...
Δημοσθένης Γιάγκας
| Η εμφάνιση της «πλάκας» του Ξυθάλη |
Ο Σπ. Γερολυμάτος, όχι μόνο μου αποκάλυψε ότι κατείχε την «πλάκα»
αλλά μου την εμπιστεύθηκε, ώστε να εμφανίσω τη φωτογραφία
| Το 1983, αναζητώντας υλικό και μαρτυρίες για την εκτέλεση των 120 πατριωτών, γνωστός μου αντιστασιακός, που δεν ζει πια, με έφερε σε επαφή με τον «Λέανδρο», δηλαδή το Σπύρο Γερολυμάτο (πατέρα του Γεράσιμου), γραμματέα του Επαρχιακού Συμβουλίου Τριχωνίδας και μέλος του Νομαρχιακού Συμβουλίου ΕΠΟΝ Αιτωλοακαρνανίας την περίοδο της Αντίστασης.
Είχα την δικαιολογημένη ανησυχία ότι ο Σπύρος Γερολυμάτος ίσως ήταν επιφυλακτικός μαζί μου, λόγω του νεαρού της ηλικίας μου, γι’ αυτό ζήτησα από το γνωστό μου να είναι παρών στη συνάντησή μας, η οποία έγινε στην περιοχή της Πλατείας Χατζοπούλου. Ακολούθησαν άλλες δύο συναντήσεις, πάλι στην ίδια περιοχή, χωρίς τη συμμετοχή του ανθρώπου που μας έφερε σε επαφή.
Φαίνεται ότι κέρδισα την εμπιστοσύνη του, αφού, στην τρίτη μας συνάντηση ο Σπύρος Γερολυμάτος όχι μόνο μου αποκάλυψε ότι κατείχε την «πλάκα» (έτσι την έλεγε), δηλαδή το αρνητικό της φωτογραφίας με τον κρεμασμένο Αναστασιάδη, αλλά μου την εμπιστεύθηκε, ώστε να εμφανίσω τη φωτογραφία. Μου είναι αδύνατον, ακόμα και σήμερα, 35 χρόνια μετά, να περιγράψω τα συναισθήματα που με πλημμύρισαν. Κυριάρχησε όμως το δέος γι’ αυτό το σπάνιο ιστορικό υλικό, που ένας σημαντικός αντιστασιακός άντρας εμπιστευόταν σ’ ένα παιδί 23 ετών, και το άγχος να επιστρέψω την «πλάκα» χωρίς να υποστεί κάποια φθορά.
Η εμφάνιση της φωτογραφίας έγινε από το Λευτέρη Ματίδη, στο φωτογραφείο που διατηρούσε στην οδό Σουλίου, απέναντι από την ταβέρνα «Τζάκι». Το Λευτέρη Ματίδη έχω δεκαετίες να τον δω και δεν ξέρω καν πού βρίσκεται. Η φωτογραφία δημοσιεύθηκε στις 5 Ιουνίου 1983, στην Αθηναϊκή εφημερίδα «Ελεύθερη Γνώμη», σε μια δική μου ανταπόκριση για τις τριήμερες εκδηλώσεις που οργάνωσε τότε ο Δήμος Αγρινίου σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού στη μνήμη των 120 πατριωτών.
Για την απόδειξη των ισχυρισμών, επισυνάπτω εκείνο το δημοσίευμα, όπου στη λεζάντα της φωτογραφίας σαφώς αναφέρεται ότι αυτή προέρχεται από αρχείο του «Λέανδρου», δηλαδή του Σπ. Γερολυμάτου.
«Λήγουν σήμερα οι τριήμερες εκδηλώσεις
Το Αγρίνιο τιμά τα θύματα των ναζί»
(Μεταγραφή της ανταπόκρισης)
«ΑΓΡΙΝΙΟ, του ανταποκριτή μας. Λήγουν σήμερα οι τριήμερες εκδηλώσεις που διοργάνωσε ο δήμος Αγρινίου σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού και τους τοπικούς φορείς, στη μνήμη των 120 πατριωτών που εκτελέσθηκαν στο Αγρίνιο από τους ναζί κατακτητές και τα τάγματα ασφαλείας τη Μ. Παρασκευή του 1944 και στη μνήμη όλων όσοι αγωνίστηκαν για την Εθνική Ανεξαρτησία. Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων περιλάμβανε μεταξύ των άλλων και θεατρική παράσταση, παραδοσιακούς χορούς από λαογραφικά συγκροτήματα και λαϊκή συναυλία με τον Χρ. Λεοντή.
