Δερβέκιστα | Ένα ιστορικό χωριό που οι χάρτες το γράφουν Ανάληψη

Η Δερβέκιστα (σημερινή, Ανάληψη) απέχει 44,2 χλμ. από το Αγρίνιο
μέσω Θέρμου και 46,2 χλμ. μέσω Μακρυνείας

– Επιμέλεια: Λ. Τηλιγάδας –

«Το μπαλκόνι της Τριχωνίδας»

Η Ανάληψη (Δερβέκιστα) είναι μεγάλος ορεινός οικισμός
του Νομού Αιτωλ/νίας και από 1/1/2011 ανήκει στο διευρυμένο Δήμο Θέρμου

Το χωριό βρίσκεται νοτιοανατολικά της λίμνης Τριχωνίδας και είναι χτισμένο σε υψόμετρο από τα 565 έως τα 615 μέτρα, με πανοραμική θέα προς τη λίμνη. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται το Θέρμο που αποτελεί το διοικητικό κέντρο της περιοχής, τα χωριά Γέφυρα Μπανιά, Φλεσουριάς, Δουναίικα, Καλούδι, Μαραθούλα, Πετροχώρι, Καημένα Αμπέλια, Αβαρίκος, Κόφτρα, Μετόχι, Παλιουριά, Πίνη και Πόρος, καθώς και τα Σιταράλωνα, το Πάμφιο, ο Μαραθιάς και η Κάτω Μακρινού. Κοντινές είναι και οι οικιστικές θέσεις Δεσπότης και Κουρμέκι, καθώς και ο εγκαταλελειμμένος οικισμός του Μωρόσκλαβου.

Από τις αρχές του 20ού αιώνα παρουσίασε πληθυσμιακή έκρηξη με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να ξεπεράσουν τις 2.000 και να αναπτυχθούν σε όλες τις πλαγιές του βουνού, στον κάμπο και στους γύρω λόφους. μερικοί από τους παραπάνω οικισμούς και πιο συγκεκριμένα οι οικισμοί Μετόχι, Παλιουριάς, Καημένα Αμπέλια, Λιβάδι, Τραγάνα, Πούλιανη, Φλεσουριάς, έσφιζαν από ζωή και ανέπτυξαν σπουδαία κτηνοτροφία. Στα μέσα της δεκαετίας του 1930, μάλιστα, ήταν δηλωμένα στην κοινότητα 35.000 αιγοπρόβατα.

Σε αυτό βοήθησε η τεράστια έκτασή του (περισσοτερα από 35,259 τετρ. χλμ.), γεγονός που το χαρακτήρισε ως ένα από τα μεγαλύτερα σε έκταση χωριά των Βαλκανίων.

Ο τεράστιος ανοικτός ορίζοντας με την ατελείωτη θέα προς τις λίμνες Τριχωνίδα, Λυσιμαχία, Οζερός και τα απίστευτης ομορφιάς ηλιοβασιλέματα, αποτελούν το ακαταμάχητο πλεονέκτημά του. Αυτή η απαράμιλλη ομορφιά έκανε τον Ι.Μ. Παναγιωτόπουλο σε μια επίσκεψη του στο χωριό τη δεκαετία του `50, να του δώσει το προσωνύμιο «Το μπαλκόνι της Τριχωνίδας».

Το βαθύ φαράγγι του Εύηνου (Φίδαρη) ποταμού ανατολικά και νότια του χωριού και οι κατακόρυφοι γκρεμοί που ξεπερνούν τα 500 μέτρα βάθος (Κοκκινόβραχος, Γατοκρέμασμα και Φακή), το καθιστούν ένα σημαντικό «Μνημείο της φύσης», που ακόμα κανείς δεν φρόντισε να αναγνωριστεί ως τέτοιο και θεσμικά.

Η ιστορία του χωριού

H περιοχή κατοικήθηκε από τα προϊστορικά χρόνια, πελασγικά χρόνια, μυκηναϊκή εποχή, από αχαϊκούς πληθυσμούς, ενώ στα ιστορικά ελληνικά χρόνια και την περίοδο της ρωμαιοκρατίας ήταν μέλος της Αιτωλικής συμπολιτείας (υπάρχουν τείχη και ευρήματα κυρίως στους οικισμούς: Πούλιανη, Φλεσουριά και Κόφτρα).

