Το ημερολόγιο του Βενέδικτου: Στις μέρες μας αρκετές φορές συμβαίνουν γεγονότα, τα οποία επιχειρούν να παραχαράξουν ή να αλλοιώσουν εκείνες τις περιοχές της τοπικής ιστορικής και της πρόσφατης κοινωνικής μας πραγματικότητας παράγοντας λόγο σύγχρονο, ο οποίος επιχειρεί να μηρυκάσει τα γεγονότα και να τα σερβίρει ξανά, ζεστά και αναμασημένα, κατασκευάζοντας ανδριάντες και οδοδείκτες εμπάθειας και μίσους. Ένα τέτοιο γεγονός ήταν και το ημερολόγιο που κυκλοφόρησε για το 2019 η μητρόπολη Αιτωλίας και Ακαρνανίας, το οποίο είναι αφιερωμένο στον αρχιμανδρίτη Βενέδικτο Πετράκη, το οποίο ούτε να το αγνοήσουμε μπορούμε, ούτε να το παρακάμψουμε. Για το λόγο αυτό φιλοξενούμε σήμερα ένα κείμενο που είδε το φως της δημοσιότητας εκείνη την χρονιά, στο διαδικτυακό ενημερωτικό site του Αγρινίου «red line» κσι στο «αρχείον Αγρινίου», και το οποίο θεωρούμε ότι σε κάθε περίπτωση έρχεται χωρίς εμπάθεια να τεκμηριώσει περιεκτικά το διαστρεβλωτικό λόγο του εν λόγω ημερολογίου.
Λευτέρης Τηλιγάδας
Μια απόπειρα ολικής επαναφοράς του Βενέδικτου
- του Γιώργου Κατσιπάνου
Δεκέμβριος 2018. Ο καινούριος χρόνος είναι προ των πυλών και όπως συνηθίζεται φτιάχνονται τα νέα ημερολόγια για να μας συνοδέψουν μια ολόκληρη χρονιά, μέρα με τη μέρα. Στο σπίτι των γονιών μου κάθε χρόνο βρίσκεται το νέο ημερολόγιο της Μητρόπολης Αιτωλίας και Ακαρνανίας. Το άνοιξα χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον αφού δεν περίμενα να αντικρίσω τίποτα πολύ διαφορετικό. Όμως να που γελάστηκα, το ημερολόγιο έκρυβε μια μεγάλη και κάπως δυσάρεστη έκπληξη.
Η Μητρόπολη Αιτωλίας και Ακαρνανίας επέλεξε να εκδώσει ένα ημερολόγιο για το έτος 2019 – που προφανώς απευθύνεται σε πιστούς – αφιερωμένο στον π. Βενέδικτο Πετράκη. Και αν έμενε καθαρά στη βιογραφία του το παρόν κείμενο δεν θα είχε γραφεί, σας διαβεβαιώ. Όμως από τη στιγμή που εισέρχεται σε ιστορικά γεγονότα, και ειδικά αυτά που αφορούν στην πολυτάραχη εποχή του εμφυλίου, δεν μπόρεσα να μην αναρωτηθώ δυνατά και δημοσίως: Γιατί; Ποιος ο λόγος να κάνει τέτοιες αναφορές η Μητρόπολη; Γιατί να ανακινήσει -ακουσίως θέλω να πιστεύω- μίση και διχόνοιες του παρελθόντος; Ποιο το κέρδος των πιστών απ’ αυτή την ιστορική αφήγηση; Γιατί ο πιστός θα δεχθεί τα γεγονότα αυτά ως αλήθεια- αυτό οφείλει να κάνει ένας πιστός. Αλήθεια ποιο το νόημα της πίστης; Τι είναι η πίστη;
Ως πίστη ορίζεται από την ελληνική μας γλώσσα -με μια απλή αναζήτηση στο ίντερνετ- η βεβαιότητα ενός ατόμου για την αλήθεια ενός ισχυρισμού, γεγονότος ή δυνατότητας, ανεξάρτητα αν μπορεί να δικαιολογηθεί ή όχι. Η ομαδική ή κοινή πίστη είναι οι κοινές πεποιθήσεις που μοιράζεται μια ομάδα πιστών ή ένα ευρύτερο σύνολο από πιστούς, που ακολουθούν για παράδειγμα μια θρησκεία.
