«Ως αντίποινα διά την άνανδρον επίθεσιν
υπό μιας κομμουνιστικής συμμορίας την 30 Ιουλίου ε.ε.
πλησίον του χωρίου Καλύβια
καθ’ ην εφονεύθησαν Γερμανοί Στρατιώται,
εξετελέσθησαν διά τουφεκισμού, 55 Κομμουνισταί…
καί εκρεμάσθησαν 4 επικίνδυνοι Κομμουνισταί…»
Επιμέλεια κειμένου:
Λευτέρης Τηλιγάδας*
Όπως αναφέραμε στην χθεσινή μας ανάρτηση (Δείτε ΕΔΩ) οι εκπρόσωποι των Καλυβίων, επιδιώκοντας να σώσουν το χωριό, από τα αντίποινα των κατακτητών μετά την ενέδρα ενός μικρού τμήματος του ΕΛΑΣ σε γερμανική περίπολο στη θέση Φυλάκιο, η οποία είχε σαν αποτέλεσμα το θάνατο και των έξι Γερμανών στρατιωτών που την αποτελούσαν, κατάφεραν να πείσουν και με τη βοήθεια της Δημάδη το Διοικητή των γερμανικών στρατευμάτων στο Αγρίνιο, ότι κανένας κάτοικος του χωριού δεν είχε εμπλακεί σ’ αυτή. Τελικά η γερμανική διοίκηση της περιοχής αποφάσισε την εκτέλεση 60 αγωνιστών της αντίστασης που κρατούνταν ήδη στις φυλακές του Αγρινίου (Φυλακή Αγίας Τριάδας και αποθηκών Παναγοπούλου), και τους οποίους, ο Τολιόπουλος, υπέδειξε ως κομμουνιστές, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται σε αυτούς κανένας Καλυβιώτης.
Εκεί, λοιπόν, δίπλα στις γραμμές του τρένου στη θέση Φυλάκιο, ακριβώς στο τόπο που κατέληξε το γερμανικό όχημα εκτελέστηκαν, κατά ομάδες των δέκα, των οκτώ ή των πέντε, όπως τους κατέβαζαν από τα 3-4 καμιόνια, που τους είχαν φορτώσει, πενήντα (55) πατριώτες, ενώ κρεμάστηκαν σε τηλεγραφόξυλα, που υπήρχαν κατά μήκος της γραμμής, τέσσερις (4) πατριώτες, μεταξύ των οποίων, δύο καπεταναίοι του ΕΛΑΣ.
Οι κατακτητές κρέμασαν κατά σειρά τους:
1) Παπαϊωάννου Αντώνη (καπετάν «Δίας», από τον Αβαρίκο Θέρμου). Πολέμησε με το βαθμό του λοχία στη μικρασιατική εκστρατεία, όπου τιμήθηκε με το αργυρούν αριστείο ανδρείας, ενώ στο αλβανικό μέτωπο επέδειξε μοναδική γενναιότητα και για το λόγο αυτό τιμήθηκε με το βαθμό του ανθυπολοχαγού. Είχε συλληφθεί μαζί με τον καπετάν Βάκχο στις 19 Ιουλίου 1944, ώρα 5.30 μ.μ. στο Λεσίνι Ξηρομέρου σε μιά ατυχή επιχείρηση μεταφοράς με το θρυλικό καΐκι «Αη-Δημήτρης» των στελεχών και αγωνιστών του διαλυθέντος τάγματος του ΕΛΑΣ Κεφαλονιάς στην περιοχή του Τρίκαρδου Κατοχής. Ο θάνατος του καπετάν Δία δεν επήλθε αμέσως. Κάποιος ζώγκος ή ακίδα από το τηλεγραφόξυλο σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή ή ένα καρφί της κολώνας κατά δεύτερη εκδοχή εμπόδιζε το σώμα του να κατέλθει για να επέλθει το μοιραίο. Ο Καπετάν Δίας έπιασε με τα χέρια του το σχοινί της κρεμάλας και προσπαθούσε να τραβηχτεί προς τα πάνω. Οι ταγματασφαλίτες που συνόδευαν τους Γερμανούς δήμιους αντιλήφτηκαν το περιστατικό. Ειδοποίησαν τους Γερμανούς του εκτελεστικού αποσπάσματος που είχαν επιβιβαστεί στα οχήματά τους για να αποχωρήσουν από τον τόπο της εκτέλεσης. Ένας Γερμανός αξιωματικός πετάχτηκε από το όχημα και με μία ξιφολόγχη όπλου τού έδωσε τη χαριστική βολή δείχνοντας για μια φορά ακόμη τη κτηνώδη συμπεριφορά των ναζιστικών δυνάμεων κατοχής.