Γύρω στον 7ο αιώνα μ.Χ. αναφέρεται ότι στην περιοχή της Πούλιανης ακμάζει μεγάλη πόλη με κάστρο, με 3 εκκλησίες, τράπεζες, καμίνια (αυξημένη η μεταλουργία στο χωριό από τα αρχαία χρόνια). Αυτός ο οικισμός καταστρέφεται τον 8ο αιώνα μ.Χ. από σεισμό και η πόλη οργανώνεται από την άλλη μεριά του βουνού λίγο πιο κάτω από το σημερινό χωριό, στη θέση Παναγιά (Αϊ Γιώργη). Εκεί αναπτύσσεται μια άλλη μεγάλη πόλη, η οποία κατά τον 13ο αιώνα μ.Χ. μεταφέρεται σταδιακά στο σημερινό κεντρικό χωριό «Ανάληψη» (υπάρχει η υποψία ότι βάρβαροι έκαψαν την παλιά πόλη). Η σημερινή περιοχή επιλέχτηκε για το καλύτερο κλίμα, με πολλές πηγές νερού και ηλιοφάνεια. Οικονομικά η πόλη ήταν ευημερούσα, ανεξάρτητη χωρίς φέουδα και με μεγαλοκτηματίες. Έχουν βρεθεί πολλά νομίσματα από διάφορες ιστορικές περιόδους.

Από ευρήματα και πηγές αναφέρεται ότι στην Ανάληψη υπήρχαν κατά διαστήματα πολλά κάστρα με τελευταίο το Κάστρο της Δερβέκιστας ή Παλιόκασττρο (14ο αιώνα) πάνω από το Κεφαλόβρυσο. Το όνομα Δερβέκιστα ή Τρεβέκιστα το οφείλει στο Σέρβο διοικητή Στέφανο Δουσάν, το 1331 μ.Χ. και μετέπειτα για έξι (6) αιώνες αναφέρεται με αυτό το όνομα (μέχρι το έτος 1928, που πήρε το όνομα Ανάληψη). Το όνομα Δερβέκιστα προέρχεται από την πέρσικη λέξη «ντερβεντ» που σημαίνει πέρασμα/στενή διάβαση σε βουνό. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας «Δερβένι» ονομαζόταν ο στρατιωτικός σταθμός που υπήρχε σε στενή διάβαση. Στη λέξη Δερβένι προστέθηκε η σλάβικη κατάληξη «-ίστα», που δηλώνει την ύπαρξη χωριού ή οικισμού. Σχετικά ονόματα που επικράτησαν στην περιοχή αναφέρονται πολλά. Το όνομα Δερβέκιστα ανταποκρίνεται στην ιδιομορφία του εδάφους, αφού το χωριό είναι ένα πέρασμα. Σε αυτό οφειλόταν και η ιδιάζουσα ονομασία του τούρκου σερασκέρη του Απόκουρου, που είχε την έδρα του στο χωριό και προσφωνούνταν ως «Δερβεν-αγάς».

Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας τα γύρω δάση ήταν λημέρια κλεφτών και αρματολών. Η Δερβέκιστα ήταν το μέρος στο οποίο ο αρχιστράτηγος της Ρούμελης, Γεώργιος Καραϊσκάκης, την περίοδο της επανάστασης του 1821, και πιο συγκεκριμένα το 1825, έστησε το στρατόπεδο του, με 5.000 άντρες περίπου και με κύριο στόχο του την ενίσχυση του πολιορκούμενου Μεσολογγίου. Με ορμητήριο τη Δερβέκιστα ο Καραϊσκάκης εξόρμησε και κατά των Τούρκων που ήταν οχυρωμένοι στο Παληόκαστρο Πετροχωρίου και ήλεγχαν ολόκληρο το Απόκουρο. Από 25 Ιουλίου έως 9 Αυγούστου του 1825 στο Πετροχώρι και σε σειρά μαχών ο Καραϊσκάκης καταφέρνει να εκδιώξει του Τούρκους και να ελευθερώσει το Απόκουρο. Από εκεί έστειλε και τις επιστολές προς την κυβέρνηση του Ναυπλίου, περιγράφοντας τη δεινή κατάσταση του Μεσολογγίου, ζητώντας παράλληλα και βοήθεια. Οι κάκιστες, όμως, σχέσεις Καραϊσκάκη – Μαυροκορδάτου και οι έριδες μεταξύ των οπλαρχηγών τού στρατοπέδου τής τότε Δερβέκστας ήταν οι βασικοί παράγοντες, που εμπόδισαν το σώμα της Ανάληψης να βοηθήσει ουσιαστικά το Μεσολόγγι.

