Στην περιοχή Ντουγρί της Παραβόλας,
20 περίπου χιλιόμετρα ανατολικά του Αγρινίου
και πάνω στο δρόμο για το Θέρμο,
βρίσκεται ένα οθωμανικό ερείπιο,
το οποίο οι κάτοικοι της περιοχής ονομάζουν «Μαχταρίνα».
Σύμφωνα με μια εκδοχή της λαϊκής παράδοσης στην περιοχή,
ο γιος του Αλή Πασά, «αγαπούσε την κυρά Φροσύνη,
που ήταν στο χαρέμι του πατέρα του
και γι’ αυτό το λόγο την έπνιξε στη λίμνη των Ιωαννίνων.
- του Λευτέρη Τηλιγάδα -
Ο Μουχτάρ, μετά τον πνιγμό της από τον πατέρα του εγκαταστάθηκε στη Ντουγρή, στον Πύργο, που πιθανόν να ήταν έτοιμος από τον Αλή Πασά.
Με την Επανάσταση ο Μουχτάρ παραδόθηκε ειρηνικά στον Καραϊσκάκη. Μάλιστα, θρυλείται, ότι ο Μουχτάρ πήγε μαζί με τον Καραϊσκάκη στο Μοναστήρι του Προυσού και μεταβίβασε με έγγραφο (Κιτάπι) το Αγρόκτημα και τον Πύργο στο Μοναστήρι»[1].
Μια άλλη εκδοχή της παράδοσης αναφέρει ότι ««η κυρά Φροσύνη, κατά κόσμον Ευφροσύνη Βασιλείου, συνήψε ερωτική σχέση με το Μουχτάρ, όταν εκείνος ήταν 32 ετών. Ο πατέρας του, που ποτέ δεν έδειξε να έχει εύνοια απέναντί του, τον «εξόρισε». Ο Μουχτάρ φεύγοντας πήρε μαζί του αρκετά χρήματα και περνώντας από την Ντουγρή μαγεύτηκε τόσο από το τοπίο, που αποφάσισε να μείνει εκεί. Έτσι ο Μουχτάρ έφτιαξε τον Πύργο και διαφέντευε ουσιαστικά την επαρχία Τριχωνίδος, από τις κορφές του Παναιτωλικού μέχρι τη λίμνη. Μια μέρα, περνώντας ο Μουχτάρ από την Παλιοκαρυά (Ζακόνινα τότε) είδε μια όμορφη κοπέλα, την Ελένη, να θερίζει. Η Ελένη δε θέλησε να τον ακολουθήσει, αλλά ούτε και μπορούσε να αντισταθεί στον πανίσχυρο Μουχτάρ. Ακολούθησε η Ελένη το Μουχτάρ, που της αποκάλυψε πού έχει κρυμμένο το θησαυρό του. Η Ελένη είχε επαφές με τους καπεταναίους, στους οποίους αποκάλυψε το ακριβές σημείο του θησαυρού. Τελικώς, κατά την ως άνω εκδοχή, ο θησαυρός κατέληξε στο Μοναστήρι του Προυσού»[2].
Η Λένα Γιαννακοπούλου – Τριανταφυλλίδη όμως, στο Β’ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαιολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας, το οποίο πραγματοποιήθηκε στο Αγρίνιο το Μάρτιο του 2003, πα-ρουσιάζοντας την εργασία της «Το ζευγοστάσιον Μαχταρίνα | Μια περίπτωση εξέλιξης της εγγείου ιδιοκτησίας στην Αιτωλία» παρουσίασε την επιστημονική εκδοχή της ύπαρξης της «Μουχταρίνας» ή «Μαχταρίνας» στην περιοχή μας.
«Οι πηγές δεν αποσαφηνίζουν τον αρχικό κάτοχο του Πύργου (σημ. και του γύρω χώρου). Εμμέσως βέβαια, αυτό υποδηλώνεται από την ονομασία του ζευγοστασίου (Μουχταρίνα) που απαντάται συχνά στις πηγές. Η προφορική παράδοση από το άλλο μέρος αναφέρεται στον κτήτορα, που ονομάζεται Μουχτάρ, υπό δύο μάλιστα εκδοχές. Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή ο Πύργος προϋπήρχε των Ορλοφικών και ανήκε σε Οθωμανό αξιωματούχο ονόματι Μουχτάρ. Κατά την περίοδο της Επανάστασης επί Ορλώφ (1770, Ναυάρχου της Μεγάλης Αικατερίνης της Ρωσίας), οι επαναστάτες προσέβαλαν και πυρπόλησαν τον Πύργο, που έγινε παρανάλωμα του πυρός με τα γεννήματά του, το κρασί και το λάδι του, ενώ κατέσφαξαν τους Τουρκαλβανούς φρουρούς, στον τόπο όπου βρίσκεται σήμερα το νεκροταφείο του χωριού Παντάνασσα. Μία κρυπτοχριστιανή χανούμισσα, ονόματι Ελένη, που ακολούθησε τους επαναστάστες, κατέφυγε σε μοναστήρι, που έκτισε με χρήματα από τον θαμμένο θησαυρό του Μουχτάρ. Όσο και αν στην εν λόγω παράδοση είναι πρόδηλη η μήτρα λαϊκών βαλκανικών στοιχείων, είναι γεγονός ότι η κτητορική επιγραφή του γειτονικού μοναστηριού των Ζακόνινων αναγράφει 1972.