2) Τσιαπούρη Απόστολο (καπετάν «Βάκχο», από το Καρπενήσι). Στο αλβανικό μέτωπο είχε λάβει μέρος με το 42ο Σύνταγμα Ευζώνων.
3) Πάνο Πάσχο (19χρονος επονίτης από το Αγρίνιο) Ο Πάσχος δεν δέχτηκε να του περάσει τη θηλιά ο Γερμανός δήμιος και δίνοντάς του μια κλωτσιά στο πρόσωπο την πέρασε μόνος του φωνάζοντας ταυτόχρονα «Ζήτω η ΕΠΟΝ»
4) Ιωάννη Μαυρέλη (από τη Λεπενού Βάλτου) Τον κρέμασαν στο τηλεγραφόξυλο, που υπήρχε μέσα στο κτήμα του Κώστα Ρούβαλη. Ο Μαυρέλης είχε συλληφθεί μαζί με τον Πάνο Πάσχο στο «μύλο του Τσέλου».
Οι υπόλοιποι πενήντα πενήντα (55) πατριώτες που εκτελέστηκαν, ήταν κατά αλφαβητική σειρά οι παρακάτω: 1) Αμάραντος Νικόλαος, 2) Βαλλιανάτος Ιωάννης, 3) Γάκης Κωνσταντίνος, 4) Γκαλάγκος Ανδρέας, 5) Γουλές Γεώργιος, 6) Γρηγοράτος Σπυρίδων, 7) Δανηλάτος Σταύρος, 8) Δημονίτσας Δήμος, 9) Δοντάτος Σταύρος, 10) Ευθυμίου Φώτιος, 11) Ευθυμίου Δημ. Χρήστος, 12) Ζαρκαδούλας Γεώργιος, 13) Καλπουζάνης Γεώργιος, 14) Καλύβας Λεωνίδας, 15) Καράμπελας Ιωάννης, 16) Καραπαναγιωτίδης Αθανάσιος, 17) Καραπάνος Κωνσταντίνος, 18) Καταρέλος Γεώργιος, 19) Κατωπόδης Κωνσταντίνος, 20) Κουφοπάνος Δημήτριος, 21) Μαρούλης Δημήτριος, 22) Μερεσιώτης Ανδρογένης, 23) Μπάκας Κωνσταντίνος, 24) Μπάλλας Δημήτριος, 25) Mπάλλας Χαρίλαος, 26) Μπαστάνης Βασίλειος, 27) Μπαστάνης Γεώργιος, 28) Μπεχλούλιας Κωνσταντίνος, 29) Μπινούλης Βασίλειος, 30) Μπούρας Δημήτριος, 31) Μπουρμπούλης Σωτήριος,
32) Νεόφυτος Διονύσιος, 33) Νεοφώτιστος Σπυρίδων, 34) Ντανσκόι Κωνσταντίνος, 35) Παναγιωτόπουλος Πέτρος, 36) Παπαδημητρίου Κωνσταντίνος, 37) Πασίσης Θεοχάρης, 38) Πατσαούρας Κωνσταντίνος, 39) Πεταρούδας Βασίλειος, 40) Πόλκας Ηλίας (Μαστρογιάννης Αντώνιος), 41) Πολλάτος Γερ. Νίκιας, 42) Ριγάλος Αντώνιος, 43) Σακαπέτης Βασίλειος, 44) Σαμψών Απόστολος, 45) Σέτας Ιωάννης, 46) Σπίγγος Ιωάννης, 47) Σταυρόπουλος Σπυρίδων, 48) Τριανταφύλλου Βασίλειος (Αγγελοκαστρίτης), 49) Τσίρκας Ιωάννης, 50) Τσούτσουρας Παναγιώτης, 51) Φαμώλης Ηλίας, 52) Φατούρος Σπυρίδων, 53) Φλαμιάτος Κωνσταντίνος, 54) Χαρτομανώλης Βασίλειος, 55) Χατζόπουλος Ιωάννης.