Το βράδυ της εξόδου σώμα αντρών του στρατοπέδου της Δερβέκιστας, υπό την αρχηγία του Κώστα Μπότσαρη περίμενε τους εξοδίτες στο Ζυγό. Από αυτό το σημείο βοήθησαν πολύ γιατί χτυπούσαν από πίσω τους Τούρκους (θα βοηθούσαν πολύ περισσότερο εάν είχαν κινηθεί πιο οργανωμένα). Ο κύριος κορμός των διασωθέντων εξοδιτών την άλλη μέρα (11 Απριλίου) διανυκτέρευσαν κοντά στο Καλούδι και στις 12 Απριλίου έφτασαν στη Δερβέκιστα, όπου βρήκαν θαλπωρή και τροφή. Από εκεί έστειλαν την επιστολή προς την κυβέρνηση, έμειναν 2 ημέρες και έφυγαν διαμέσου του γεφυριού της Αρτοτίβας, για τον Πλάτανο Ναυπακτίας, όπου ήταν ο Καραϊσκάκης, με προορισμό το Ναύπλιο. Μέχρι και σήμερα την Κυριακή των Βαΐων, στο χωριό Ανάληψη και στην κάτω πλατεία, όπου δεσπόζει ο ανδριάντας του Γ. Καραϊσκάκη, κατατίθεται στεφάνι και τελείται επιμνημόσυνη δέηση υπέρ των εξοδιτών. Εδώ και 15 περίπου χρόνια η Ανάληψη με άγημα συμμετέχει το Σάββατο του Λαζάρου και στις εκδηλώσεις του Μεσολογγίου.

Το ιστορικό Μοναστήρι
του Αη Γιάννη Προδρόμου της Δερβέκιστας

Σε ένα τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, είναι χτισμένο το ιστορικό Μοναστήρι του Αη Γιάννη Προδρόμου της Δερβέκιστας. Το Μοναστήρι σύμφωνα με το ιστορικό της μονής στο διαδύκτιο ανέδειξε τέσσερις αγίους και ήταν το αγαπημένο προσκύνημα του Κοσμά του Αιτωλού. Κατά την παράδοση, αλλά και «με βάση σιγίλλιο του Οικουμενικού Πατριαρχείου προς τη Μονή Μυρτιάς», όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Βυζαντινή Αιτωλοακαρνανία» ο καθηγητής Αθανάσιος Παλιούρας, η μονή ιδρύθηκε το 12ο αιώνα. Τη δεκαετία του 1510 ήρθε στη Μονή, από τη Μονή Ιβήρων ο αγιορίτης μοναχός Ιάκωβος μαζί με τους δύο μαθητές του, τον διάκονο Ιάκωβο και τον μοναχό Διονύσιο και έζησε ως ασκητής σε μια μικρή σπηλιά στο φαράγγι του Φείδαρη (Εύηνου) ποταμού. Το 1520 ηγούμενος της μονής ήταν μια μεγάλη προσωπικότητα της Ορθοδοξίας, ο Άγιος Θεωνάς, μαθητής του Αγ. Ιακώβου, ο κατόπιν Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης. Η Μονή τιμά τη μνήμη του το Σάββατο παραμονή του Θωμά.

