσφερε σημαντική βοήθεια στους κρατούμενους της Αγίας Τριάδας) και Παπαγιάννης Αναστασόπουλος (πατέρας του εκδότη της εφημερίδας του Αγρινίου Ελεύθερος), καθώς και επιστήμονες, κυρίως γιατροί, όπως ο Δημήτρης Πανόπουλος, ο Γιάννης Σκιαδάς, ο Παντελής Κατσακιώρης, ο Γ. Τσούτσος, καθώς και οι οδοντίατροι Δανιηλίδης, Κογιώργος και Μ. Καρκατζάς.
Εργατικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (Ε.Ε.Α.Μ.)
Η δεύτερη οργάνωση που στελέχωσε και ανέπτυξε η πρώτη και μεγαλύτερη οργάνωση του Αγρινίου, η οποία συστάθηκε στα τέλη Αυγούστου του 1941, ήταν το Εργατικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο.
Αρχικά συγκροτήθηκε μια επιτροπή, η οποία αποτελούνταν από τον Αντρέα Αποστόλου (καπνεργάτη και γραμματέα της επιτροπής), τον Στράτο Σταυρόπουλο από την Παληοκαρυά Τριχωνίδας και τον Θανάση Κακογιάννη, ο οποίος είχε ιδιαίτερους δεσμούς με την κοινωνία του συνοικισμού του Αγίου Κωνσταντίνου, λόγω της προσφυγικής του προέλευσης.
Αργότερα, αυτή η επιτροπή διευρύνθηκε με την αντικατάσταση των δύο τελευταίων από εργάτες και συνδικαλιστές, όπως οι: Τάσος Πετρίδης (πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου), Κώστας Λαδάς (αντιπρόεδρος του Εργατικού Κέντρου), Απόστολος Δεληγιάννης (γραμματέας του Εργατικού Κέντρου), Τάσος Πανταζίδης κ.ά.
Η οργάνωση αυτή είχε θέσει ως πρωταρχικό της καθήκον την προετοιμασία για τον ένοπλο αγώνα, ο οποίος είχε αρχίσει να παίρνει υπόσταση στα ορεινά χωριά της περιοχής με τους «κλαρίτες».[2]
Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο Νέων (ΕΑΜ Νέων)
Από τον Μάιο του 1941, ήδη από τις πρώτες δηλαδή μέρες της Κατοχής, οι νέοι της πόλης άρχισαν να συγκροτούν μικρές αντιστασιακές ομάδες. Αμέσως μετά την ίδρυση του ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) και με απόφαση της Επιτροπής του στην πόλη, συγκρότησαν το ΕΑΜ Νέων Αγρινίου, τον Φεβρουάριο του 1942.
Η Επιτροπή Πόλης της παραπάνω οργάνωσης στελεχώθηκε από τους παρακάτω νέους: Πάνο Χατζόπουλο (γραμματέα), Φώτη Κολοκοτσά, Θανάση Στραβοδήμο, Ηλία Παπαγεωργίου, Τάκη Παπαστάμο, Γιούλα Αλεξά και τον Θανάση Κακογιάννη (Άνθιμο), ο οποίος ορίστηκε γραμματέας του νομού. Εκ μέρους της Πολιτικής Επιτροπής του ΕΑΜ, την ευθύνη της οργάνωσης είχε ο Παντελής Ρόκος.
Την πρώτη της εμφάνιση η οργάνωση την έκανε με προκηρύξεις, τις οποίες σκόρπισε στην πόλη κατά τον εορτασμό της επετείου της 25ης Μαρτίου 1942.
Η συμμετοχή των γυναικών
Σύμφωνα με μια καταγραφή που παρουσίασε η ΕΑΜίτισσα Βιβή Γιαννακά σε μια συγκέντρωση, αμέσως μετά την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, αρκετές ήταν οι γυναίκες οι οποίες, με πράξεις αυτοθυσίας και ηρωισμού, έγραψαν τα ονόματά τους δίπλα σ’ αυτά των αντρών που αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση της χώρας από τους κατακτητές.