Από τους εξήντα πατριώτες που μεταφέρθηκαν στον τόπο της εκτέλεσης, ο Μήτσος Ζωγράφος δεν εκτελέστηκε, γιατί δήλωσε ότι «θα ντυθεί τσολιάς»
Ο σταθμάρχης του σταθμού Καλυβίων, Γεώργιος Ξύδης, παρακολουθούσε από μακριά το αποτρόπαιο συμβάν της εκτέλεσης των πατριωτών. Το νέο μεταδόθηκε στο χωριό με ταχύτητα αστραπής. Οι Καλυβιώτες επέστρεψαν στο χωριό μετά από δύο μέρες.
Η σήψη των σωμάτων των εκτελεσθέντων πατριωτών εξαιτίας και του αυγουστιάτικου λιοπυριού έφερνε στο χωριό μία ανυπόφορη δυσοσμία. Ζητήθηκε από τη Γερμανική Διοίκηση άδεια ταφής των νεκρών.
Στις 2 Αυγούστου 1941 προχώρησαν με φροντίδα του προέδρου του χωριού και του παπα-Ρισβά στην ταφή των εκτελεσθέντων με τις αρμόζουσες τιμές εκεί δίπλα στον τόπο της εκτέλεσής τους, όπου ανεγέρθηκε επί προεδρίας Ευθυμίου Ευστ. Χρυσικού στα 1983-1984 μνημείο για να θυμούνται οι παλιοί και να γνωρίζουν οι νέοι αυτή την μεγαλειώδη αντιστασιακή πράξη.
Η εκτέλεση και ο απαγχονισμός έγιναν το πρωί ώρα 7 π.μ. της Δευτέρας 31ης Ιουλίου 1944. Η άποψη, πως λίγο πριν από τις εκτελέσεις οι μελλοθάνατοι υποχρεώθηκαν να σκάψουν τους τάφους τους, που διατυπώθηκε από τον αγρινιώτη συγγραφέα Θ. Μ. Πολίτη στο περιοδικό «Ρίζα των Αγρινιωτών», (Τ. 24-25) δεν έγινε εφικτό να διασταυρωθεί.
Ο Διοικητής των Γερμανικών στρατευμάτων κατοχής, που έδρευαν στο Αγρίνιο εξέδωσε την ακόλουθη ανακοίνωση: «Ως αντίποινα διά την άνανδρον επίθεσιν υπό μιας κομμουνιστικής συμμορίας την 30 Ιουλίου ε.ε. πλησίον του χωρίου Καλύβια καθ’ ην εφονεύθησαν Γερμανοί Στρατιώται, εξετελέσθησαν διά τουφεκισμού, 55 Κομμουνισταί εκ της περιφερείας Αγρινίου καί εκρεμάσθησαν εις τον τόπον του εγκλήματος 4 επικίνδυνοι Κομμουνισταί εξ ών δύο Καπεταναίοι του ΕΛΑΣ. Ο Διοικητής των Γερμ. Στρατευμάτων Αιτωλοακαρνανίας».
