…
Ένα γεγονός|
«Caravan» |
14 Μαΐου 1937 o Ντιουκ Έλινγκτον ενορχηστρώνει και ηχογραφεί
με το συγκρότημα Barney Bigard and His Jazzopators,
ένα μουσικό κομμάτι σταθμό στην ιστορία της τζαζ, το Caravan |
Από τα πιο χαρακτηριστικά και αναγνωρίσιμα κομμάτια στην ιστορία της τζαζ, το “Caravan” είναι μια μουσική περιπέτεια που ταξιδεύει τον ακροατή πέρα από τα σύνορα της παραδοσιακής swing φόρμας, σε έναν φαντασιακό, «ανατολίτικο» κόσμο γεμάτο μυστήριο και ρυθμική ένταση. Το κομμάτι γράφτηκε το 1936 από τον Juan Tizol, τρομπονίστα Πορτορικανής καταγωγής και μέλος της ορχήστρας του Duke Ellington, ενώ η ενορχήστρωση και η τελική επεξεργασία ανήκει στον ίδιο τον Ellington. Οι στίχοι (οι οποίοι γράφτηκαν αργότερα και σπάνια τραγουδιούνται) αποδίδονται στον Irving Mills, ο οποίος ήταν και μάνατζερ του Ellington.
Η πρώτη ηχογράφηση του “Caravan” πραγματοποιήθηκε στις 14 Μαΐου 1937 από το συγκρότημα Barney Bigard and His Jazzopators, με συμμετοχή πολλών μουσικών της μπάντας του Ellington. Αν και δεν κυκλοφόρησε αρχικά με το όνομα του Ellington, η σύνθεση καθιερώθηκε αμέσως ως αναπόσπαστο μέρος του ρεπερτορίου του. Αυτό που κάνει το “Caravan” ξεχωριστό είναι το «εξωτικό» ύφος του – μια πρώιμη και πρωτοποριακή απόπειρα να ενσωματωθούν στοιχεία world music στη jazz, πριν ακόμα αυτός ο όρος καθιερωθεί. Το κομμάτι κινείται σε μινόρε τρόπους, κυρίως στον αρμονικό ελάσσονα, και φλερτάρει με ανατολίτικες κλίμακες, όπως η φρυγική και η διπλή αρμονική, που δίνουν τον χαρακτηριστικό «ανατολίτικο» ήχο.
Το “Caravan” γνώρισε εκατοντάδες εκτελέσεις και διασκευές: από τον Art Blakey και τους Jazz Messengers, μέχρι τον Wynton Marsalis, τον Tito Puente, τον Santana και πολλούς ακόμα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το πώς το “Caravan” έχει εισχωρήσει και στη λαϊκή κουλτούρα, από ταινίες του Woody Allen, μέχρι τη διάσημη σκηνή με το τύμπανο στην ταινία “Whiplash” (2014), όπου το κομμάτι λειτουργεί ως ακραία πρόκληση τεχνικής και αυτοσυγκέντρωσης για τον πρωταγωνιστή.
Σήμερα, σχεδόν 90 χρόνια μετά τη σύνθεσή του, το “Caravan” παραμένει μια από τις πιο αγαπημένες και προκλητικές συνθέσεις στο τζαζ ρεπερτόριο. Συμβολίζει τη διαχρονικότητα της μεγάλης ορχήστρας του Duke Ellington, την καινοτομία των μουσικών του, και τη δυνατότητα της τζαζ να ενσωματώνει πολιτισμικές επιρροές από όλο τον κόσμο, μετατρέποντάς τες σε κάτι μοναδικά αμερικανικό αλλά και παγκόσμιο.
Κριτικές και αποτιμήσεις
για το “Caravan” του Duke Ellington
«Το “Caravan” ήταν ένα από τα πρώτα jazz κομμάτια που τόλμησαν να ξεφύγουν από το blues-based λεξιλόγιο. Ο Ellington και ο Tizol χρησιμοποιούν μελοποίηση που θυμίζει Ασία και Μέση Ανατολή, με εξαιρετική τεχνική ωριμότητα. Ήταν ένα πολιτισμικό σοκ – με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.» (Gunther Schuller – Μουσικολόγος και συνθέτης στο βιβλίο The Swing Era)
«Το Caravan ήταν ο ηχητικός ορισμός του εξωτισμού στην τζαζ – χωρίς να γίνεται καρικατούρα. Δεν ήταν ένα κόλπο. Ήταν σύνθεση με δομή, ρυθμική επινοητικότητα και μια αίσθηση χώρου και κίνησης που το ξεχωρίζει.» (Gary Giddins – Κριτικός τζαζ – Village Voice, Visions of Jazz)
«Το Caravan έχει τα πάντα: αφήγηση, ατμόσφαιρα, groove. Είναι από αυτά τα κομμάτια που όποιος τζαζ μουσικός σέβεται τον εαυτό του πρέπει να παίξει, και να ξαναπαίξει, γιατί είναι ανεξάντλητο» (Wynton Marsalis – Τρομπετίστας και καλλιτεχνικός διευθυντής του Jazz at Lincoln Center)
«Το Caravan είναι μια από τις πρώτες επιτυχημένες προσπάθειες να δημιουργηθεί “παγκόσμια τζαζ”. Χρησιμοποιεί μη-δυτικές επιρροές χωρίς να καταργεί την τζαζ λογική. Και γι’ αυτό παραμένει μοντέρνο.» (Ted Gioia – Ιστορικός τζαζ – The Jazz Standards)
«Το Caravan είναι παράδειγμα της ενορχηστρωτικής ιδιοφυΐας του Ellington. Ξέρει πώς να κάνει την ορχήστρα του να μιλάει πολλές γλώσσες ταυτόχρονα: swing, latin, εξωτική, blues – και όμως όλα δένουν.» (John Edward Hasse – Βιογράφος του Duke Ellington (Smithsonian Institution)
Επιπλέον, πολλοί σύγχρονοι μουσικοί και παραγωγοί επαινούν το “Caravan” ως προάγγελο της κινηματογραφικής μουσικής και του fusion. Η υφολογική του τόλμη – ειδικά για τα δεδομένα του 1937 – το κατατάσσει ανάμεσα στα πιο πρωτοποριακά πρότυπα της big band era.
——————————————————————————————–