Ο π. Βενέδικτος ήταν μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Υπάρχουν μαρτυρίες που απομυθοποιούν το θεάρεστο έργο του και τον αναφέρουν ως κήρυκα του μίσους απέναντι στους κομμουνιστές. Όμως δεν θα σταθούμε σε αυτά. Ας θεωρήσουμε ότι όλα αυτά είναι ψευδή και ας μείνουμε σε αυτό καθ’ αυτό το ημερολόγιο. Επέλεξα τρία σημεία -αν και θα μπορούσα παραπάνω- τα οποία θεωρώ και τα πιο σοβαρά.
1ο σημείο: «10 Σεπτεμβρίου 1944. Οι Γερμανοί φεύγουν. Οι κομμουνιστοσυμμορίται παίρνουν θάρρος και ετοιμάζονται να καταλάβουν το Αγρίνιον και να το πνίξουν στο αίμα… Το τάγμα Ασφαλείας είναι ανίσχυρο να αμυνθή. Φόβος και τρόμος…»
Θα προσπεράσω τη χρήση του ενεστώτα που κάνει το κείμενο ζωντανό σχεδόν ηρωικό και θα μείνω μόνο στην καταφανή προσπάθεια απενοχοποίησης των ταγμάτων ασφαλείας.
Είναι γνωστό σε όλους, ότι τα εν λόγω τάγματα (οι λεγόμενοι τσολιάδες) ως συνεργάτες των κατακτητών, κατέδιδαν Έλληνες πατριώτες και ευθύνονται για το θάνατο πολλών εξ αυτών. Δεν θα πάμε μακριά αφού εδώ στο Αγρίνιο τα τάγματα ασφαλείας ευθύνονται για την εκτέλεση των 117 (και των τριών κρεμασμένων της πλατείας) στην Αγία Τριάδα, αλλά και για τη δολοφονία της Μαρίας Δημάδη, την 31/8/1944, δέκα μέρες πριν «υπερασπιστούν» την πόλη από τους «κομμουνιστοσυμμορίτες».
Ας θυμηθούμε όμως, πώς περιέγραψε το «ευλογημένο» έργο των ταγμάτων ασφαλείας αυτόπτης μάρτυρας που ήταν παρών στην εκτέλεση των 120 στο Αγρίνιο:
«Στο μισοσκόταδο άκουσα το θόρυβο ενός αυτοκινήτου που σταμάτησε στην Πλατεία. Άκουσα ακόμα μερικές γερμανικές ομιλίες, που ύστερα απομακρύνθηκαν και φωνές τσολιάδων. Στο βάθος της πλατείας είδα να κινούνται μερικοί τσολιάδες γύρω από τις δύο κολώνες. Δεν κατάλαβα περί τίνος επρόκειτο. Πνιχτές άναρθρες φωνές που ακούστηκαν κατόπιν δεν μου άφησαν καμιά αμφιβολία γι’ αυτό που γινόταν: Κρεμούσαν το Σούλο και τον Αναστασιάδη. Τον απαγχονισμό του μακαρίτη Σαλάκου τον παρακολούθησα από σιμά. Επικεφαλής του αποσπάσματος ήταν ο περίφημος δήμιος επιλοχίας και έπειτα ανθυπολοχαγός του Τάγματος Ασφαλείας, Γεωργόπουλος. Όταν ετοίμαζαν τη θηλιά, ο Σαλάκος φώναζε:
-Θα μ’ εκδικηθεί ο λαός του Αγρινίου. Ζήτω το ΕΑΜ.
Με φρίκη άκουσα το Γεωργόπουλο να απαντάει με θηριωδία.
-Σκάσε παλιοκάθαρμα! και τράβηξε το σκαμνί απ’ τα πόδια του θύματος.
Οι άλλοι τσολιάδες έστρεψαν τα νώτα τους προς την κολόνα για να μη βλέπουν. Απέστρεψα με φρίκη το πρόσωπο και δεν μπόρεσα να συγκρατήσω το παράπονο που μ’ έπνιγε.».
Αυτά και πολλά άλλα έκαναν τα τάγματα ασφαλείας, που τόσο εύκολα ξεπλένει το ημερολόγιο.[1]
2ο σημείο: «[…] ο επίσκοπος και ο π. Βενέδικτος, αφού εμίλησαν πνευματικά προέτρεψαν τους Ιερείς και τα στελέχη της Χρ. Ενώσεως Αγρινίου εις εκστρατείαν Ιεραποστολικήν. Να γυρίσουν τα χωριά και να ενημερώσουν τον δηλητηριασθέντα λαόν από τις θεωρίες του Κομμουνισμού».
