Λευτέρης Τηλιγάδας|
«Εργάνη Αθηνά» του Αγρινίου:
Πρωτοπόρος στο γυναικείο κίνημα από το 1896|
Η πρώτη πανελλήνια έκθεση γυναικείων εργόχειρων,
η βασιλική υποστήριξη και ο αγώνας των γυναικών
για κοινωνική αναγνώριση και δημιουργία|
Στις 15 Ιουλίου 1896, στην καρδιά του Αγρινίου, γεννήθηκε μια από τις πιο πρωτοπόρες και ρηξικέλευθες γυναικείες οργανώσεις της Ελλάδας: ο σύλλογος «Εργάνη Αθηνά». Σε μια εποχή που η φωνή των γυναικών μετά βίας ακουγόταν στον δημόσιο λόγο, ο σύλλογος αυτός κατάφερε όχι μόνο να θεμελιώσει σταθερούς δεσμούς με αντίστοιχες ενώσεις σε όλη τη χώρα, αλλά και να διαμορφώσει μία νέα προοπτική για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, μέσα από τη δημιουργία, την εργασία και την εθνική παραγωγή.
Με επικεφαλής τη δυναμική Ελένη Σκαλτσοδήμου και ένα Διοικητικό Συμβούλιο που απαρτιζόταν αποκλειστικά από γυναίκες της τοπικής κοινωνίας —πρόσωπα όπως η Χριστίνα Στάικου, σύζυγος του τότε δημάρχου Αγρινίου, και η Αικατερίνη Κουντουριώτου— ο σύλλογος έθεσε από την πρώτη στιγμή υψηλούς στόχους. Δύο από τους βασικούς σκοπούς του καταστατικού του ήταν η κατάργηση της άσκοπης πολυτέλειας και η ενίσχυση της χρήσης ελληνικών προϊόντων στη γυναικεία βιοτεχνία.
Στα τέλη του 1896, το Δ.Σ. αποφάσισε να κάνει το επόμενο μεγάλο βήμα: την οργάνωση της πρώτης πανελλήνιας έκθεσης γυναικείων εργόχειρων, με ημερομηνία διεξαγωγής την 21η Απριλίου 1897. Η εγκύκλιος που απεστάλη προς όλα τα μέλη του συλλόγου σε πανελλήνιο επίπεδο τόνιζε πως «το φεμινιστικό ζήτημα είναι ένα από τα σπουδαιότερα κοινωνικά ζητήματα που απασχολούν όλη την ανθρωπότητα», θέτοντας στο επίκεντρο το ζήτημα της γυναικείας εργασίας και την ανάγκη να αντικατασταθούν τα “ατελή μέσα” παραγωγής με πιο αποτελεσματικά εργαλεία.
Η έκθεση, ωστόσο, δεν πραγματοποιήθηκε στην αρχικά ορισμένη ημερομηνία. Ο “Ατυχής Πόλεμος” με την Οθωμανική Αυτοκρατορία οδήγησε στην αναβολή της, αλλά όχι και στην ακύρωσή της. Με πίστη στον στόχο, η νέα ημερομηνία ορίστηκε για τις 21 Μαΐου 1898.
Το διάστημα που μεσολάβησε δεν ήταν εύκολο. Η ανδροκρατούμενη δημοσιογραφία της εποχής αντιμετώπισε με ειρωνεία την προσπάθεια των γυναικών. Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Εμπρός» στις 14 Ιανουαρίου 1897 φέρει ενδεικτικά τον υπόγειο σκεπτικισμό του Τύπου, αναδεικνύοντας την πατριαρχική ματιά της εποχής, που δυσκολευόταν να αποδεχτεί την κοινωνική παρέμβαση των γυναικών.