Τον Απρίλιο του 1825 έφθασε στη Δερβέκιστα, ο αρχιστράτηγος Γεώργιος Καραϊσκάκης, και οργάνωσε το στρατόπεδο της Δερβέκιστας, για να βοηθήσει τους πολιοκημένους Μεσολογγίτες. Στο Μοναστήρι της Δερβέκιστας έφθασαν τα ξημερώματα της 12 Απριλίου 1826 οι περισσότεροι από τους επιζήσαντες ηρωικούς εξοδίτες, όπως περιγράφει ο Κασομούλης και Σπυρομήλιος και εδώ έχουν γραφεί σημαντικά ντοκουμέντα από τους οπλαρχηγούς της Φρουράς του Μεσολογγιού. Τα ντοκουμέντα αυτά δημοσίευσε στο βιβλίο του «Το στρατόπεδο της Δερβέκιστας και το οδοιπορικό της θυσίας των Ελεύθερων Πολιορκημένων» ο Κώστας Καρακόϊδας. Το όλο συγκρότημα σήμερα αποτελεί αρχιτεκτόνημα παραδοσιακής λαϊκής τέχνης.

Ο κλεφταρματολός Βουνόρτας, που είχε το λημέρι του κοντά στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, έχτισε το 1802 τη βρύση που υπάρχει μέχρι σήμερα στην είσοδό του, ως ευχαριστήριο για τη βοήθεια που τους παρείχαν οι μοναχοί.

Στις 12 Απριλίου 1826, δυο μέρες μετά την Έξοδο του Μεσολογγίου, εννιά οπλαρχηγοί στέλνουν προς τη «Σεβαστήν Διοίκησιν» μια επιστολή, η οποία αποτελεί ουσιαστικά την πρώτη χρονολογικά περιγραφή της Εξόδου:

«Σεβ. Διοίκησις!

»Με την ελπίδα να μας καταφθάσουν τα καράβια και να μας μπάσουν ζαερέν, εφθάσαμεν εις την αθλιωτάτην κατάστασιν. Εφάγαμεν όλα τα άλογα, μολάρια, γομάρια, σκύλους και γάτες, τα οποία ετελείωσαν και αυτά. Τα καράβια δε τα ελληνικά μίαν φοράν εφάνηκαν εις τον λιμένα μας και επειδή ήταν ολίγα, όχι δεν έβλαψαν τον εχθρόν, αλλά και εδιώχθησαν. Και επεριμέναμεν οκτώ ημέρας τρώγοντες θαλάσσια χόρτα και πλέον δεν τα μεταείδαμεν. Έφθασε να πεθαίνουν και από εκατόν και εκατόν πενήντα την ημέραν, ώσπου οπού έμειναν και ανάθαφτοι, διότι οι άλλοι δεν είχον δύναμιν να τους θάφτουν. Διά να μην χαθή όμως με την ολότητα το στρατιωτικόν, απεφασίσαμεν να εβγούμεν με έξοδον με τα σπαθιά εις τας χείρας, να εβγάλωμεν και όλον το αδύνατον μέρος και όποιος γλυτώση· πράγμα, οπού δεν έγινε ποτέ εις τον κόσμον!

»Λοιπόν, εις τας 10 του παρόντος, το βράδυ τας τρείς ώρας της νυκτός, εκάμαμεν την έξοδον μέσον τα γεφύρια και επέσαμεν εις τα εχθρικά περιχαρακώματα. Ο εχθρός είχε την είδησιν και τα είχε καλά ενδυναμωμένα· είχε βάλει την καβαλλαρίαν λίνιαν, ομοίως και την φανταρίαν. Ημείς εζαπώσαμεν* τα περιχαρακώματα, εσχίσαμεν τες κολώνες εις την μέσην και επεράσαμεν. Επλέχθημεν όμως εις τον κάμπον, και πολεμούντες ετραβούμεν εις το βουνόν. Εβάσταξεν ο πόλεμος έξ ώρας. Εβγήκαμεν εις την ράχην, όπου εύρομεν το ιμεντάτι* και μας έδωκαν το χέρι. Όλες οι φαμιλιές και αδύνατοι εχάθησαν, από τους δυνατούς πολλά ολίγοι, όσους έπιασε το βόλι και μυσδράλλι*. Οι λαβωμένοι και άρρωστοι οπού είχομεν μέσα, άλλοι μεν εμβήκαν εις τον τζεπχανέν* και βάνοντες φωτιά εκάηκαν με πολλούς εχθρούς, άλλοι δε εκλείσθησαν εις τα σπίτια και επολέμησαν έως εσώθησαν, χωρίς κανείς να παραδώση τον εαυτόν του εις τους εχθρούς.