Εδώ πρόκειται καθαρά για πολιτική τοποθέτηση, αφού θεωρείται ότι ο κομμουνισμός και η ιδεολογία του είναι δηλητήριο για το ποίμνιο. Άραγε τι να έχουν να πουν για αυτό ο παπα – Ανυπόμονος, ή ο Παπά – Βαλής [2], άνθρωποι της εκκλησίας οι οποίοι είτε συνεργάστηκαν είτε ήταν μέλη του ΕΑΜ; Τι να έχει να πει επίσης ο Μητροπολίτης Μηθύμνης Διονύσιος ο οποίος διατέλεσε πρόεδρος του ΕΑΜ Λέσβου; Πώς εξηγείται απλοί ρασοφόροι και κήρυκες της εκκλησίας να τάσσονται υπέρ της αντίστασης και του ΕΑΜ και εναντίον των τσολιάδων;
3ο σημείο: «[…] Η κεντρική επιτροπή του ΚΚΕ δίδει εντολήν εις τον Γεροδήμον, που ήταν αρχηγός μιας ομάδας ανταρτών, να δολοφονήση τον π. Βενέδικτον, όταν θα κατέβαινε από Κατούνα προς Αγρίνιον. Εκείνος υπακούων, έστησε ενέδρα έστησε ενέδρα και περίμενε τον Ιεροκήρυκα. Ο Θεός όμως, φρόντισε και η Εθνοφυλακή Αγρινίου επληροφορήθη το γεγονός! Την στιγμή που έφθασαν οι Κομμουνισταί αντάρτες στον τόπο της ενέδρας, η Εθνοφυλακή τους περικύκλωσε και σκοτώθηκαν όλοι. Στις τσέπες του αρχιαντάρτη Γεροδήμου βρέθηκε η εντολή της Κ.Ε. του ΚΚΕ. Έγραφε : ο π. Βενέδικτος με την συνοδεία του θα έρθει εκεί. Να τον περιποιηθείς. Κ.Ε.»
Στην παράγραφο αυτή του ημερολογίου συμβαίνει και το μεγάλο παράδοξο. Ο παλιός εκδικητικός Θεός της Παλαιάς Διαθήκης, μετά από 2000 χρόνια απουσίας, εμφανίζεται στην Κατούνα του 1945 και οπλίζει τα χέρια της Εθνοφυλακής για να θανατώσει τους εχθρούς του.
Η ιστορική ανακρίβεια του εν λόγω «συμβάντος» είναι ότι όποια διαταγή ή ακόμα και όποια γραπτή επικοινωνία γινόταν είτε μεταξύ των ανταρτών, είτε μεταξύ των κομματικών μελών του ΚΚΕ, γινόταν με γραπτά σημειώματα μεν, αλλά στη συνέχεια τα σημειώματα αυτά οι παραλή-πτες τα κατάπιναν για να μην πέσουν σε λάθος χέρια. Άρα, είναι αδύνατο ο Γεροδήμος να είχε στην τσέπη του το σημείωμα με την εντολή της Κ.Ε;
Όμως, ποιος είναι ο καπετάν Γεροδήμος -που τόσο εύκολα σπιλώνεται η μνήμη του από το συντάκτη του ημερολογίου – και κυρίως πώς και πού πέθανε;
Ο Βασίλης Τσέλιος, που έμεινε γνωστός ως Γεροδήμος, καταγόταν από τη γενιά του Δήμου Τσέλιου, γνωστού οπλαρχηγού του 1821. Γιατρός, έφεδρος αξιωματικός, πήρε μέρος στον ελληνοϊταλικό πόλεμο και διακρίθηκε για τις υπηρεσίες του. Με τη σκιά της Κατοχής να απλώνεται σε ολόκληρη την Ελλάδα, ο Γεροδήμος εντάσσεται στις πρώτες ανταρτο-μάδες του Άρη Βελουχιώτη. Με τη σύσταση του ΕΛΑΣ, ο Γεροδήμος με-τατίθεται στη θέση του αρχηγού του Αρχηγείου ΕΛΑΣ Στερεάς Ελλάδας, ήδη από την πρώτη φάση που αυτό συγκροτείται και αναπτύσσεται. Στη συνδιάσκεψη των Κορυσχάδων, ο Γεροδήμος εκλέγεται εθνοσύμβουλος από το Εθνικό Συμβούλιο της ΠΕΕΑ. Μετά τη Βάρκιζα ο Γεροδήμος διατηρεί το προσωπικό του πιστόλι αλλά και τη στολή του. Δεν φοβάται κανέναν και το δηλώνει. Με την έναρξη της λευκής τρομοκρατίας και τα πογκρόμ βίας σε όλη τη Στερεά, ο Γεροδήμος οργανώνει μια ομάδα ανταρτών και ξαναβγαίνει στο κλαρί στην περιοχή του Ξηρομέρου. Δίνει μικρές μάχες με τη χωροφυλακή στην οποία στήνει και ενέδρες. Ο χώρος όμως και ο χρόνος δεν είναι κατάλληλος. Η περιοχή άνυδρη και χωρίς ψηλά βουνά, δεν είναι κατάλληλη για ανταρτοπόλεμο μικρής κλίμακας, ενώ αποφάσεις για οργάνωση του αγώνα δεν έχουν ακόμα παρθεί (1945).
