Δήλωση: Απετάξω τη βία
(απ’ όπου κι αν προέρχεται);
Απεταξάμην!
Απερίφραστα το δηλώνω και το στηρίζω, στις δημοκρατίες, σε καθεστώς ελευθερίας, η βία δεν είναι ούτε ανάγκη, ούτε λύση. Μόνο που, προτού να συμφωνήσουμε ή και να διαφωνήσουμε για το χρέος και το πρέπον της παραπάνω δήλωσης, πρώτα πρέπει να συμφωνήσουμε σε κάτι άλλο. Τι είναι βία; Εδώ σε θέλω…
Όπως τα περισσότερα που γνωρίζουμε διαισθητικά και με την (αυστηρά προσωπική μας) κοινή λογική, η βία δεν έχει διόλου σαφή σημασία. Μπορεί δηλαδή να ‘ναι πολύ σαφή τα κίνητρα, όμως η έκφρασή της δεν είναι. Ενώ δηλαδή ως βία ορίζει εύκολα κανείς την πράξη που ‘χει σκοπό να βλάψει, να τραυματίσει, να προκαλέσει ζημιά, δεν είναι καθόλου εύκολο να ορίσεις με σαφήνεια τους τρόπους και τις πράξεις που το προκαλούν αυτό. Κι επειδή, σε αντίθεση με τους τρόπους και τις πράξεις, τα κίνητρα δεν φαίνονται (τουλάχιστον όχι στο γυμνό κι απαίδευτο μάτι), στο τέλος βία μπορούν να ‘ναι… τα πάντα! Ή και τίποτα.
Μια γροθιά είναι βία, μα κάποιος ίσως να τη βρίσκει πληρωμένη απάντηση. Μια βρισιά είναι βία, όμως μπορεί και να ‘ναι απλώς άκομψη κριτική. Για κάποιους το μνημόνιο είναι βία, μα γι’ άλλους μέθοδος εξόδου από την κρίση. Για κάποιους ο πλειστηριασμός πρώτης κατοικίας είναι βία, γι’ άλλους δικαιοσύνη κι ευκαιρία. Για κάποιους βία είναι η μαμή της ιστορίας – γι’ άλλους είναι απλώς μια πονεμένη ιστορία, γι’ άλλους η βία είναι λύση – γι’ άλλους μονάχα η Λία είναι Βίσση. Και τελικά; Ουγκαγκαμπούμπουμ!
Άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε; Ας συμφωνήσουμε τουλάχιστον με τούτο: η βία είναι συγκρίσιμη. Τόσο μέσ’ απ’ τα κίνητρα, όσο και μέσ’ από την έντασή της. Καμία ηθική ζυγαριά δεν κάθεται ίσια άμα της βάλεις απ’ τη μια τη μαχαιριά σ’ ένα παιδί που ήταν Άρης, κι από την άλλη τη μαχαιριά στο σύζυγο που βίαζε και κακοποιούσε. Και καμία λογική ζυγαριά δεν γίνεται να στέκεται όρθια άμα της βάλεις απ’ τη μια μεριά μπουνιές και σιδερογροθιές, κι από την άλλη τρικάκια στην πιλοτή, στον κήπο, στο μπαλκόνι. Είναι τα τρικάκια βία; Εγώ απαντάω όχι. Κάποιοι απαντάνε ναι. Κι η κουβέντα είναι μεγάλη, και τραβάει, και τραβάει…
Υπάρχει όμως κι η μικρή κουβέντα. Δεν γίνεται να μπαίνουν το ‘να απέναντι από τ’ άλλο. Και τώρα τελευταία, μ’ αιτίες καθαρού κομματικού φανατισμού, ξυλοδαρμός του Γιάνη Βαρουφάκη και τρικάκια στην αυλή του Κώστα Καραμανλή, κάτσαν στις πλάστιγγες της ζυγαριάς και κάποιοι (πολιτευτές, δημοσιολόγοι κι αναλυτές κοινωνικών δικτύων) παλεύουν να μας πείσουν πως η ζυγαριά δε γέρνει. Μπουνιές και τρικάκια. Τα οποία, να ξεκαθαρίσουμε, γιατί πολλά έχω διαβάσει για κροτίδες κι εκρηκτικούς μηχανισμούς, είναι χαρτιά. Χαρτάκια με συνθήματα, πιο μικρά από ψηφοδέλτια και λιγότερο επικίνδυνα σε ρηχό ή βαθύ χρόνο. Γροθιές λοιπόν από τη μια, χαρτάκια από την άλλη. Όχι, δεν είναι το ίδιο. Είναι; Αν απαντάς σε τούτο «ναι», σκέψου το απ’ την ανάποδη: την επόμενη φορά που θα θελήσει ο γείτονας ν’ αφήσει στο παρμπρίζ ένα παράπονο γιατί παρκάρισες στη θέση του, αντί γι’ αυτό να περιμένει να ‘ρθεις και… Τσιρότο, να κεράσω;
Δεν είναι λοιπόν συγκρίσιμα, κι ακριβώς γι’ αυτό είναι ύπουλη σε τέτοιες περιπτώσεις η εξίσωση. Τόσο η απευθείας, όσο κι η παρεμπιπτόντως: όταν πέφτουν στο τραπέζι και τα δύο περιστατικά, το να πεις «καταδικάζω τη βία!», τα βάζει στο ίδιο τσουβάλι. Κι ίσως να βρίσκονται στο ίδιο τσουβάλι, ναι (το ‘παμε, διαφωνούμε), όμως ακόμα κι έτσι, το ‘να ζυγίζει σα σπασμένη μύτη, και τ’ άλλο σα σκούπα και φαράσι.
Και θα μου πεις, καλά το σώμα, αλλά η ψυχή; Καλά εγώ, μα η οικογένεια; Το ‘να παιδί σοκάρεται με την εικόνα του ματωμένου πατέρα, όμως και τ’ άλλο πληγώνεται μπροστά στο σύνθημα για τον πατέρα – υπεύθυνο θανάτων. Μόνο που, όταν παίρνεις απόφαση να μπεις εκπρόσωπος των πολιτών μες στη βουλή και υπουργός μες στην κυβέρνηση, ξέρεις τους κανόνες: να ‘χεις στομάχι για φωνή, για σύνθημα και για τσιτάτο. Στομάχι που ν’ αντέχει να το δέρνουνε… αυτό είν’ άλλο άθλημα, σ’ άλλη χώρα και γι’ άλλη εποχή.
Στο φινάλε λοιπόν, η βία καταδικαστέα κι ένοχη, ναι; Ναι! Αλλά η ποινή δεν γίνεται να ‘ναι ίδια γι’ αυτόν που ρίχνει μπόμπα και γι’ αυτόν που πετάει νερόμπομπα. Αν είναι, τότε ναι, διάολε, αυτό κι αν είναι βία!