»Σεβ. Διοίκησις! Αυτά όλα ηκολούθησαν, οπού δεν εισακούοντο τα γραφόμενά μας, οπού πολλάκις σάς εγράψαμεν την κατάστασίν μας και την έλλειψιν τροφών, διά τα οποία σάς είχαμεν στείλει επίτηδες και πληρεξουσίους, και καμμίαν απόκρισιν δεν ελάβομεν, παρά μόνο τώρα εις το τέλος ελάβαμεν γράμμα από τους στρατηγούς Λ. Βέικον και Ν. Ζέρβαν, πλην μήτε τας τροφάς μήτε τα εκείνα ολίγα γρόσια οπού τους εδώσατε ημπόρεσαν να μας εμβάσουν. Τα γρόσια όμως ταύτα να στέκουν εις τα χέρια των πληρεξουσίων μας, διά να τα λάβωμεν ογλήγορα και να παρηγορήσωμεν την δυστυχίαν των στρατιωτών μας, να μας οικονομηθούν δε και τα λοιπά.

»Δεν λυπούμεθα τόσον δια τον χαμόν του Μισολογγίου, διά το οποίον εχύσαμεν τόσα αίματα, αλλά μας θλίβει περισσότερον ότι ο χαμός του έγινε εις ένα καιρόν, οπού είχαμεν καταστήσει τον εχθρόν εις τόσην αδυναμίαν, ώστε ήτον διόλου απελπισμένος· διότι τρεις φορές οπού εκάμαμεν έφοδον από το κάστρον τού εκόψαμεν μέσα εις τες τάπιες* περίπου από δύο χιλιάδας. Την 25 του Μαρτίου έκαμεν γενικήν έφοδον ο εχθρός εις την Κλείσοβαν διά θαλάσσης και ξηράς με οκτώ χιλιάδες· οι Έλληνες δεν ήτον περισσότεροι από εκατόν στρατιώτας. Αυτή τη ώρα έφθασε και ο στρατηγός Κίτζος Τζαβέλλας και Κίτζος Πάσχος, ο οποίος και εφονεύθη εις την μάχην ταύτην. Εσκοτώθησαν από τους εχθρούς περίπου τρεις χιλιάδες μαζί με τους λαβωμένους, εσκοτώθη και ο γαμβρός τού Ιμπραήμη, ο Σουλεϊμάν-μπέης, και ο ανεψιος του και ο γυναικάδελφος τού Κιουταχή· επληγώθη δε και αυτός ο ίδιος. Η πείνα ομως το επαράδωσεν. Αλλά, μη φοβείσθε! Εκείνοι οπού εβαστούσαν το Μισολόγγι, οι περισσότεροι, εγλύτωσαν με το σπαθί εις το χέρι. Διό, παρακαλούμεν να μας καταφθάσουν αι αναγκαίαι διαταγαί, τι έχομεν να κάμωμεν, και κάθε καλή κυβέρνησις από τροφάς, πολεμοφόδια και λοιπά. Ημείς, με το να είμεθα αδύνατοι από την πείναν και τον κόπον, και με το να μην ευρίσκεται εις τούτα τα μέρη τίποτε, απερνούμεν εις τα Σάλωνα, όπου και περιμένομεν τας ανωτέρω διαταγάς.

»Όσοι από τους εγκατοίκους διεσώθησαν, θέλουν τραβήξει διά τας Αθήνας ή όπου αλλού εύρουν τα αναγκαία.