Η ομάδα Γεροδήμου μαζεύεται στο χωριό Βούστρι του Ξηρομέρου. Προσπαθούν να αμυνθούν παρά τις τεράστιες δυσκολίες. Σύντομα μια γιγάντια δύναμη χωροφυλάκων θα συγκεντρωθεί από όλο το Ξηρόμερο για να τους χτυπήσει. Εκεί θα πέσει και ο Γεροδήμος μαζί με τόσους άλλους. Το κεφάλι του Γεροδήμου αποκόπηκε από το κορμί του και περιφέρθηκε μαζί με αυτά των άλλων αγωνιστών στα χωριά του Βάλτου και του Ξηρομέρου. Οι βοσκοί και οι ξωμάχοι, άνθρωποι απλοί, μάζεψαν τα σκόρπια οστά των πεσόντων ανταρτών και τα έθαψαν σε ομαδικό τάφο στην περιοχή, που ακόμα πολλοί την ονομάζουν «στου Τσέλιου».[3]
Όπως φαίνεται, από πουθενά δεν προκύπτει το γεγονός της εντολής για τη δολοφονία του π. Βενεδίκτου. Ωστόσο, μόνο λύπη και θυμό προ-καλεί το γεγονός ότι σπιλώνεται η μνήμη ενός ήρωα του ελληνοϊταλικού πολέμου, που βρήκε τόσο άδοξο τέλος, αφού οι «πατριώτες» τον αποκεφάλισαν και μετέφεραν την κεφαλή του στα διάφορα χωριά. Άραγε τι το χριστιανικό υπάρχει εδώ;
Θα μπορούσαν να γραφτούν άλλα τόσα, αφού το ημερολόγιο είναι γεμάτο ιστορικές ανακρίβειες. Όποιος θέλει μπορεί πλέον να βρει τις πληροφορίες και χωρίς πάθος να αναγνώσει την Ιστορία. Σε οποιαδήποτε πλευρά κι αν τάσσεται. Ένα είναι το μόνο σίγουρο. Το να ανακινείται από την εκκλησία ένα τέτοιο κείμενο είναι αν μη τι άλλο θλιβερό. Η ρητορική που χρησιμοποιείται στο εν λόγω ημερολόγιο είναι καθαρά εμφυλιακή και οι εκφράσεις που χρησιμοποιούνται είναι εντελώς προπαγανδιστικές.
Τα ερωτήματα είναι πολλά και δύσκολα βρίσκουν απάντηση. Γιατί η Μητρόπολη κυκλοφορεί ένα κείμενο που κρύβει τόσο μίσος την ίδια ώρα που ο Χριστός δίδαξε την αγάπη, την αγάπη στο συνάνθρωπο, ακόμα και στον εχθρό; Ποια η ανάγκη να γυρίσουμε πίσω στα εμφύλια πάθη; Ποιον «κίνδυνο» διαβλέπει η Μητρόπολη και εμμένει στην αντικομμουνιστική ρητορική; Ποιο το όφελος στο νέο που θα διαβάσει το συγκεκριμένο ημερολόγιο; Τι κέρδη θα αποκομίσει; Σε μια εποχή που η πόλωση στη χώρα έχει φτάσει στα άκρα, τι καλό προσφέρει ένα τέτοιο κείμενο; Την ώρα που ο κίνδυνος του ναζισμού και του φασισμού όχι μόνο υπάρχει, άλλα έχει μπει και στη Βουλή, τι κάνει η Μητρόπολη; Δυναμώνει – εν αγνοία της, θέλω να πιστεύω – το συγκεκριμένο κίνδυνο.
Ας αναγνώσουμε πλέον την Ιστορία με ψυχραιμία, χωρίς να φοράμε τις πολιτικές μας παρωπίδες. Σε όποια πλευρά και αν ανήκουμε.
