«Έκθεση δράσης EOEA Βάλτου»
Οι Μάχες του Μακρυνόρους 14 – 22 Ιουλίου 1943
Τα έγγραφα και τα σήματα
Την μεσημβρίαν της 19ης ελήφθη εις το Αρχηγείον το κάτωθι έγγραφον εκ Χαλκιοπούλων:
Χαλκιόπουλοι 18.7.43 | Ώραν 21η | ΒΡΕΤΤΑΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ | ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΒΑΛΤΟΥ
Προς τον Αρχηγόν Ανταρτικών Ομάδων Βάλτου κ.Χούταν
Αγαπητέ Αρχηγέ,
Ευχαριστήθημεν πάρα πολύ ακούοντες τας εξαισίας επιτυχίας σας κατά του κοινού εχθρού.
Με υπερηφάνεια διαβάζομεν τα γράμματα και ανακοινωθέντα διά τας διαφόρους επιχειρήσεις σας, τας οποίας τόσον καλά διενεργείτε σεις και οι αντάρτες σας.
Ευελπιστούμεν, ότι σεις και οι γενναίοι άνδρες σας θα δεχθούν τα ειλικρινή συγχαρητήριά μας διά τας υπερόχους συνεισφοράς εις το κοινόν μας σκοπόν διά τον οποίον όλοι μαχόμεθα. Ανακοινωθέντα και ελλείψεις σας έχουν σταλή εις το Γεν.Στρατηγείο Μέσης Ανατολής και ξέρομεν ότι θα ληφθούν μετά μεγίστης ικανοποιήσεως.
Ελάβομεν μερικάς ειδήσεις ευχαριστίους και συγχαρητηρίους από τον κ.EDDIE αι οποίαι θα δοθούν εις υμάς κατά την επιστροφήν απ’ εκεί του Θέμι.
SQUIB MAJOR
TARMAC CAPTAIN
(Ο Ταγχης Θέμις είχε σπεύσει από της προηγουμένης προς συνάντησιν του ταξιάρχου Έντυ με έκκλησίν μου όπως σταλή έστω και εν αεροπλάνον να καταστρέψη ολοσχερώς την ακινητούσαν φάλαγγα).
Απήντησα εις αυτούς, ότι το μόνο που ζητώ είναι να μου στείλουν αμέσως πυρομαχικά, διότι τα ιδικά μας τείνουν να εξαντληθούν. Εις απάντησιν επί της εκκλήσεώς μου ταύτης ελήφθη την επομένην το κάτωθι έγγραφον. Σημειωτέον δε ότι μέγα μέρος των προ ολίγων ημερών ριφθέντων υλικών είχον αποσταλή κατά παγίαν τακτικήν των Άγγλων προς τα απέναντι αδρανούντα τότε τμήματα του Ε.Λ.Α.Σ.
ΒΡΕΤΤΑΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ ώρα 10.15-20 Ιουλίου
Προς τον Αρχηγόν Βάλτου κ. Σ. Χούταν
Αγαπητέ Αρχηγέ,
Έλαβον το γράμμα σας της 19ης τρεχ. Λυπούμαι που δεν ικανοποιήθητε από την διανομήν των υλικών, αλλά διενεμήθησαν συμφώνως προς οδηγίας. Δεν είχαμε ρίψεις τας τελευταίας 5 ημέρας. Αλλ’ επειδή γνωρίζω ότι έχετε σκληράς μάχας θα σας στείλω τόσα πολλά πυρομαχικά, όσα είναι δυνατόν κατά την πρώτην ρίψιν. Στείλαμε σημείωμα στην ομάδα Τριχωνίδος να σας βοηθήση με όλας τας δυνάμεις εις το μέλλον.
Σας εύχομαι μεγαλυτέρας επιτυχίας κατά του εχθρού.
MAJOR SQUIB
Κατόπιν τούτου συνιστώ διά διαταγής μου εις τα τμήματα σχετικήν οικονομίαν πυρομαχικών των βαρέων ιδίως όπλων και χρησιμοποίησιν κατά το δυνατόν μόνο των ατομικών. Το άφθαστον όμως ηθικόν εκ των αλλεπαλλήλων επιτυχιών και εκ αφίξεως των ενισχύσεων αναπληροί τας ελλείψεις. Αξιωματικοί και αντάρται επιτίθενται συνεχώς και εξ εγγυτάτης αποστάσεως βάλλουν κατά των εχθρικών δυνάμεων, αι οποίαι καθ’ όλην την ημέραν (20 Ιουλίου) προσπαθούν να διασώσουν ό,τι είναι δυνατόν από την εγκλωβισμένην φάλαγγα.
