...
| Λευτέρης Τηλιγάδας |
Το Αγρίνιο στο δημοψήφισμα του 1974
| Από τις διακηρύξεις των πολιτών ως την κάλπη
Ένας τόπος, τραυματισμένος από τη δικτατορία και τις παρεκτροπές της Βασιλείας,
διεκδίκησε τη δημοκρατία ως πράξη αξιοπρέπειας και αυτοδιάθεσης. |
Τον χειμώνα του 1974, την ώρα που η χώρα προσπαθούσε να ανασάνει μετά από επτά χρόνια δικτατορίας, το δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου ήταν η πρώτη μεγάλη δοκιμασία ελευθερίας για έναν λαό που αναζητούσε ξανά τον ίδιο του τον εαυτό. Στην Αιτωλοακαρνανία, από το Αγρίνιο ως τα χωριά της Τριχωνίδας και του Βάλτου, μια σπάνια σύμπνοια διαμορφωνόταν: δικηγόροι, γιατροί, έμποροι, τεχνίτες, μικροί και μεγάλοι επαγγελματίες εγκατέλειπαν τις επιφυλάξεις και τα στεγανά δεκαετιών και έβαζαν ονοματεπώνυμο κάτω από μια καθαρή θέση: η Βασιλεία είχε κλείσει οριστικά τον ιστορικό της κύκλο και ο λαός είχε χρέος να μην επιτρέψει την επιστροφή της.
Στο Αγρίνιο, στις 27 Νοεμβρίου, μια ομάδα δικηγόρων δημοσιοποιούσε μια διακήρυξη που θύμιζε πολιτική εξομολόγηση ολόκληρης γενιάς. Η αβασίλευτη δημοκρατία ήταν για εκείνους το μόνο πολίτευμα που εγγυούταν την τήρηση της συνταγματικής τάξης και την ομαλή λειτουργία των κοινοβουλευτικών θεσμών, το μόνο αντίβαρο απέναντι σ’ έναν θεσμό που είχε αποτύχει ιστορικά και είχε προσβάλει την αξιοπρέπεια του ελληνικού λαού. Η υπογραφή τους ήταν μια πράξη ρήξης, όχι μόνο με το παρελθόν αλλά και με τη σιωπή που ακόμη βάραινε την κοινωνία λίγους μήνες μετά την κατάρρευση της χούντας.
Λίγες ημέρες αργότερα, στις 30 Νοεμβρίου, η Συντονιστική Επιτροπή Δημοκρατικού Αγώνα των επαρχιών Τριχωνίδας, Βάλτου και Ξηρομέρου έδινε στην τοπική αντιβασιλική καμπάνια μαζικότητα και βάθος: δεκάδες επιστήμονες, επαγγελματίες, αγρότες, εργολάβοι, επιχειρηματίες και άνθρωποι της καθημερινής ζωής υπέγραφαν μια διακήρυξη που μιλούσε χωρίς περιστροφές. Η Βασιλεία είχε προλειάνει το έδαφος για τη δικτατορία, είχε ευλογήσει την εκτροπή και είχε επιχειρήσει να παρουσιαστεί ως προστάτης των ελευθεριών αφού πρώτα τις είχε υποσκάψει. Ήταν, όπως έλεγαν, ένας θεσμός κληρονομικός, αδιαφανής και επικίνδυνος, δεμένος με συγκεκριμένο πρόσωπο που είχε αποδείξει την περιφρόνησή του προς τον λαό και το Σύνταγμα.
