...
Δημήτρης Βικέλας
Café chantant (Καφέ-Σαντάν) και φουστανέλα
«Ἐν Καρβασαρᾷ αἱ ἀντιζηλίαι τῶν φοιτώντων εἰς τὰ καφενεῖα ταῦτα
ἀπέληξαν ἐσχάτως εἰς ρήξεις, αἵτινες προεκάλουν τὴν ἐπέμβασιν στρατιωτικῆς δυνάμεως»
Στην πορεία του προς το Αγρίνιο, ο Βικέλας συναντά μια Ελλάδα σε μετάβαση — μια επαρχία που ταράσσεται από τις «σειρήνες» των Καφέ-Σαντάν, σύμβολα ενός νέου, ευρωπαϊκού τρόπου διασκέδασης που προκαλεί σάλο στα ήσυχα ήθη των μικρών πόλεων. Με ειρωνική νηφαλιότητα, ο Βικέλας παρατηρεί τη σύγκρουση δύο κόσμων: της φουστανέλας και του φράκου, της παράδοσης και της νεόφερτης «προόδου».
Café chantant
«…ὡς ἄλλη εἰσβολὴ ἀκρίδων!»
Σήμερον τὸ πρωΐ μοι διηγούντο ἐπὶ τοῦ ἀτμοπλοίου ποίαν ἀναστάτωσιν ἔφερεν ἐνταῦθα ἡ παρουσία τοῦ προσωπικοῦ τῶν καφενείων τούτων. Εἶναι ὡς ἄλλη εἰσβολὴ ἀκρίδων! Αἱ ἀποτελοῦσαι τοὺς θιάσους ἔρχονται ἐκ Γερμανίας καὶ Ἰταλίας, ἀλλὰ πρὸς ἔνδειξιν τῆς Γαλλικῆς τοῦ πράγματος ἐφευρέσεως διατηρεῖται ἡ Γαλλικὴ ὀνομασία του, μὲ μόνην τὴν διαφορὰν ὅτι, ἐπειδὴ δὲν προφέρομεν εὐκόλως τὸ ch, μετετράπη τὸ Café chantant εἰς Καφέ-Σαντάν.
Φαίνεται ὅτι αἱ ἐκ Γερμανίας σειρῆνες ἐκμεταλλεύονται ἐπιδεξιώτερον τὸν ἐνθουσιασμὸν τοῦ ἀκροατηρίου των, χρηματολογοῦσαι ἄνευ ἀνταλλαγῆς, ἐνῶ αἱ Ἰταλίδες λέγονται γενναιότεραι. Ἀλλὰ καὶ αἱ μὲν καὶ αἱ δὲ διετάραξαν τὴν ἡσυχίαν τῶν ἐπαρχιῶν ἡμῶν, ὅπου τὰ ἤθη διετηροῦντο χρηστὰ καὶ αὐστηρά, εἰς βαθμὸν ὥστε κατήντησαν ὁ τρόμος τῶν γυναικῶν μας καὶ τῶν γερόντων. Ἐν Καρβασαρᾷ αἱ ἀντιζηλίαι τῶν φοιτώντων εἰς τὰ καφενεῖα ταῦτα ἀπέληξαν ἐσχάτως εἰς ρήξεις, αἵτινες προεκάλουν τὴν ἐπέμβασιν στρατιωτικῆς δυνάμεως. Ἐντούτοις, καθ’ ἃ μ’ ἐβεβαίωσεν ὁ διηγούμενος ταῦτα συνεπιβάτης – καὶ τὸν πιστεύω τόσον μᾶλλον καθόσον ἔφερε καὶ αὐτὸς εὐρωπαϊκὴν ἐνδυμασίαν – μόνη ἡ φραγκοφορεμένη νεολαία τοῦ Καρβασαρᾶ ἀνεμίχθη εἰς τὰς ἐνθουσιώδεις ἐκείνας ἐπιδείξεις· οἱ δὲ φουστανελοφόροι ἔβλεπον μακρόθεν τὰ γινόμενα. Διατηρήσαντες οὗτοι τὸ ἐθνικὸν ἔνδυμα, ἔμειναν πιστότεροι εἰς τὰ πατριαρχικὰ ἤθη τῆς πατρίδος. Ὑποθέτω ὅτι δὲν τοὺς ἔλειπεν ἡ ὄρεξις, ἀλλ’ ὑπερενίκησεν ἡ φιλοτιμία. Τὸ ράσον ἀποτελεῖ, ἐν μέρει τουλάχιστον, τὸν καλόγηρον, ὅ,τι καὶ ἂν λέγῃ περὶ τοῦ ἐναντίου ἡ Γαλλικὴ παροιμία.