Αλλά και την ημέρα ταύτην ο εχθρός υφίσταται μεγάλας απωλείας εις έμψυχον και άψυχον υλικόν. Την δε νύκτα η λεηλασία και η καταστροφή οχημάτων και υλικού εντείνεται. Η λεία προσφέρεται εις τους πένητας εκείνους αγωνιστάς τόσον πλουσία, ώστε η κόπωσις και ο κίνδυνος δεν υπολογίζονται. Μόνον του πολεμικού υλικού επιτυγχάνεται η συγκέντρωσις εις ορισθέντα διά διαταγής μου σημεία. Τα είδη ατομικής εξαρτήσεως, ενδύματα και τρόφιμα της εχθρικής Επιμελητείας διοχετεύονται προς τα μετόπισθεν ολονυκτίς, όπου έχουν εν τω μεταξύ καταφθάσει προς τούτο και γυναίκες ακόμη ανταρτών εκ των πέριξ χωρίων.
Από της νυκτός όμως της 18ης προς 19ην Ιουλίου είχε διαβιβασθή εκ Καΐρου προς το Αρχηγείον της εν Ελλάδι Συμμαχικής Στρ.Αποστολής το κάτωθι σήμα του Γενικού Αρχηγού των Συμμαχικών δυνάμεων Μ.Ανατολής στρατηγού Ουΐλσωνος:
“Στρατηγός Ουΐλσων παρακαλεί όπως άπασαι αι επιχειρήσεις παύσουν αμέσως.
Χάρις εις λαμπράς επιχειρήσεις ανταρτών εν Ελλάδι η προσοχή του Άξονος απεστράφη από μεγάλας νηοπομπάς και συγκεντρώσεις επιχειρήσεων Μεσογείου.
Ενισχύσεις Άξονος ήσαν υποχρεωμέναι και είναι ακόμη να κινηθούν προς τα Βαλκάνια, επιτρεπομένων ούτω των επιχειρήσεων εν Σικελία να προχωρούν συμφώνως προς σχέδια.
Αρχιστράτηγος εκφράζει ειλικρινείς ευχαριστίας προς μαχομένους Έλληνας.
Στρατηγός Ουΐλσων τώρα παρακαλεί όπως όλοι οι αντάρται μείνουν ήσυχοι και επιδοθούν εις περαιτέρω στρατολόγησιν, ανεφοδιασμόν και εξάσκησιν διά μελλοντικά γεγονότα ων ακριβής ημερομηνία δεν είναι ακόμη γνωστή.
Μόνη εξαίρεσις εις τ’ ανωτέρω περιλαμβάνονται εις ειδικάς οδηγίας μας προς ταξίαρχον Έντυ δι’ ωρισμένα έργα απαιτούντα μικράς ανεξαρτήτους επιχειρήσεις.
18 Ιουλίου 1943 | Γεν.Σ.Μ.Α.
Ερρίκος Μ.Ουΐλσων
Κατόπιν του σήματος τούτου, το οποίον εκοινοποιήθη εις το Αρχηγείον Βάλτου βραδύτερον και άλλων εκ Καΐρου συναφών εντολών εξεδόθη και ελήφθη εις Μακρυνόρος το απόγευμα της 21ης Ιουλίου το κάτωθι σήμα:
ΒΡΕΤΤΑΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ ΤΜΗΜΑ ΒΑΛΤΟΥ
Προς τον κ. Χούταν
Επειδή ο αντικειμενικός σκοπός των επιχειρήσεων επετεύχθη από της στιγμής της εισβολής εις Σικελίαν, παρακαλώ να παύσετε τας επιχειρήσεις και υποχωρήσετε διά τας βάσεις σας.
Η παρούσα ελήφθη από το Γεν.Στρατηγείον Μ.Ανατολής διά μέσου του κ.Θέμι.
Χαλκιόπουλοι 21 Ιουλίου 1943
ώρα 14.
MAJOR SQUIB
Εν συνεχεία ελήφθη και το κάτωθι έγγραφον από την έδραν του Αρχηγού της Αποστολής:
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ
Α.Μ.Μ. | Προσωπική | 20.7.43
Προς τον Αρχηγόν των Εθνικών Ομάδων Ανταρτών Βάλτου κ. Στυλ. Χούταν
-
- Τηλ/μα εκ Μέσης Ανατολής αναφέρει ότι αντικειμενικός σκοπός των επιχειρήσεων άτινας διεξάγετε από 4ης Ιουλίου ε.ε. επέτυχε πλήρως, της αποβάσεως εις Σικελίαν στεφθείσης υπό πλήρους επιτυχίας.
