Η δίκη των καπνοπαραγωγών του Ξηρομέρου και του Βάλτου

Η δίκη των καπνοπαραγωγών
Τα ονόματα των δικαστών, των μαρτύρων,
των κατηγόρων και των συνηγόρων – Η απόφαση

Το συλλαλητήριο του Σαββάτου 8 Σεπτεμβρίου του 1962 διέκοψε τη δύσκολη καθημερινότητα των κατοίκων της Λεπενούς και των γύρω χωριών του Ξηρομέρου και του Βάλτου. Από νωρίς το πρωί οι αγρότες του Βάλτου έκλεισαν την εθνική οδό στο ύψος της Κυψέλης στήνοντας οδοφράγματα, για να διαδηλώσουν το αίτημά τους για διάθεση της παραγωγής τους σε αξιοπρεπείς τιμές. Το ίδιο έκαναν και οι Ξηρομερίτες αγρότες στη θέση «Σαμάρι». Άμεσα έφτασαν και στα δύο σημεία δυνάμεις της τότε χωροφυλακής, που αρχικά αρκούνταν στο να παρακολουθούν τις κινήσεις των διαδηλωτών.

Στο «Σαμάρι» οι 3.000 περίπου διαδηλωτές (άλλες μαρτυρίες τούς ανεβάζουν στις 4.500), δεν αποτελούν εύκολο στόχο για τη Χωροφυλακή, η οποία παραμένει παρατηρητής, και στις 5:00 το απόγευμα, οι συγκεντρωμένοι στο «Σαμάρι» διαλύονται ειρηνικά.

Στην Κυψέλη όμως, οι λιγότεροι αριθμητικά, γύρω στους 500 διαδηλωτές, διατάσσονται το μεσημέρι από τη Χωροφυλακή να εκκενώσουν το οδόστρωμα και να διαλυθούν. Οι διαδηλωτές δεν πειθαρχούν και οι χωροφύλακες τους επιτίθενται με τα γκλομπ. Στην επίθεση αυτήν οι αγρότες απαντούν με πέτρες, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια εκρηκτική κατάσταση, που εγκυμονούσε μεγάλους κινδύνους.

Δείτε περισσότερα στο link που ακολουθεί:
Ο ματωμένος Σεπτέμβρης του Ξηρομέρου – Δολοφονία Βλάχου

Ο επίλογος εκείνων των αιματηρών γεγονότων γράφτηκε στην αίθουσα του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Αγρινίου, όπου εκδικάστηκε, στις 10 Νοέμβριου του ίδιου έτους, η υπόθεση των δεκαοκτώ (18) αγροτών που συνελήφθησαν για τα επεισόδια της 8ης Σεπτεμβρίου. Η δίκη κράτησε πέντε (5) μέρες και πραγματοποιήθηκε μέσα σε έντονο κλίμα, το οποίο ηλέκτρισε αρκετά την ατμόσφαιρα του ακροατηρίου που την παρακολούθησε. Υπολογίζεται ότι οι αγρότες της περιοχής που βρέθηκαν στην αίθουσα, ξεπέρασαν τις πέντε χιλιάδες (5.000).

Πρόεδρος του δικαστηρίου ήταν ο Σταύρος Ντάλλας και μέλη οι Πρωτοδίκες Φωτόπουλος και Δημόπουλος. Γραμματέας ήταν ο Δημήτρης Τζούνης και εισαγγελέας, ο Εισαγγελέας Αγρινίου, Δημήτρης Ρενιέρης.

«Την παραμονή της ιστορικής αυτής δίκης», αναφέρει ο Μπακολίτσας, «δηλαδή, το βράδυ της 9ης Νοεμβρίου 1962, οι δικηγόροι που ανέλαβαν την υπεράσπιση των κατηγορουμένων καπνοπαραγωγών, δεκατρείς τον αριθμό με επικεφαλής τον ποινικολόγο Σταύρο Κανελλόπουλο[1], συνήλθαν σε σύσκεψη στα γραφεία της Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών Αγρινίου, προκειμένου να χαράξουν την κοινή γραμμή της υπεράσπισης. […] Εκεί τότε υπήρξαν διαφωνίες και διαμορφώθηκαν δύο τάσεις».