14η Απριλίου 1944: Εκατόν είκοσι πατριώτες τουφεκίστηκαν ή απαγχονίστηκαν στο Αγρίνιο.
Στη φυλακή της Αγίας Τριάδας οι Γερμανοί και οι τσολιάδες έβγαλαν τους κρατουμένους από τα κελιά στο προαύλιο. Διάλεξαν 3 και τους επιβίβασαν στο καμιόνι. Σε λίγη ώρα οι 17χρονος Χρήστος Σαλάκος, ο 19χρονος Πάνος Σούλος και ο συνταξιούχος Αθανάσιος Αναστασιάδης μεταφέρθηκαν στην πλατεία Μπέλλου, τη σημερινή πλατεία Δημοκρατίας στο Αγρίνιο.
Μέσα στις φυλακές το δολοφονικό σχέδιο εξελισσόταν. Ένας Γερμανός Ταγματάρχης πλαισιωμένος από ταγματασφαλίτες αξιωματικούς διέταξε τον κατάλογο των εκτελεσμένων.
Οι οπλισμένοι ως τα δόντια τσολιάδες οδηγούν την πρώτη δεκάδα των ομήρων στο χώρο του ομαδικού τάφου (ένα μεγάλο στενόμακρο όρυγμα που είχε ανοιχτεί σε απόσταση 50 μέτρων από τις φυλακές) και τους παρατάσσουν μπροστά σε 10 μυδράλια. Με τον Εθνικό Ύμνο στα χείλη έ[εσαν οι πρώτοι πατριώτες αιμόφυρτοι στον τάφο από την ριπή των μυδραλίων.
Η ίδια διαδικασία συνεχίζεται άλλες 11 φορές.
“Η εκτέλεση των 120 πατριωτών από τους γερμανοτσολιάδες είχε συγκεκριμένο στόχο. Ήθελε να κάμψει το αγωνιστικό φρόνημα του λαού, που βρισκόταν σε «έξαρση»”, λέει στην “Ε.Γ.”, ο Σπύρος Γερολυμάτος, ο θρυλικός “Λέανδρος”, γραμματέας του επαρχιακού συμβουλίου Τριχωνίδας και μέλος του νομαρχιακού συμβουλίου της ΕΠΟΝ Αιτωλ/νίας εκείνη την περίοδο και συνεχίζει:
“Το Αγρίνιο, πόλη με πλούσια παράδοση σε κοινωνικούς αγώνες, που αρχίζουν από το 1922 με τους καπνεργάτες, είχε τεράστια προσφορά στην υπόθεση της Εθνικής Αντίστασης.
Η συμμετοχή του λαού στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα δεν είχε προηγούμενο. Αρκεί να σκεφθεί κανείς ότι από μια πόλη 18.000 κατοίκων που αριθμούσε το Αγρίνιο την περίοδο εκείνη, ο ΕΛΑΣ είχε 4.000 αντάρτες, εκτός εκείνων του εφεδρικού ΕΛΑΣ!”.
Η εκτέλεση των 120 πατριωτών ήταν η άμεση αντίδραση των ναζί στη δράση των ανταρτοεπονιτών. Στις 18 του Απρίλη εξοντώθηκε περίπολος των τσολιάδων στα Καραπανέικα. Στις 9 Απρίλη χτυπήθηκε σιδηροδρομικός συρμός μεταξύ Σταμνάς – Αγγελοκάστρου που μετέφερε εφόδια και πυρομαχικά στο Αγρίνιο. Η φρουρά εξοντώθηκε και τα βαγόνια κάηκαν.
Η ανακοίνωση του στρατιωτικού διοικητή των γερμανικών μονάδων Ηπείρου την ημέρα εκείνη ανέφερε: “Σήμερον 120 κομμουνισταί… ετυφεκίσθησαν ή απαγχονίσθησαν εν Αγρινίω… Δέκα χωριά εξ ων προήρχονντο οι λησταί και τα οποία κείνται κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής υπεχρεώθησαν εις τη καταβολή μεγάλη χρηματικής ποινής”.
Ποιος διέταξε την εκτέλεση των 120 πατριωτών; Σύμφωνα με πληροφορίες ενώ ο γερμανικός διοικητής αποφάσισε την εκτέλεση 60 κρατουμένων κάποιος Έλληνας αξιωματικός των ταγμάτων ασφαλείας επέμενε φορτικά να γίνουν 120 όπως και έγινε.
Δήμος Γιάγκας».
————————————————————