- Κατόπιν τούτου Γενικόν Στρατηγείον Μ.Ανατολής διατάσσει να παύσετε πυρ και συμπτυχθήτε αμέσως και κανονικώς εις τας βάσεις σας της περιόδου αυτής των επιχειρήσεων θεωρηθείσης ληξάσης.
- Παρακαλώ δεχθήτε τα συγχαρητήρια του Ανωτέρου Αρχηγείου μου διά τας επιτυχίας της όλης δράσεως των γενναίων τμημάτων σας.
THEMIS MAJOR
Το Αρχηγείον κοινοποιεί τας ανωτέρω διαταγάς προς τους διοικητάς των τμημάτων αργά την εσπέραν.
Καθ’ όλην την ημέραν αυτήν (21 Ιουλίου) ο αγών συνεχίζεται έντονος. Η οδός είναι αδιάβατος από συντρίμματα των εχθρικών οχημάτων. Η φάλαγξ είναι αδύνατον και εξ αυτού του λόγου να κινηθή. Αλλ’ ούτε αποπειράται. Μόνον το εχθρικόν πεζικόν διενεργεί απεγνωσμένας αντεπιθέσεις, αλλά το ηθικόν των εχθρικών αυτών μαζών έχει εξουθενωθή.
Οι αντάρτες εξ άλλου μεθυσμένοι από τας λαμπράς επιτυχίας των όχι μόνον αποκρούουν τας εκατέρωθεν επιθέσεις αλλά τας εσπερινάς ώρας της ημέρας αυτής ενώ οι Γερμανοί έχουν καθηλωθή προ των ύπερθεν της καταστραφείσης γεφύρας Αννίνου υψωμάτων εκτοπίζουν τους Ιταλούς και από τας νέας σειράς προ της εισόδου της στενωπού των οχημάτων, τα οποία λεηλατούν και καταστρέφουν.
Την νύκτα της 21ης προς την 22α Ιουλίου συμφώνως προς την διαταγήν μου αρχίζει βραδέως και αθορύβως η σύμπτυξις των ανταρτικών τμημάτων προς τα υψώματα Λιαποχωρίου – Αγίας Τριάδος. Εκείθεν την πρωΐαν της 22ας Ιουλίου παρακολουθούμεν γελώντες την νέαν εις το κενόν επίθεσιν των Ιταλικών και Γερμανικών δυνάμεων.
Η εχθρική Διοίκησις αγνοούσα την αποχώρησιν των ανταρτικών ομάδων είχεν αρχίσει από των πρώτων πρωϊνών ωρών βάλλουσα καταιγιστικώς κατά των εγκαταλειφθέντων από της νυκτός υψωμάτων του Μακρυνόρους και προωθούσα εν αναπτύξει τας δυνάμεις της προς επίθεσιν. Αδυνατούσα προφανώς και αυτή να πιστεύση εις μιαν τόσον βασικήν και απρόοπτον αλλαγήν της μέχρι τούδε κακής τύχης, μόλις περί την μεσημβρίαν αρχίζει να κινή τας δυνάμεις της επί της οδού της αγούσης προς Άρταν, διαπιστώσασα ότι αυτή αφέθη επί τέλους ελευθέρα.
Αφού δι’ όλης της ημέρας προέβη εις εκκαθάρισιν και επισκευήν της οδού την νύκταν της 23ης Ιουλίου η Ιταλική Μεραρχία επέτυχε επαφήν με τας εν Αννίνου γερμανικάς δυνάμεις και έφθασε συντετριμμένη εις Άρταν. Εκεί αι Ιταλικαί και Γερμανικαί αύται δυνάμεις παρέμειναν ανασυγκροτούμεναι μέχρι της 6ης Αυγούστου οπότε επροχώρησαν προς Ιωάννινα και Αλβανίαν. Η ανάγκη άλλωστε να φθάσουν εις Ιταλίαν εγκαίρως είχεν ήδη παρέλθει. Αι επιχειρήσεις εν Σικελία, διά τας οποίας είχον κληθή να μετάσχουν έληξαν αισίως διά τους Συμμάχους.
