Μαχσά Αμινί:
Ένα ακόμη θύμα της μαντήλας και της θεοκρατίας
«Αυτό που μισεί περισσότερο το κοπάδι, είναι αυτός που σκέφτεται διαφορετικά.
Δεν είναι τόσο η ίδια η γνώμη, όσο το θράσος να θέλουν να σκέφτονται μόνοι τους.
Κάτι που δεν ξέουν πώς να κάνουν». (Σοπενχάουερ)
Διαχρονικά η διαφορετική σκέψη προκαλούσε αμφισβητήσεις και σκόρπιζε τον φόβο στην «κοινωνική αγέλη». Το κοπάδι αντιμετωπίζει με δυσπιστία και εχθρότητα την διαφορετική σκέψη. Όποιον τολμά να σκέπτεται διαφορετικά η αγέλη τον αντιμετωπίζει ως κίνδυνο, γι’ αυτό οι περισσότεροι προσαρμόζονται με τους κανόνες της αγέλης και των ταγών της. Είναι θέμα επιβίωσης σε μία κοινωνία που αναγάγει την προσαρμογή σε κοινωνική αξία και τιμωρεί αυστηρά κάθε παρέκκλιση. Ιδιαίτερα αυστηρή είναι η τιμωρία όταν η «διαφορετική σκέψη» μετουσιώνεται σε «διαφορετική συμπεριφορά» που θέτει σε αμφισβήτηση την συνοχή και την «μακαριότητα» της αγέλης.
Υπάρχουν, όμως, θεωρίες και άτομα που τολμούν να σκέπτονται «διαφορετικά» και κατά «μόνας». Η μοναχικότητα πάντοτε χαρακτήριζε τους τολμηρούς και τους ανησυχούντες. Η κοινωνική αμφισβήτηση, τα κοινωνικάκινήματα και οι κοινωνικές επαναστάσεις ζυμώνονται πάντοτε στην διαφορετική σκέψη των διαφορετικών και στην διαφορετική τους συμπεριφορά ή δράση. Κι αυτό γιατί τα μοναχικά αλλά και μοναδικά αυτά άτομα πιστεύουν πως η σιωπή και η προσαρμογή ως κοινωνική συμπεριφορά δεν ωφελεί ούτε το ίδιο το άτομο ούτε την κοινωνία μακροπρόθεσμα.
«Το να σκέφτεσαι όπως όλος ο κόσμος είναι μία συνταγή για ευημερία και για ηλιθιότητα» (NicolasComezDavila, Κολομβιανός συγγραφέας)
Ο θάνατος της ΜαχσάΑμινί
Οι παραπάνω θέσεις και προβληματισμοί έχουν κάποια αξία στο βαθμό που επιβεβαιώνονται από την καθημερινότητα και την κοινωνική συμπεριφορά των πολιτών. Μερικοί ή μερικές απορρίπτοντας την «ευημερία» αλλά και την «ηλιθιότητα» της ομοιόμορφης σκέψης της αγέλης και της προσαρμογής ως κοινωνικής αξίας βαδίζουν τον μοναχικό τους δρόμο. Ένα δρόμο επικίνδυνο αφού το κοπάδι και όσοι το κυβερνούν δεν ανέχονται την διαφορετική σκέψη και την διαφορετική συμπεριφορά γιατί τα θεωρούν διαλυτικά στοιχεία της κοινωνίας.
Θύμα μιας τέτοιας αντίληψης αποτέλεσε και ο θάνατος της Ιρανής ΜαχσάΑμινί. Η κουρδικής καταγωγής 22χρονη νέα γυναίκα γνώρισε φρικτό θάνατο από την αστυνομία ηθών γιατί παραβίασε τους αυστηρούς κώδικες ενδυματολογίας του Ιράν. Το έγκλημά της; Η μαντήλα της (Χιτζάμπ) δεν σκέπαζε – έκρυβε επαρκώς τα μαλλιά της. Οι ακάλυπτες μπούκλες της θεωρήθηκαν πρόκληση για τα αυστηρά ήθη της χώρας της. Όσο απίθανο κι αν φαίνεται αυτό το «αδίκημα» στον δικό μας δυτικό πολιτισμό άλλο τόσο αυτονόητο θεωρείται πως είναι κολάσιμο από το «δίκαιο» και την «ηθική» της Σαρία του Ιράν.
«Έχεις το δικαίωμα να σκέπτεσαι διαφορετικά από τους ανθρώπους της εποχής σου, αλλά δεν έχεις δικαίωμα να ντύνεσαι διαφορετικά» (MarievonEbner-Eschenbach, Γερμανίδα γνωμικογράφος)
Το Χιτζάμπ (μαντήλα) έγινε σύμβολο καταπίεσης των γυναικών που στη χώρα τους, Ιράν, θεωρούνται πολίτες δεύτερης κατηγορίας αφού ακόμη και το δικαιϊκό σύστημα την γυναίκα – μάρτυρα στο δικαστήριο την θεωρεί αναξιόπιστη. Αξιοσημείωτο θεωρείται πως η ίδια η μαντήλα κάποτε έγινε σύμβολο εναντίωσης στο καθεστώς του σάχη που «καλλιέργησε» τους δυτικότροπους κανόνες ζωής και διασκέδασης. Πρώτος ο ΡεζάΣαχΠαxλαβί στις 8 Ιανουαρίου του 1936 απαγόρευσε το χιτζάμπ (μαντήλα) δημιουργώντας – έστω και για λίγο – συνθήκες ελευθερίας των γυναικών.