»Μένομεν με το ανήκον σέβας
Δερβέκιστα την 12 Απριλίου 1826

»Οι πατριώται

»Μ. Κοντογιάννη, Δημήτρης Μακρής, Γ. Βαλτινός, Βασίλης Χασάπης, Νότη Μπότζιαρης,
Κίτζος Τζαβέλλας, Γιώργης Κίτζος, Χρ. Φωτομάρας και Γεωργάκης Βάγιας»

Η ζωή στο χωριό

Μεγάλο μέρος του χωριού καταστράφηκε από το σεισμό της 31ης Δεκεμβρίου 1975. Τότε και το χωριό Ανάληψη, πήρε τη σημερινή του μορφή. Οι κάτοικοι από όλους τους οικισμούς έφτιαξαν καινούρια σπίτια στο κέντρο του χωριού, κι όχι μόνο, και δημιουργήθηκαν νέες γειτονιές όπως της Αγίας Παρασκευής, του προφήτη Ηλία και του Κουκουπλάι.

Παλαιότερα, πέρα από τη γειτονιά γύρω από τον Άγιο Νικόλαο, τα σπίτια ήταν σκορπισμένα σε όλη σχεδόν την περιφέρεια του βουνού, του κάμπου του χωριού, αλλά κι άλλων συνοικισμών. Υπήρχαν αγροκτήματα σε περιοχές όπως: το Διάσελο, η Σκλα, η Ασπρόβρυση, τα Πετρέικα, το Κοτρώνι, ο Κουμαριάς, ο Άγιος Γεώργιος κ.ά.

Οι Αναληψιώτες αγαπούσαν τα γράμματα και ήθελαν τα παιδιά τους να μορφώνονται. Από την περίοδο της Τουρκοκρατίας έχουμε στοιχεία ότι τα παιδιά πήγαιναν στο μοναστήρι για μόρφωση και επίσης έχουμε τα ονόματα δύο δασκάλων του χωριού της εποχής . Πολλά Δερβιστιανόπουλα έκαναν μέχρι και 2 ώρες δρόμο, συνήθως ξυπόλυτα, για πάνε σχολείο. Η Ανάληψη πριν το μεγάλο κύμα της μετανάστευσης διατηρούσε τέσσερα (4) Δημοτικά Σχολεία. Τη δεκαετία του 1950 το κεντρικό Δημοτικό Σχολείο Αναλήψεως (1930) είχε περί τους 200 μαθητές, της Κόφτρας περίπου 65-75 μαθητές, της Πούλιανης περί τους 60-65 μαθητές και των Καμμένων Αμπελίων, όταν πρωτολειτούργησε (το έτος 1965), είχε 23 μαθητές. Σε παλιότερες εποχές και στην παλιά Δερβέκιστα (1923-1929) λειτούργησε και το Δημοτικό Σχολείο Θηλέων Δερβεκίστης, που είχε 80-90 μαθήτριες καθώς και σχολείο αρρένων.

Η ζωή στην Ανάληψη ήταν και είναι όπως σε κάθε ορεινό χωριό. Βασικές ασχολίες των κατοίκων ήταν η κτηνοτροφία και η γεωργία και μέχρι το 2000 περίπου καλλιεργούνταν και καπνά. Παλαιότερα υπήρχαν αρκετοί ελεύθεροι επαγγελματίες. Είχε γιατρό, ταχυδρόμο, χωροφυλακή, παντοπωλεία, κρεοπωλεία, σιδηρουργεία και κάποια εμπορικά καταστήματα. Αποτελούσε το εμπορικό κέντρο της περιοχής και πολλά κορίτσια από τα γύρω χωριά έρχονταν εδώ για να αγοράσουν τα προικιά τους.

Το χωριό έβγαλε και βγάζει πολλούς μορφωμένους ανθρώπους, πολλούς δασκάλους, αστυνομικούς αλλά και προσωπικότητες που αναδείχθηκαν σε υψηλές θέσεις. Ένας από αυτούς είναι και ο βραβευμένος συγγραφέας Μήτσος Κασόλας, με πλούσιο συγγραφικό έργο που περιλαμβάνει και την τριλογία: ο Πρίγκιπας, ο Θησαυρός της Αγγελίνας και η Γερακίνα, η οποία τριλογία αναφέρεται σε πρόσωπα και βιώματα του συγγραφέα από τη ζωή του στο χωριό. Τα δύο εξ αυτών έχουν γίνει και τηλεοπτικές σειρές από την ΕΡΤ1.

Διαβάστε περισσότερα στο link που ακολουθεί:
Μήτσος Κασόλας | Ο πολιτισμός που ανθρωπεύει (vid)