Μέσα από αυτή την πλημμυρίδα υπογραφών, που για πρώτη φορά συνένωνε κοινωνικές κατηγορίες με διαφορετικές αφετηρίες, αναδυόταν ένα νέο πολιτικό ήθος: η δημοκρατία δεν ήταν πλέον υπόθεση κομμάτων αλλά υπόθεση κοινωνίας. Την ώρα που η χώρα προσπαθούσε να ξορκίσει το φάντασμα της εκτροπής, η Αιτωλοακαρνανία καλούσε σε «γενικό συναγερμό» όχι από παραταξιακή πειθαρχία αλλά από τη συνείδηση ότι η δημοκρατία, για να σταθεί, χρειάζεται καθαρή εντολή. Οι τόνοι ήταν υψηλοί αλλά όχι δημαγωγικοί. Υπήρχε μια καθαρότητα στη διατύπωση, μια ιστορική επίγνωση ότι ο λαός έπρεπε να μιλήσει όχι με συναισθηματισμούς αλλά με τη μνήμη του. Η πρόσφατη δοκιμασία είχε αφήσει σημάδια που δεν έσβηναν εύκολα.
Και όταν άνοιξαν οι κάλπες, η περιοχή μίλησε καθαρά. Το 65,3% υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας ήταν η επιβεβαίωση ότι η κοινωνία είχε πάρει θέση απέναντι στο παρελθόν της και δεν σκόπευε να ανακυκλώσει μια εξουσία που ιστορικά είχε συνδεθεί με διχασμούς, εξαρτήσεις και εξευτελισμούς θεσμών. Παρά την αποχή, που έμεινε υψηλή, το μήνυμα ήταν αδιαμφισβήτητο: ο λαός της Αιτωλοακαρνανίας, μετά από δεκαετίες παρεμβάσεων του θρόνου στην πολιτική ζωή και λίγους μήνες μετά την κατάρρευση του καθεστώτος που εκείνος είχε νομιμοποιήσει, έλεγε ένα καθαρό «ως εδώ».
Το δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου, μέσα από το βλέμμα αυτής της τοπικής κοινωνίας, ήταν μια πράξη αυτοσεβασμού. Ήταν η απόφαση ενός λαού που ήθελε να κυβερνιέται από τους εκλεγμένους εκπροσώπους του και όχι από μια δυναστική εξουσία που κληρονομείται. Ήταν η δέσμευση πως η χώρα δεν θα ξαναζήσει καθεστώτα που γεννήθηκαν από συνταγματικές εκτροπές και αυλικές συναλλαγές. Από το Αγρίνιο ως τον Βάλτο και το Ξηρόμερο, εκείνη τη μέρα καταγράφηκε μια συλλογική χειρονομία ωριμότητας: η δημοκρατία δεν χαρίζεται· κερδίζεται. Κι αν κάτι έμεινε από εκείνες τις δύο διακηρύξεις, από τις εκατοντάδες υπογραφές και από το αποτέλεσμα της κάλπης, είναι ότι η Μεταπολίτευση δεν ξεκίνησε στα κέντρα αποφάσεων της Αθήνας, αλλά εδώ, σε ανθρώπους που είχαν το θάρρος να πουν καθαρά ότι η αξιοπρέπεια του λαού δεν μπορεί να είναι κληρονομικό δικαίωμα κανενός. Η 8η Δεκεμβρίου 1974 ήταν, για την Αιτωλοακαρνανία, όχι μια τυπική πολιτειακή επιλογή αλλά μια πράξη απελευθέρωσης. Δεν άλλαξε μόνο το πολίτευμα, άλλαξε την αυτοπεποίθηση ενός λαού που, για πρώτη φορά μετά από χρόνια, ένιωθε πως του ανήκει το μέλλον.
——————————————————————————————————————————————————————–
Υποσημείωση: Οι χρονολογίες που καταγράφονται πριν την 16η Φεβρουαρίου 1923 είναι σύμφωνες με την χρονολόγηση των πηγών. Για την αντιστοίχιση με τη σημερινή χρονολόγηση πρέπει στην αντίστοιχη χρονολογία να προστεθούν 13 μέρες.
Φωτογραφία: Νέοι πανηγυρίζουν με τη γελοιογραφία του Ορνερνάκη στην πλάτη
για την επικράτηση της Αβασίλευτης Δημοκρατίας
——————————————————————————————————-
Η μνήμη είναι μια δυνατότητα για να διευρύνουμε το μέλλον
και όχι για να το συρρικνώσουμε στο ήδη ξεπερασμένο παρελθόν