Μετά την Επανάσταση (επί Ορλώφ), του 1770 – 1774, ο Πύργος ανοικοδομήθηκε. Κατά την β’ εκδοχή ο πύργος ανήκε σε κάποιο Μουχτάρ Τουρκαλβανό της εποχής του Αλή Πασά, νομέα των γύρω γαιών. Γι’ αυτό και το γύρω από τον Πύργο αγρόκτημα έλαβε την ονομασία Μουχταρίνα, που κατά παραφθορά έγινε “Μαχταρίνα”»[3].
Σύμφωνα με όσα αναφέρει στη συνέχεια η Ελένη Γιαννακοπούλου – Τριανταφυλλίδη το κτίριο είναι προφανές ότι είναι παλιότερο του 18ου αιώνα. Η κατασκευή του μάλιστα είναι δυνατόν να αναχθεί στο τελευταίο τέταρτο του 17ου αι., τότε που οι Οθωμανοί αξιωματούχοι σταθεροποιούσαν, μετά το πέρας του πολέμου, την παραμονή τους στις Οθωμανικές γαιοκτησίες.
Ο Πύργος και το γύρω κτήμα στα τέλη του 18ου αι. βρίσκονταν στην κατοχή του Αλή Πασά ο οποίος, όπως λέγεται, «έπαιζε» με τις ιδιοκτησίες του, συνυπολογίζοντας πάντα το οικονομικό και το πολιτικό του συμφέρον. Έτσι αποφάσισε να δωρίσει τη «Μαχταρίνα» στον προσηλωμένο στα συμφέροντά του προεστό της Ευρυτανίας, Χατζόπουλο.
Η δωρεά υπαγορεύτηκε και από λόγους έκτακτης ανάγκης. Το κτήμα έμεινε ακέφαλο, γιατί ο μισθωτής Μουχτάρ είχε δολοφονηθεί από τους κλέφτες και μουσουλμάνος μισθωτής θα ήταν δύσκολο να επαναγκατασταθεί εκεί.
Ο Χατζόπουλος με το που ήρθε στην ιδιοκτησία του το κτήμα και ο πύργος έσπευσε να πουλήσει τη «Μουχταρίνα» στο Μοναστήρι του Προυσού, κατά το Κτηματολόγιο της Ιεράς Μονής. Όπως αναφέρει ο Χριστόδουλος Εμμ. Θεοδωροπούλος, «λόγω της παρουσίας του Αλή Πασά στην εύφορη περιοχή Σουμπονίκου (σημερινή Νερομάνα), η λαϊκή παράδοση θέλει το τοπωνύμιο “Μουχταρίνα” (και κατά παραφθοράν «Μαχταρίνα) να προέρχεται από το Μουχτάρ, υιό του φερομένου ως εξορισθέντος από τον πατέρα του, Αλή. Παρά την “αληθοφάνεια” της λαϊκής παράδοσης δεν μπορεί να γίνει δεκτή. Αλλά και μετά την Τουρκοκρατία το αγρόκτημα και η περιοχή του, δεν απέβαλαν το όνομα “Μουχταρίνα” ή “Μαχταρίνα”, ο δε πύργος, λόγω της θέσης του ήταν διακομιστικός σταθμός, για την επικοινωνία και κυρίως για τη διακίνηση σιτηρών, λαδιού και τροφίμων, καθώς και κτηνοτροφικών προϊόντων από τα ποίμνια της Μουχταρίνας προς το Μοναστήρι του Προυσού.
Είναι αξιοσημείωτο, ότι με διάταγμα της Αντιβασιλείας, επί εποχής Όθωνα, περί διαλύσεως μονών και μετοχίων (1845), διατηρείται το μετόχι της Ιεράς Μονής Προυσού “Μουχταρίνα”. Έτσι χάρη στην οικονομική επιφάνεια της Ι.Μ. Προυσού διασώθηκε η “Μουχταρίνα” και τα άλλα γύρω μετόχια»[4].
Όπως είναι ολοφάνερο η εκδοχή να προήλθε το όνομα του πύργου από τον γιο του Αλή Πασά, πρέπει να αποκλεισθεί.
Παραπομπές: 1. Χριστοδούλου Εμμ. Θεοδωροπούλου, Το αγρόκτημα «Μουχταρίνα» και ο πύργος του, “Ρίζα των Αγρινιωτών” (αφήγηση Κων/νου Κεφάλα, τέως Προέδρου της Κοινότητας Νερομάνας) και ηλεκτρονική εφημερίδα epoxi.gr | 2. Χριστοδούλου Εμμ. Θεοδωροπούλου, Το αγρόκτημα «Μουχταρίνα» και ο πύργος του, ηλεκτρονική εφημερίδα epoxi.gr και «Αιτωλοακαρνανικός Τύπος», Ιουνίου 2014 (δημοσίευμα Φ, Μπερίκου). | 3. Λένα Γιαννακοπούλου – Τριανταφυλλίδη, Το ζευγοστάσιον Μαχταρίνα – Μια περίπτωση εξέλιξης της εγγείου ιδιοκτησίας στην Αιτωλία, Πρακτικά Β’ Διεθνούς Ιστορικού και Αρχαιολογικού Συνεδρίου της Αιτωλοακαρνανίας, Ιστορική Αρχαιολογική Εταιρεία Δυτικής Ελλάδας, Αγρίνιο 2004, σελ. 782. | 4. Θ. Χαβέλα, Ιστορία των Αιτωλών, Βιβλίο 2ο, σελ 49.
Πηγή: «αρχείον Αγρινίου», τεύχος 7, σελίδα 5
Φωτογραφία: Δημήτρης Πρέτζας
Διαβάστε περισσότερα στην ενότητα Μαρτυρίες
με click πάνω στην κάρτα που ακολουθεί
ή στο Posted in Μαρτυρίες