Η μεγαλόνησος είχεν εν πολλοίς καταληφθή υπό των Συμμάχων εν απουσία της μεγάλης αυτής μονάδος και άλλων ισχυρών τμημάτων του Άξονος τα οποία άλλαι εθνικαί ανταρτικαί ομάδες υπό τον στρατηγόν Ζέρβα είχον καθηλώσει επί ημέρας εν Ηπείρω.
Το Αρχηγείο Βάλτου επί τη λήξει των επιχειρήσεων τούτων εξέδωκεν την κάτωθι ημερησίαν διαταγήν:
ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΔΙΑΤΑΓΗ ΑΡΧΗΓΕΙΟΥ
22.7.43
Δυνάμει διαταγής Γενικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής από του μεσονυκτίου της 20.7.43 παύει η πρώτη φάσις των επιχειρήσεων των εθνικών μας ομάδων εναντίον εχθρού, επιτευχθέντων των αντικειμενικών σκοπών των επιχειρήσεων τούτων, αίτινες ήσαν:
-
- Να δώσουν εις τον εχθρόν την εντύπωσιν ότι θα γίνη Συμμαχική απόβασις εν Ελλάδι.
- Να επιβραδυνθή η μετακίνησις των εχθρικών δυνάμεων.
Η επιτυχία υπήρξε πλήρης. Ο εχθρός παραπλανηθείς έστρεψε την προσοχήν του προς την Ελλάδα και εδόθη ούτω πως καιρός εις τας Συμμαχικάς δυνάμεις να επιτύχουν απόβασιν εις την Σικελίαν.
Ειδικώτερον αι διενεργηθείσαι παρ’ ημών επιχειρήσεις εις Αχελώον και Μακρυνόρος υπερέβαλον τους καθορισθέντας υπό του Γενικού Στρατηγείου Μ.Ανατολής αντικειμενικούς σκοπούς. Υπήρξαν επιχειρήσεις υψίστης ιστορικής σημασίας.
Μια δράξ Ελλήνων πατριωτών εμπνεομένων υπό των υψηλοτέρων πατροπαραδότων αρχών της αγάπης προς την Ελευθερίαν και του μίσους προς τους κατακτητάς της πατρίδος των κατώρθωσαν να συντρίψουν ασυγκρίτους υπερτέρας εις αριθμόν και οπλισμόν εχθρικάς δυνάμεις αφήνοντες ούτω πως φωτεινόν παράδειγμα ηρωϊσμού και αυτοθυσίας εις τας επερχομένας γενεάς.
Επί τη επιτυχεί λήξει της νικηφόρου ταύτης περιόδου των επιχειρήσεων
Εκφράζω Εν ονόματι της αγωνιζομένης Πατρίδος τα εγκάρδια συγχαρητήριά μου προς τον Συντχη Μ.Παντελίδην και τους λοιπούς αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και άνδρας του ανταρτικού Σώματος Βάλτου.
Η Πατρίς, πέπεισμαι, θα τους ευγνωμονεί εσαεί.
Ο Αρχηγός
Σ. Χούτας
Την ιδίαν ημέραν ελήφθη εις το Αρχηγείο το κάτωθι σήμα:
ΒΡΕΤΤΑΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ
Προς τον Αρχηγόν Βάλτου ιατρόν κ. Σ. Χούταν
Όπου
Μετά μεγάλης χαράς και θαυμασμού παρηκολούθησα τας επιχειρήσεις, αίτινες τόσον ηρωϊκώς διεξήχθησαν παρά των υμετέρων ενόπλων τμημάτων κατά το διάστημα “της περιόδου των ΖΩΩΝ” και μέχρι σήμερον.
Δεχθήτε σας παρακαλώ την πλήρη ικανιποίησίν μου καθώς και την έκφρασιν των συγχαρητηρίων μου, τόσον προς υμάς όσον και προς τους αξιωματικούς και στρατιώτας σας.
Γενικόν Αρχηγείον
EDDIE
Ταξίαρχος Αγγλικού Επιτελείου
22.7.1943
(Σημ. Η “περίοδος των ΖΩΩΝ” είναι το συνθηματικόν των επιχειρήσεων εκτροπής και καθηλώσεως του Ιουλίου 1943).