Πέρα από όσες γυναίκες αναφέραμε στις προηγούμενες ενότητες, ιδιαίτερη αναφορά έκανε η κ. Γιαννακά στην Αγρινιώτισσα Αγγελική (Αγγέλω) Στεργάκη, η οποία εκτελούσε χρέη συνδέσμου της πόλης του Αγρινίου με τους αντάρτες στην περιοχή. Την Αγγελική συνέλαβαν οι ταγματασφαλίτες του Τολιόπουλου και, αφού την καταβασάνισαν, την εκτέλεσε ο ίδιος ο διοικητής τους.
Το ίδιο έγινε και με τη Μαρία Καραμπίνη – Στάικου, η οποία εκτελέστηκε έξω από το Δημοτικό Σχολείο στο Δοκίμι.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία της Γιαννακά, στην ΕΠΟΝ – ΕΛΑΣ από το Αγρίνιο ήταν οργανωμένες οι γυναίκες: Φωτεινή Κάμπα, Γεωργίου Παπαγιαννοπούλου – Καλλίνου (υπηρέτησε ως διοικητής της ΕΠΟΝίτικης διμοιρίας γυναικών του λόχου διοικήσεως της VII Ταξιαρχίας).
Στην ΕΠΟΝ του Αγρινίου ήταν οργανωμένες οι γυναίκες: Κική Μποκόρου, Αρετή Βλάχου, Ανθούλα Γουβέλη, Κωνστάντω Αρβανίτη, Καλυψώ Μακρή, Κατερίνα Σαμαρά, Βασιλική Παπατρέχα, Σοφία Τριάντη, Ζωή Κουτρουμπούση, Βάσω Παπασάικα, Κορίνα Κολοκυθά, Μαρία και Τασία Χαβέλα, Λούλα και Μαρία Ζολώτα, Ελένη Σταυροπούλου, Σπυριδούλα Πανταζή, Ευγενία Χριστογιάννη, Βάσω και Κωνσταντούλα Λαμπρακοπούλου και η Ταβιθά Καράτσαλου.
Στο ΕΑΜ Αγρινίου, η Βιβή Γιαννακά έχει καταγράψει τις: Θεοδώρα Μαλαίνου, Μαρία Ρεμπελιά, Τούλα Καρέλλου, Τασία Καρέλλου, Δήμητρα Μανιάκη, Φρόσω Ιωάννου, Λούλα και Σοφούλα Παπαγεωργίου, τέσσερις αδερφές Κυλπάση, Γερασιμούλα Τσίτου, τις αδερφές Θεοδώρα, Κωνστάντω, Σοφία και Παρθένα Στρατομήτρου, Χρυσάνθη Μαυρογιάννη, Παρασκευή Καμένου, Λούλα και Ειρήνη Πετρούλα, Μαρία Θωμοπούλου, Αθηνά Γκολφινοπούλου, δύο αδερφές του Κώστα Γεωργίου, Νίτσα Λουροπούλου, Χρυσάνθη Μπαϊρακτάρη, Μαρίνα Πανάρα, Τερψιχόρη Γουβέλη, Τζένη Γιάγκα – Τσιτσιμελή, αδερφές Κακογιάννη, Λούλα και Αγγελική Τσαντή, Ευθυμία Μαραβέγια, Λούλα Σαλάκου, Γεωργία Παπακοστούλα, Αλίκη Πολύζου, Φλώρα Καραπαπά, Μαρία Παπασταματίου, Θεοδώρα και Φωστήρα Βουγιουκλίδου, Ελένη Δαβαρούκα, Αλίκη Μετσίνη, Μαρία Αλεξανδρή, Μαρίνα Ματαράγκα, Μάχη Τσιτσίκα, Μαρία Δημάδη (διερμηνέας των Γερμανών, που διοχέτευε πληροφορίες στις δυνάμεις του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ), Δωροθέα Τριανταφύλλου – Πανουργιά (σύνδεσμος της Δημάδη με την οργάνωση του ΕΑΜ), Παβώ Πασχάλη, Λούλα Λασπίτη, Ταρσίτσα Ηλιοπούλου, Σοφία Παγκαλίδου από τον συνοικισμό και τέλος η ανταρτομάνα Πολιτοπούλου, μητέρα των αγωνιστών Ανδρέα, Γιώργου, Θόδωρου, Κώστα, Φωκίωνα και της αδερφής τους.
Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (Ε.Α.Μ.) Αγρινίου
Τέλη Οκτωβρίου του 1941, και αφού είχε προηγηθεί η ίδρυση του ΕΑΜ στην Αθήνα (10 Οκτωβρίου 1941), τα στελέχη της οργάνωσης του Αγρινίου, που είχε συσταθεί στα τέλη Αυγούστου, συγκεντρώθηκαν σε μια αγροτική αποθήκη της οικογένειας του Παντελή Αυγούλη στο Ελαιόφυτο και αποφασίστηκε η ένταξη της οργάνωσης του Αγρινίου στο ΕΑΜ. Μαζί με εκείνη την πρώτη οργάνωση, και σχεδόν ταυτόχρονα, εντάχθηκαν στο ΕΑΜ όλες οι προαναφερόμενες οργανώσεις, όπως και αυτή του Ξηρομέρου.
Καθοδηγητικό όργανο του ΕΑΜ στο νομό ήταν η Περιφερειακή Επιτροπή του ΕΑΜ του νομού, από την οποία πέρασαν, ως στελέχη σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής καθώς και τους πρώτους μήνες της Απελευθέρωσης, πληθώρα αγωνιστών και αγωνιστριών της πόλης και της περιοχής.
Ανάμεσά τους, και εκτός από αυτούς που προαναφέραμε, ο Σωτήρης Σωτηρόπουλος (Σαντάλας), ο Βασίλης Κουτσοδήμας, ο Βασίλης Μποζώνης, ο Γιώργος Σκουλαρίκος, ο Σωτήρης Πύργος, ο Χριστόφορος Ζαχείλας, ο Θανάσης Φαρμάκης, οι Καρυτσαίοι, τα αδέρφια και οι αδερφές Καρέλλου, ο Γιάννης Τζωρτζόπουλος, ο Χρήστος Μαϊκαντής, τα αδέρφια Μπώκου, τα αδέρφια Πετρούλα (Κωστής, Νίκος και Μπέμπης) κ.ά.
Στο ΕΑΜ Νέων και αργότερα στην ΕΠΟΝ, ο δάσκαλος Δημήτρης Τσίτος και οι αδερφές του, ο Δημήτρης Καπελλάκης, τα αδέρφια Ντίνος, Βασίλης, Λούλα και Χρήστος Σαλάκος, ο Πάνος Σούλος, ο Πάνος Πάσχος, ο Βαγγέλης Μάτσας, ο Π. Κατσαγιάννης, ο Κ. Καρίμπας, ο Αντώνης Πάνου, ο Χριστόφορος Τριανταφύλλου, ο Χρ. Μπανιάς, ο Κώστας Ζαχαρίου, ο Β. Μαργιώλης, ο Λεωνίδας Καραμήτρος, ο Κώστας Τσιτσιμελής, ο Σωτήρης Θεοδωρόπουλος, ο Φώτης Σισμάνης, ο Χριστόφορος Καραχρήστος, ο Γιώργος Μπετχαβάς, ο Νίκος Καραπαπάς (τον σκότωσαν οι Χίτες στην Αθήνα τις μέρες της Απελευθέρωσης), ο Κ. Αλεξανδρής, ο Θανάσης Κουτούδης, ο Πάνος Κολοκύθας, η Ελένη Θεοφίλου, ο Αντώνης Τραυλός, ο Δημήτρης Παληούρας, ο Νίκος Κατσάμπαλος, ο Δ. Κουσιάδης, ο Γιάννης Θάνος, ο Κ. Καρίμπας, ο Γ. Ζούλας, ο Μπάμπης Χαμαμτζής, ο Πάνος Αλεξάς, ο Γιάννης Πετρούλας, ο Χρ. Κατσούλης, ο Σπ. Σαμαράς, ο Γραμμένος, οι αδερφοί Γιοβάνου, ο Γ. Παπαγαλάνης, ο Γ. Νιάκας, οι δικηγόροι Γιάννης Καρράς, Αντρέας Μπάβαρης και τ’ αδέρφια του και, τέλος, ο Μπάμπης Γκολφινόπουλος και οι αδερφές του.
Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι όλος ο πληθυσμός του προσφυγικού συνοικισμού στον Άγιο Κωνσταντίνο και την Ερυθραία, άνδρες, γυναίκες και νέοι, είχαν ενταχθεί από νωρίς στην Ε.Α., στο Εργατικό ΕΑΜ, στο ΕΑΜ, στο ΕΑΜ Νέων, στην ΕΠΟΝ και στον ΕΛΑΣ.
Ελλάς Ελευθερία – Ανεξάρτητη Εθνική Οργάνωση Βάλτου
Τη μεγαλύτερη δύναμή του ο ΕΔΕΣ-ΕΟΕΑ την είχε στον νομό μας, στα χωριά του Βάλτου, όπου δραστηριοποιήθηκε ο γιατρός Στέλιος Χούτας.
Ο Στυλιανός Χούτας, κατά την περίοδο της γερμανοϊταλικής κατοχής, συγκρότησε την τοπική αντιστασιακή οργάνωση Ελλάς–Ελευθερία (ΕΕ), που αργότερα επονομάστηκε σε Ανεξάρτητη Εθνική Οργάνωση Βάλτου (ΑΕΟΒ). Συνελήφθη από τις ιταλικές αρχές της Αμφιλοχίας στις 18 Απριλίου 1942, αλλά, μετά από μικρό χρονικό διάστημα, αφέθηκε ελεύθερος. Με τον ΕΔΕΣ ενώθηκε στις 27 Αυγούστου 1942. Με δική του πρωτοβουλία και προτροπή, επεκτάθηκε η επιρροή των ΕΟΕΑ και στις περιοχές του Ξηρομέρου και της Τριχωνίδας. Στις αρχές Ιανουαρίου του 1943 έγινε Πρόεδρος της Επαρχιακής Επιτροπής Εθνικού Αγώνος Βάλτου και στις 22 Μαρτίου 1943 αρχηγός των ΕΟΕΑ Βάλτου. Αρχικά, η στρατιωτική δύναμη που διοικούσε έλαβε την ονομασία «Ι Τάγμα Βάλτου» και αργότερα μετονομάστηκε σε «Ταξιαρχία Βάλτου», με δύναμη περίπου 1.080 αντρών. Ως Αρχηγός Βάλτου, ο Στυλιανός Χούτας σημείωσε εξαιρετική πολεμική δράση σε σωρεία συμπλοκών και μαχών που έδωσε εναντίον των δυνάμεων κατοχής, με αποκορύφωμα της δράσης του τη μάχη στο Μακρυνόρος. Ενεπλάκη: Στις 23/2/43 με τους Ιταλούς στο Κλειδί, στις 5/7/43 με τους Ιταλούς στη γέφυρα Αχελώου, από τις 14 έως τις 21/7/43 με τους Γερμανούς και τους Ιταλούς στο Μακρυνόρος, στις 14/8/43 με τους Γερμανούς στην περιοχή Ρέθα, από την 1η έως τις 4/10/43 με τους Γερμανούς στο Τσακνοχώρι, από τις 21 έως τις 22/10/43 με τους Γερμανούς στην Καταβόθρα, και τέλος, στις 5, 6 και 18/9/44 με τους Γερμανούς στον Άγιο Γεώργιο Φιλιππιάδος.[3]
Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος (Ε.Δ.Ε.Σ.-Ε.Ο.Ε.Α.) Αγρινίου
Στο Αγρίνιο, η πρώτη επιτροπή του ΕΔΕΣ συγκροτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου του 1942. Πρόεδρος αυτής της επιτροπής ήταν ο Αντώνης Παπαπαντολέων και αντιπρόεδρος ο γιατρός Θάνος Σοχωρίτης. Ταμίας της επιτροπής ήταν ο Ευθύμιος Σταθόπουλος και μέλος ο Κωνσταντίνος Ραφτόπουλος.