Ἀλλὰ μὴ μ’ ἐκλάβῃς ὡς ὀπισθοδρομικόν· ὄχι· εἰμὶ κἀγὼ ὑπὲρ τῆς προόδου· δὲν μὲ φοβίζουσι δὲ ταῦτα ὑπὲρ τὸ δέον. Τὰ θεωρῶ ὡς ἕνα τῶν τρόπων δι’ ὧν ἐξαγοράζομεν τὰ μέλλοντα ἀγαθὰ τοῦ πολιτισμοῦ· πιστεύω δὲ ὅτι τὸ κακὸν εἶναι παροδικόν, ὅτι θὰ διέλθωμεν τὴν περίοδον τῆς κρίσεως μέχρις οὗ ἐξαντληθῇ ἡ ἀσθένεια καὶ ἐπέλθῃ ἀφ’ ἑαυτῆς ἡ θεραπεία.
Πρὸ τριάκοντα περίπου ἐτῶν ἡ Γαλλία μᾶς ἐκήρυττε παρ’ ὀλίγον τὸν πόλεμον χάριν σχοινοβατρίδος, πρὸς ἣν ἐπέδειξαν αἰσθήματα ἀκατασχέτου λατρείας μέλη τινά τοῦ Ἀθηναϊκοῦ συρφετοῦ. Τὸ ζήτημα εἶναι γνωστὸν ὑπὸ τὸ ὄνομα τοῦ θεατρώνου Soulie. Ἔκτοτε μᾶς ἦλθον τοσαῦται ἐκπολιτίστριαι τοῦ εἴδους τούτου, ὥστε ὁ ἐνθουσιασμὸς τῶν νεοφύτων ἠμβλύνθη, οὐδὲ ὑπάρχει πλέον φόβος μή μᾶς ἐκθέσωσιν ἐρμητικοὶ Ἀθηναῖοι εἰς τὸν κίνδυνον νέου πολέμου χάριν τοιούτων Ἑλένων. Θὰ τὰς συνηθίσωσι καὶ ἐν Καρβασαρᾷ.
Ἐντούτοις, ὁμολογῶ ὅτι εὐχαριστοῦμαι βλέπων τὴν φουστανέλαν ἐπικρατοῦσαν ἔτι εἰς τὰ μέρη ταῦτα. Τὴν ἐχόρτασα σήμερον, οὐχὶ καθ’ ὁδόν – διότι μεταξύ Καρβασαρᾶ καὶ Ἀγρινίου μόλις συνηντήσαμεν καθ’ ὅλον τὸ διάστημα δέκα-δώδεκα ἀνθρώπους, συμπεριλαμβανομένων καὶ τῶν ἰδιοκτητῶν τῶν μικρῶν καλυβῶν, δήθεν καφενείων, ὅπου εὑρίσκει τις νερὸν διὰ τὰ ζῶα καὶ ῥακὶ διὰ τοὺς ὁδοιπόρους, ἀλλ’ οὐδὲ ἄλλο τι· ἐνταῦθα ὅμως, ἐν Ἀγρινίῳ, οἱ κάτοικοι ἦσαν εἰς κίνησιν σήμερον ἕνεκα τῆς ἑορτῆς· αἱ ὁδοὶ πλήρεις, τὸ δὲ πλῆθος συνεπυκνοῦτο εἰς τὴν κεντρικὴν τῆς πόλεως πλατείαν, καὶ παρεκτὸς ὀλιγίστων ἐξαιρέσεων, πανταχοῦ ἡ φουστανέλα. Ἔβλεπες ἕνα σωρὸν κατάλευκον, καὶ ἄνωθεν, ὡς παπαρούνας ἐπὶ χιόνος, τὴν ἐρυθρὰν γραμμὴν τῶν φεσίων – θέαμα γραφικώτερον ἢ τὰς μελανείμονας συναθροίσεις τῶν Εὐρωπαϊκῶν πόλεων.
——————————————————————————————————————————————————————–
Υποσημείωση: Οι χρονολογίες που καταγράφονται πριν την 16η Φεβρουαρίου 1923 είναι σύμφωνες με την χρονολόγηση των πηγών. Για την αντιστοίχιση με τη σημερινή χρονολόγηση πρέπει στην αντίστοιχη χρονολογία να προστεθούν 13 μέρες.
Φωτογραφία: Στα Café chantant
——————————————————————————————————-
Η μνήμη είναι μια δυνατότητα για να διευρύνουμε το μέλλον
και όχι για να το συρρικνώσουμε στο ήδη ξεπερασμένο παρελθόν