Παρά τις δυσκολίες, η πραγματοποίηση της έκθεσης το 1898 σηματοδότησε μια θριαμβευτική νίκη για τις γυναίκες του Αγρινίου και της Ελλάδας. Στις 20 Μαΐου 1898, το Αγρίνιο έζησε μια από τις πιο ιστορικές του στιγμές, υποδεχόμενο τη βασιλική οικογένεια της Ελλάδας. Ο Βασιλιάς Γεώργιος Α’ και η Βασίλισσα Όλγα επισκέφθηκαν την πόλη ειδικά για τα εγκαίνια της έκθεσης, δίνοντας τεράστια αίγλη και κύρος στην προσπάθεια των γυναικών.
Η βασιλική αμαξοστοιχία έφθασε στο σταθμό του Αγρινίου εν μέσω ζητωκραυγών και μελωδιών από τις μπάντες του Ορφέα και της φιλαρμονικής του Αιγίου. Η υποδοχή ήταν λαμπρή, με πλήθος επισήμων, χιλιάδες επισκεπτών και εορταστικό κλίμα σε κάθε γωνιά της πόλης. Ο Δήμαρχος Αγρινίου Στάθης Στάικος απηύθυνε επίσημη προσφώνηση στους υψηλούς επισκέπτες, ενώ η πόλη έσφυζε από ζωή, γεμάτη επισκέπτες από όλη την Ελλάδα.
Η έκθεση φιλοξενήθηκε μπροστά από το γυμναστήριο του συλλόγου «Ηρακλής», στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται κατάστημα της VODAFONE. Το σπίτι του Αντωνόπουλου μετατράπηκε σε ανάκτορο για τη φιλοξενία της βασιλικής οικογένειας, ενώ η θεατρική παράσταση και η λαμπαδηδρομία που ακολούθησε τα εγκαίνια ανέδειξαν τον πολιτιστικό χαρακτήρα της πόλης.
Στις 21 Μαΐου, ο Βασιλιάς Γεώργιος Α’ εγκαινίασε επίσημα την έκθεση. Τα ξύλινα περίπτερα γέμισαν με επισκέπτες που θαύμαζαν την επιδεξιότητα, τη δημιουργικότητα και το ταλέντο των Ελληνίδων σε διάφορες μορφές εργοχείρου. Το βασιλικό ζευγάρι περιηγήθηκε την έκθεση την επομένη, μαγεμένο από την ποιότητα και το πνεύμα αυτής της μεγάλης συλλογικής προσπάθειας.
Η έκθεση αυτή δεν ήταν απλώς ένα πολιτιστικό γεγονός· ήταν η έμπρακτη απόδειξη ότι οι Ελληνίδες μπορούσαν να δημιουργούν, να προσφέρουν και να διεκδικούν ενεργό ρόλο στην κοινωνία τους. Η «Εργάνη Αθηνά» του Αγρινίου έγινε έτσι σύμβολο γυναικείας πρωτοβουλίας και κοινωνικής προόδου, χαράσσοντας μία πορεία που, δεκαετίες αργότερα, θα δικαιωνόταν μέσα από τους φεμινιστικούς αγώνες του 20ού αιώνα.
——————————————————————————————————————————————————————–
Παραπομπή
*Οι χρονολογίες που καταγράφονται πριν την 16η Φεβρουαρίου 1923 είναι σύμφωνες με την χρονολόγηση των πηγών. Για την αντιστοίχιση με τη σημερινή χρονολόγηση πρέπει στην αντίστοιχη χρονολογία να προστεθούν 13 μέρες
Πηγή
Το κείμενο βασίστηκε σε ρεπορτάζ του ΣΚΡΙΠ, της Παρασκευής 22/5/1898 (Έτος Β΄, Περίοδος Α΄. Αρ. Φύλ.: 985, σελ.: 2)
Φωτογραφία: Γεώργιος Α΄ και Όλγα
——————————————————————————————————-
Η μνήμη είναι μια δυνατότητα για να διευρύνουμε το μέλλον
και όχι για να το συρρικνώσουμε στο ήδη ξεπερασμένο παρελθόν