Εκτός από τους παραπάνω, στον ΕΔΕΣ Αγρινίου συμμετείχαν και οι: Στάθης Σταθόπουλος (εκ των ιδρυτών της Γυμναστικής Εταιρείας), Δημήτριος Πύρρος (συμβολαιογράφος Αγρινίου από το Πετροχώρι), Αλέκος Παπακωσταντίνου (έμπορος), Αντώνης Μίκροβας (αξιωματικός χωροφυλακής από την Αγία Σοφία), Γιάννης Τσιρώνης (έμπορος), Βασίλης Τσιμπιδάκης κ.ά.
Τον πυρήνα αξιωματικών του Αρχηγείου Τριχωνίδας του ΕΔΕΣ αποτελούσαν οι: Αχιλλέας Ρισβάς, Δημοσθένης Βαλαής και ο Σπύρος Αρμενάκος.
Αργότερα, τον ΕΔΕΣ της πόλης στελέχωσαν και ο Θεοδόσης Παπαθανασιάδης, ο Δ. Παυλόπουλος, ο Φώτης Πετρόπουλος (ανατίναξε τη γέφυρα της Φραγκόσκαλας στον δρόμο Αγρινίου – Αγίου Βλασίου και του Πλατανορέματος στα Ρουσσέικα).
Κέντρο του ΕΔΕΣ στο Αγρίνιο ήταν ο δεύτερος όροφος του σπιτιού του εμπόρου υποδημάτων Αριστείδη Σωτηρόπουλου.
Στη μάχη της Σκουτεράς, που έγινε στις 11 Οκτωβρίου του 1943, το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ διέλυσε το Αρχηγείο του ΕΔΕΣ της Τριχωνίδας και της Μακρυνείας.[4]
Πατριωτική Οργάνωση Αγρινίου
Τον Μάρτιο του 1942, ο γιατρός Γιώργος Παπαϊωάννου συγκρότησε στο Αγρίνιο την Πατριωτική Οργάνωση Τριχωνίδας (ΠΟΤ).
Σκοποί της οργάνωσης, σύμφωνα με τη διακήρυξή της, ήταν:
α) Η διαφώτιση του κοινού.
β) Η παθητική αντίσταση κατά του κατακτητή.
γ) Η καταγραφή των κινήσεων των δυνάμεων κατοχής στο Αγρίνιο.
δ) Η προετοιμασία για τον ένοπλο αγώνα.
Για την επίτευξη των παραπάνω, συγκροτήθηκε στην πόλη μια επιτροπή, η οποία αποτελούνταν από τον Δημήτρη Σαραντόπουλο, τη Βάσω Βασιλοπούλου, τον Κώστα Χασοράκη, τον Δημήτρη Πριόνα, τον Δημήτρη Σκαλτσά, τον Βασίλη Παπαϊωάννου και την Κλεάνθη Σταμάτη.[5]
Επίλογος
Η συμμετοχή των Αγρινιωτών στην ΕΑΜική αντίσταση, μαζί με τους κατοίκους του Αγίου Κωνσταντίνου, υπολογίζεται σε περίπου 5.000 άτομα. Σε αυτούς θα πρέπει να προστεθούν και οι αντάρτες του μόνιμου και του εφεδρικού ΕΛΑΣ με τόπο καταγωγής το Αγρίνιο, οι οποίοι (προς το τέλος της Κατοχής) ξεπερνούσαν τους 2.000. Το γεγονός αυτό οδήγησε τη δοσιλογική κυβέρνηση Ράλλη στη συγκρότηση και εγκατάσταση στην πόλη του Αγρινίου ενός από τα πιο σκληρά Τάγματα Ασφαλείας.