Ωστόσο στην επανάσταση που ακολούθησε εναντίον του σάχη της Περσίας (Ιράν) πάλι το χιτζάμπ κατέστη σύμβολο αντίστασης στη μισητή βασιλεία. Η ιστορία πλέον είναι γνωστή. Η εκθρόνιση του σάχη και η εγκαθίδρυση του θεοκρατικού καθεστώτος υπό την κηδεμονία του Χομεϊνί σήμανε και την περιθωριοποίηση της γυναίκας. Από τις 7 Μαρτίου του 1979 το χιτζάμπ κατέστη υποχρεωτικό για όλες τις γυναίκες. Έτσι η πολιτική ιστορία του Ιράν και τα δικαιώματα των γυναικών βαδίζουν παράλληλα με την απαγόρευση ή όχι του χιτζάμπ. Απίστευτο και όμως αληθινό.
Η εξέγερση
Η εξέγερση των γυναικών στο Ιράν αλλά και οι ανάλογες διαμαρτυρίες σε όλον τον κόσμο αναδεικνύουν τον επικίνδυνο ενδυματολογικό συντηρητισμό κάποιων καθεστώτων. Το όνομα και ο θάνατος της ΜαχσάΑμινί έγιναν το σύμβολο του αγώνα ενάντια στον σκοταδισμό του θεοκρατικού καθεστώτος όσο κι αν οι «φρουροί της επανάστασης» ως ηρακλειδείς της εξουσίας των Αγιατολάχ προσπαθούν με βίαιο τρόπο να καταστείλουν τις εξεγέρσεις. Ηφλόγα και η οργή των πολιτών θα γονιμοποιήσουν θετικά τον αγώνα για ελευθερία.
Όσο κι αν η πολιτική ηγεσία του Ιράν δείχνει αμετανόητη και αδύναμη να συλλάβει το μήνυμα της εξέγερσης θα υποχρεωθεί στο μέλλον να προσαρμοστεί στην ανάγκη αποσύνδεσης του χιτζάμπ από την πολιτική ταυτότητα και συμπεριφορά των γυναικών. Μπορεί ο ιρανός πρόεδρος ΕμπραχίμΡαϊσί να μην εμφανίστηκε στη συνέντευξη με την δημοσιογράφο Κριστιάν Αμανμπούρ προβάλλοντας ως δικαιολογία την άρνησή της να φορέσει μαντήλα. Μπορεί οι φρουροί της επανάστασης να χρησιμοποιούν την βία προσθέτοντας κι άλλα θύματα δίπλα στην ΜαχσάΑμινί…
Ωστόσο ο σπόρος της αμφισβήτησης και της ελευθερίας κάποτε θα γίνει δέντρο και θα καρποφορήσει. Αυτή η πορεία του αγώνα των γυναικών του Ιράν νομοτελειακά θα οδηγήσει σε αλλαγές που θα λειάνουν το έδαφος για την απελευθέρωση των γυναικών και όχι μόνον. Κι αυτό γιατί αποτελεί όνειδος για τον πολιτισμό μας να θανατώνονται γυναίκες για τις ενδυματολογικές επιλογές τους. Καμία ηθική, κανένα δίκαιο και κανένας θεός δεν το δικαιολογεί αυτό.
Ο πολιτισμός και η βαρβαρότητα
Αποτελεί παραδοξότητα να διαβάζεις στην ίδια εφημερίδα το επίτευγμα της επιστήμης με τα τηλεσκόπια Humble και Webbκαι το θάνατο της ΜαχσάΑμινί. Με τα δύο τηλεσκόπια ο άνθρωπος ίσως ρίξει φως στην υπόθεση δημιουργίας του σύμπαντος. Ο θάνατος της άτυχης ιρανήςκηλιδώνει και σκιάζει επικίνδυνα τον πολιτισμό μας. Πώς μπορούν και τα δύο παραπάνω να συνυπάρχουν στον πολιτισμό μας; Έργο των ανθρώπων και τα δύο. Το ένα αποτελεί τη δόξα του και το άλλο την ντροπή του.
Σε θέματα δημοκρατίας, ελευθερίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να είμαστε σταθεροί κι απόλυτοι. Ας βρούμε τους κατάλληλους τρόπους να διεκδικήσουμε για όλους το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού. Ο θάνατος της ΜαχσάΑμινί ας είναι ο τελευταίος για μια «γελοία» αιτία. Η «αστυνομία ηθών» ας περάσει στα ιστορικά αζήτητα για να μην υπάρξουν κι άλλα θύματα του τύπου των απαγορεύσεων.
«Διότι δεν συνεμορφώθην προς τας υποδείξεις»
Η θεοκρατία αποτελεί το τελευταίο στάδιο ενός παρωχημένου πολιτικούσυντηρητισμού. Ο θάνατος της ΜαχσάΑμινί ίσως σημάνει και το τέλος της. Σίγουρα δεν μπορούμε όλοι να αντιμετωπίζουμε με το ίδιο σθένος τις επικίνδυνες καταστάσεις. Ωστόσο μπορούμε να κάνουμε αυτό που προτείνει ο Αμερικανός συγγραφέας αυτοβοήθειας ZigZigla:
«Δεν μπορείς να κόψεις στα μέτρα σου τις καταστάσεις που αντιμετωπίζεις στη ζωή, αλλά μπορείς να κόψεις στα μέτρα σου την στάση και την νοοτροπία σου για να αντιμετωπίσεις αυτές τις καταστάσεις».