Εν συνεχεία εξεδόθη η κάτωθι ανακοίνωσις του ταξιάρχου ήτις και εκοινοποιήθη ευρέως:
“Παρακαλώ διαβιβάσατε εις όλους τους αντάρτες και βαθμοφόρους του ανταρτικού Στρατού, Στρατηγού Ουΐλσωνος, της Ελευθέρας Ορεινής Ελλάδος, τα πλέον εγκάρδια συγχαρητήριά μου και τας ευχαριστίας μου διά το αποτέλεσμα, το οποίον επετεύχθη κατά τας προσφάτους επιχειρήσεις. Αι επιχειρήσεις αύται ετέθησαν επιμελώς εις εφαρμογήν την κατάλληλον στιγμήν υπό του Στρατηγού Ουΐλσωνος και εξετελέσθησαν επιμελώς υφ’ υμών, εβοήθησαν δε και βοηθούν τα μέγιστα εις την επιτυχίαν των Συμμαχικών Στρατιών εις Σικελίαν. Ο Άξων είχε πιστεύσει επίθεσιν των Συμμάχων εις τα Βαλκάνια. Ενισχύσεις άφθονοι έφθασαν εις τα Βαλκάνια, αι οποίαι άλλως θα ήσαν εις Ιταλίαν.
Η προσοχή των εστράφη προς την Ελλάδα, ούτω δε επετεύχθη η ελευθέρα διάβασις των αναριθμήτων νηοπομπών εις την Μεσόγειον και προς Σικελίαν. Γνωρίζω ότι αι επιχειρήσεις αύται ασφαλώς δεν διεξήχθησαν χωρίς θυσίας διά τον αθώον άμαχον Ελληνικόν πληθυσμόν. Παρακαλώ διαβιβάσατε τους ότι αυτοί προσφέρουν πολλά εις την Συμμαχικήν και ανταρτικήν υπόθεσιν διά την επίτευξιν της τελικής νίκης.
Ο πόλεμος βαδίζει ελεύθερα και ταχέως προς την τελικήν νίκην. Βέβαια η ακριβής ημέρα κατά την οποίαν η Ελλάς θα ελευθερωθή δεν είναι δυνατόν να γνωσθή.
Είμαι υπερήφανος να είμαι αξιωματικός Σύνδεσμος μετά του Στρατηγού Ουΐλσωνος.
Έλληνες, παρ’ όλας τας θυσίας, που υφίστασθε, διατηρήσατε σφικτάς τας καρδίας σας και έτοιμον την σκέψιν.
Το αποτέλεσμα είναι υπέροχον και η ανταμοιβή σας μεγάλη.
Είθε ο Θεός να συνεχίση να μας καθοδηγή και φωτίζει εις τον κοινόν μας αγώνα διά το δίκαιον του πολιτισμού μας και την ζωήν των τέκνων μας.
Ταξίαρχος EDDIE
Το Συμμαχικόν Στρατηγείον Μέσης Ανατολής εις σχετικήν έκθεσίν του, συν τοις άλλοις και κατ’ επίσημον ερμηνείαν του κειμένου γράφει:
“…….Παρ’ όλον ότι ήτο ένας Έλλην πολίτης ο Δόκτωρ Χούτας, έδρασεν ως αρχηγός αρκετών εκατοντάδων ανδρών μετά του Σχου ΖΕΡΒΑ. Κατά την διάρκειαν επιθέσεων Αποστολής, ούτος διώκησε τας δυνάμεις του προς διεξαγωγήν των πλέον επιτυχών επιχειρήσεων δι’ απαγόρευσιν των κινήσεων των εχθρικών μηχανοκινήτων φαλάγγων επί της οδού Αγρινίου – Άρτης.
Η ηγετική του ικανότης και η προσωπική του ανδρεία υπήρξεν της πλέον εξαιρέτου κλάσεως και μεγάλως οφείλεται εις την ακάματον δραστηριότητά του το ότι αι επιχειρήσεις διά τας οποίας ήτο ούτος υπεύθυνος υπήρξεν τόσον επιτυχείς.
Λόγω των επιχειρήσεων αυτών διά τας οποίας ο Δόκτωρ Χούτας ήτο υπεύθυνος όλαι αι εχθρικαί κινήσεις επί της οδού Αγρινίου – Άρτης απηγορεύθησαν επί (17) δέκα επτά ημέρας: από 4ης μέχρι 21ης Ιουλίου 1943.”
Βάσει σχετικής προτάσεως του Σ.Σ.Μ.Α.μοι απενεμήθη υπό του Βασιλέως της Αγγλίας το Ο.Β.Ε. “THE MOST EXCELLENT ORDER OF THE BRITISH EMPIRE” το εξοχώτερον παράσημον της Βρεττανικής Αυτοκρατορίας.