——————————————————————————————————————————————————————
Με πληροφορίες από Θανάσης Κακογιάννης, Μνήμες και σελίδες της Εθνικής Αντίστασης, Κωσταράκη 1997
1. Κλαρίτης αρσενικό (παρωχημένο) αυτός που βγαίνει στο κλαρί, ο κλέφτης, ο ληστής. Λουκάς Κούσουλας, Ο Άρης Βελουχιώτης και η πειθαρχία, εφημερίδα το ΒΗΜΑ, 30/08/1998. «Όταν πρωτοφάνηκε, λέει, το αντάρτικο στα βουνά της Ρούμελης, οι λιγοστοί αντάρτες του Βελουχιώτη στη δυτική Φθιώτιδα κι Ευρυτανία, κι άλλοι αλλού, νωρίς το καλοκαίρι του 1942, τα βουνά ήσαν ήδη κατειλημμένα από τους κλαρίτες κατσικοκλέφτες, φυγόδικους, ληστές. Σκόρπιοι αυτοί ολούθε λυμαίνονταν από το χειμώνα κιόλας του ’41 χώρες και χωριά. Στις επαφές ύστερα και τις συγκρούσεις που ακολούθησαν ανάμεσα στους αντάρτες και τους «κλαρίτες» όπως ανέκαθεν τους προσονόμαζαν τα πράγματα εξελίχθηκαν μάλλον καλά· οι δεύτεροι δηλαδή, μολονότι αγροίκοι (στην πρώτη και τη δεύτερη σημασία της λέξης), τη μια με το καλό την άλλη με τη βία, κατάλαβαν τις περιστάσεις της πατρίδας, οι περισσότεροι προσχώρησαν στο οργανωμένο αντάρτικο, με τους όρους του και τον κανονισμό του, λίγοι αποσύρθηκαν, κι ακόμα λιγότεροι σκοτώθηκαν. Ήταν από τους πρώτους στόχους του αγώνα η απαλλαγή της υπαίθρου από την πληγή αυτή, η αποκατάσταση μιας τάξεως μεταξύ των σκλαβωμένων στον ξένο κατακτητή Ελλήνων. Αν όχι λοιπόν αυτοί, ποιος θα νοιαζόταν τώρα όλ’ αυτά… Επειδή όμως, λέει η ιστορία κι ο θρύλος, έπρεπε και οι αντάρτες πρώτοι και καλύτεροι να δώσουν το παράδειγμα της συμμόρφωσης αυτής στην τάξη που επαγγέλλονταν, μέσα στις φοβερές δυσκολίες που αντιμετώπιζαν κι αυτοί, χρειάστηκε, ως γνωστόν, αρκετές φορές να τιμωρήσουν σκληρά τους δικούς τους παραβάτες. Ως γνωστόν, λέω, καθώς αναφέρονται διάφορα επεισόδια, και πιο συχνά, η εκτέλεση, μετά από ανταρτοδικείο, κάποιου νεοφώτιστου αντάρτη που «κατεχράσθη» κι έφαγε πεινασμένος την κότα ενός χωρικού… Κι άλλα όμως μέσα επιστρατεύτηκαν συχνά, βαριά κι ασήκωτα κάποτε, για την εξασφάλιση της απαραίτητης σ’ ένα στρατό σαν το αντάρτικο πειθαρχίας[…]» | 2 Τζούκας Ευάγγελος, Οι οπλαργηγοί του ΕΔΕΣ στην Ήπειρο: τοπικότητα και πολιτική ένταξη. Διδακτορική διατριβή, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2003, σελ. 16-18. | 3. & 4. Κώστα Μαραγιάννη, ό.π. σελ 433 – 434. & 431 – 432
Φωτογραφία κορυφής: Το νομαρχιακό συμβούλιο της ΕΠΟΝ
Δυτικής Στερεάς και Νήσων. Διακρίνονται μεταξύ άλλων ο κατόπιν Γραμματέας Σωκράτης,
Σπ. Γερολυμάυος, η Γ Παληγιαννοπούλου, η Κορίνα Κολοκύθα και ο Β. Παληγιαννόπουλος
——————————————————————————————————————————————-
Τα άρθρα που δημοσιεύουμε στη στήλη αυτή
εκφράζουν τους συντάκτες τους,
χωρίς να συμπίπτουν απαραίτητα με τις απόψεις μας