Η μία τάση, η προοδευτική, την οποία εξέφρασαν οι δικηγόροι Σταύρος Κανελλόπουλος, Παναγιώτης Παπούλιας, Θεόδωρος Σταυρόπουλος, Γρηγόρης Μπακόλας, Χρήστος Ροκόφυλλος, Κωνσταντίνος Καράτσαλος και Δημήτρης Βότσης είχε έντονα μαχητικά χαρακτηριστικά, αφού σύμφωνα με αυτή «έπρεπε να αποκαλυφθεί η πραγματική σημασία της υπόθεσης, να προβληθεί το δίκαιο των καπνοπαραγωγών και η αντιδικία τους με την κυβέρνηση και τους καπνοβιομηχάνους».

Η άλλη τάση, η συντηρητική, ήταν αυτή που υποστήριξαν οι δικηγόροι Χαρίλαος Φαφούτης και Γιώργος Σιδέρης υποστήριζε ότι θα «έπρεπε να μην προβληθεί η αντιδικία καπνοπαραγωγών-Κράτους, αλλά με ηττοπάθεια να εξαρθεί το αιώνιο λίκνισμα τη φτώχειας και του ραγιαδισμού». Τελικά επικράτησε η πρώτη τάση, η πιο μαχητική, έτσι ώστε η δίκη αυτή, «να αποτελέσει» στα μέτρα που μπορούσε φυσικά κάτι τέτοιο να συμβεί, «μια πραγματική μάχη καπνοπαραγωγών προς κυβέρνηση και καπνοβιομηχάνους». Οι υπόλοιποι δικηγόροι της δίκης ήταν οι: Αθανάσιος Κακογιάννης, Παναγιώτης Μηλιάς, Ηλίας Μπίνας και Κώστας Ροκόφυλλος.

Κατά την ακροαματική διαδικασία εξετάστηκαν επτά μάρτυρες κατηγορίας, οι οποίοι ήταν όλοι αστυνομικοί και εικοσιέξι μάρτυρες υπεράσπισης.

Οι μάρτυρες κατηγορίας ήταν οι: (Κατά βαθμό) Θανάσης Καπελλάρης (Μοίραχος), Γιώργος Ανδριανός, Δημήτρης Τσουράκης, Γιώργος Φλωρόπουος (Υπομοίραρχοι), Κώστας Μπίστας (ανθυπασπιστής), Γιάννης Ματζουράκης (Ενωμοτάρχης), και Ανδρέας Γαρικάκης (Χωροφύλακας).

Μάρτυρες υπεράσπισης ήταν οι: (Αλφαβητικά) Σταμούλης Αναγνωστέλλος, Στάθης Βλάχος, Ηλίας Βλαχομήτρος, Γρηγόρης Ζαννιάς, Γιάννης Κατηρτζίδης, Βελισσάριος Κατσίκας, Σπύρος Κατσίκας, Χρήστος Κοσμάς, Κώστας Κουτσομπίνας, Δημήτρης Μαληγιάννης, Αναστάσιος Κουτσομπίνας, Σωκράτης Κουτσομπίνας, Πέτρος Μπαρμπινιώτης, Στάθης Μουτζούρης, Χρήστος Μπιστιτζάνος, Θανάσης Μπούρας, Μιχάλης Νακόπουλος, Δημήτρης Παπαδημητρίου, Σωκράτης Παπακωνσταντίνου, Τάσος Παπούλιας, Χρήστος Σπηλιάς, Θανάσης Σμαράιδος, Γιώργος Στεργίου, Παναγιώτης Στούπας και Γιώργος Φλώρος.

Τη δίκη κάλυψαν με ανταποκρίσεις οι αθηναϊκές εφημερίδες: «Το Βήμα», «Τα Νέα», «Ελευθερία», «Αθηναϊκή» και «Αυγή», καθώς και το σύνολο του τοπικού τύπου. Η ακροαματική διαδικασία τελείωσε τη νύχτα της 13ης Νοεμβρίου 1962 και η απόφαση του δικαστηρίου εκδόθηκε τη 14η Νοεμβρίου της ίδιας χρονιάς.

Σύμφωνα με την απόφαση, το δικαστήριο πείσθηκε ότι η συγκέντρωση των καπνοπαραγωγών στη γέφυρα της Σφήνας (Κυψέλη) της επαρχίας Βάλτου απέβλεπε:

α) στη διακοπή της συγκοινωνίας στο δημόσιο δρόμο Ιωαννίνων – Αντιρρίου και στον «εξαναγκασμό της κυβερνήσεως διά την ικανοποίησιν του αιτήματος σχετικά με τον καθορισμόν της τιμής πωλήσεως των καπνών,
β) ότι οι μετέχοντες της συναθροίσεως δεν έφερον μεθ’ εαυτών όπλα, ουδ’ ήσαν εφοδιασμένοι διά λίθων ή άλλων οργάνων, επιτηδείων διά την εκτέλεσιν βιαίων πράξεων ή ενδεικνυόντων απειλητικάς προθέσεις κατά των ενόπλων της Χωροφυλάκης, έναντι των οποίων επρόκειτο να ευρεθούν, ως εγνώριζον αντιμέτωποι,
γ) ότι το συγκεντρωθέν πλήθος είχεν την θέλησιν και την απόφασιν να διενεργήση παθητικήν αντίστασιν κατ’ ενδεχομένης βιαίας διαλύσεώς του εκ μέρους των οργάνων της Κρατικής εξουσίας,
δ) ότι μετά το οκτάωρον περίπου από της ενάρξεως της συγκεντρώσεως και της διακοπής της συγκοινωνίας το πλήθος τούτο δεν υπήκουσεν εις τρεις διαδοχικάς προσκλήσεις της Εισαγγελικής Αρχής όπως διαλυθή ησύχως και απελευθερώση την οδόν, καθ΄ ην δε στιγμήν (περί ώραν 13ην) επεχειρήθη νομίμως η διάλυσις διά δακρυγόνων βομβών, ριφθεισών, παρά της δυνάμεως Χωροφυλακής, προέβαλε ενεργητικήν αντίστασιν δια ρίψεων πληθώρας λίθων, εβιαιοπράγησε κατά των οργάνων της Χωροφυλακής, προς τον σκοπόν να εξαναγκάση ταύτα εις την παράλειψιν της νομίμου ενεργείας των προς διάλυσιν της παρανόμου συναθροίσεως και απελευθέρωσιν της δημοσίας οδού και με αποτέλεσμα να τραυματισθούν κατά το πλείστον ελαφρώς 25 άνδρες της δυνάμεως Χωροφυλακής και
ε) ότι οι κατηγορούμενοι

- 1) Δημοσθένης Παλκογιάννης,
- 2) Βασίλειος Βραχάς,
- 3) Κωνσταντίνος Κούτσικος,
- 4) Ιωάννης Αδάμος και
- 5) Ανδρέας Τζαμαλής

μετέσχον επ΄ αρκετόν χρόνον της συναθροίσεως προς τον σκοπόν της παρακωλύσεως της συγκοινωνίας, αποτέλεσμα όπερ και επήλθε διά της από κοινού μετά των άλλων ενεργείας των, ουχί δε και ότι ούτοι παρέμειναν εν τη συναθροίσει κατά τον ανωτέρω χρόνον της εκδηλώσεως των βιαίων πράξεων ή ότι ετέλουν εν γνώσει του υπό του πλήθους, μετά την πρόσκλησιν της αρχής προς διάλυσιν, επιδιωχθέντος διά της τελέσεως των πράξεων τούτων σκοπού».

Όπως προκύπτει από την απόφαση του Δικαστηρίου οι Χωροφύλακες οι οποίοι τραυματίσθηκαν ήταν οι παρακάτω:

1) Γιώργος Ανδριανός,
- α. τραύμα διαθλώντος οργάνου επιπόλαιον κάτωθι του αριστερού οφθαλμού επί της αριστεράς ζυγωματικής χώρας,
- β. υποδόριον αιμάτωμα της ως άνω χώρας του κάτω βλεφάρου του αριστερού οφθαλμού,
2) Κώστας Αγγελόπουλος,
- α. Θλάσιν των μαλακών μορίων του αριστερού άκρου ποδός,
- β. Θλάσιν των μαλακών μορίων του δεξιού έσω σφύρου,
3) Κώστας Φουκαράκης,
- α. μικρό τραύμα μετά οιδήματος εις το μέσον της αριστεράς κνήμης,
- β. εκδοράς της ραχιαίας επιφάνειας δεξιάς χειρός, μετά οιδήματος εις την βάσιν του μέσου δακτύλου,
4) Γρηγόρης Τσουρής,
- τραύμα εις την οσφυϊκήν χώραν.
5) Κώστας Μπαμπουλιώτας:
- α. οίδημα εκατέρωθεν του αριστερού αγκώνος μετά υποδορίου τραύματος,
- β. ρογμώδες κάταγμα του περιφερειακού περάματος του αριστερού βραχιόνιου οστού,
6) Ανδρέας Πληακούρας, τραύματα εις την αριστεράν ωμοπλάτην και τον δεξιόν πόδα,
7) Χρήστος Παπανικολάου, δύο τραύματα κατά την αριστεράν κνήμη,
8) Βασίλης Νικολάου, θλάσιν των μαλακών μορίων κατά την χώραν του ήπατος,
9) Ξενοφών Φύτας, τραύμα της αριστερής κνήμης,
10) Ευθύμιος Παπαϊωάννου, κάκωσιν της δεξιάς κατά γόνυ αρθρώσεως,
11) Αθανάσιος Παπαδιαμαντόπουλος, εκχύμωσιν μετά οιδήματος της έσω επιφανείας της δεξιάς κνήμης,
12) Γιώργος Βασιλόπουλος, οίδημα τραυματικής εκχυμώσεως εις την έξω επιφάνειαν μεσότητος δεξιού μηρού,
13) Παναγιώτης Αβραμίδης, τραύμα εις τον δεξιόν πόδα και έσω μέρος του μηρού,
14) Δημήτριος Τζίμας, οίδημα εις τον δεξιόν αγκώνα και εκδοράς και οίδημα εις την αριστεράν κνήμην,
15) Αθανάσιος Τομαράς, τραύμα μετά οιδήματος εις το μέσον της αριστεράς κνήμης και εκδοράν μετά οιδήματος εις τον κόκκυγα,
16) Γεώργιος Βλέτσης
- α. μικροτραύμα εις την έξω επιφάνειαν δεξιάς πηχεοκαρπικής αρθρώσεως,
- β. οίδημα δεξιάς ποδοκνημικής αρθρώσεως»,
17) Νικόλαος Κονδυλάκης, «εκχύμωσιν εις την αριστεράν λαγόνιον χώραν»,
18) Νικόλαος Γκούβας, «κάκωσιν του αριστερού ημιθωρακίου,
19) Παναγιώτης Ζερβόπουλος, «εκδοράν εις το αριστερόν γόνυ»,
20) Βασίλης Μαρέτας,
- α. τραύμα της αριστεράς κνήμης,
- β. οίδημα μετ’ εκχυμώσεως εις το δεξιόν ημιθωράκιον,
21) Σπύρος Μαρκαντωνάτος,
- α. τραύμα δεξιάς επιγονατίδας μετά οιδήματος,
- β. αμυχάς και οίδημα του μέσου και παραμέσου δακτύλου της δεξιάς χειρός,
- γ. εκχύμωσιν και οίδημα μετά μικροεκδοράς της αριστεράς ωμοπλάτης,
22) Παναγιώτης Παντελάκος,
- α. τραύμα μαλακών μορίων της έξω επιφανείας της δεξιάς κνήμης,
- β. πολλαπλούς διάσπαρτους μωλωπισμούς,
23) Λάζαρος Ασπρίτης, κάκωσιν κατά το αριστερόν αντιβράχιον με ελαφρύ οίδημα και υποδόριον αιμάτωμα των μαλακών μορίων,
24) Θεοφάνης Τσιαντής
- α. τραύμα της δεξιάς ρινοχειλικής αύλακος,
- β. μώλωπας πολλαπλούς εις διάφορα του σώματος μέρη,
25) Σεραφείμ Κουτρούμπας,
- α. τραύμα του δεξιού γόνατος,
- β. εκδοράς της αριστεράς άκρας χειρός,
- γ. τραύμα του δεξιού πήχεως,
- δ. κάταγμα τέλειον της δευτέρας φάλαγγος του μέσου δακτύλου της δεξιάς χειρός,
26) Σπύρος Πυλαρινός, οίδημα της αριστεράς κνήμης και
27) Ευθύμιος Τσούνης, τραύμα του δεξιού βραχίονος.

Η απόφαση

«Δια ταύτα», αναφέρει καταλήγοντας η απόφαση, «Δικάζον κατ’ αντιμωλίαν των κατηγορουμένων: 1. Δημοσθένη Θ. Παλκογιάννη, 2. Γεράσιμου Μ. Τζαχρήστα, 3. Βασιλείου Δ. Βραχά, 4. Ιωάννου Δ. Γκόργκα και 5. Ιωάννου Β. Μπακογιώργου, κατοίκων Φυτειών, 6. Κωνσταντίνου Αθαν. Κούτσικου, κατοίκου Λεπενούς, 7. Πατρόκλου Ι. Ρούτση, κατοίκου Φυτειών, 8. Ιωάν. Αδάμου ή Τσούλου, κατοίκου Οχθίων, 9. Κωνσταντίνου Β. Σκοτίδα, κατοίκου Φυτειών, 10. Ανδρέα Γ. Τζαμαλή, κατοίκου Λεπενούς, και 11. Λάμπρου Ν. Αποστόλου, κατοίκου Φυτειών, 12. Παναγιώτη Κ. Κόκκαλη και 13. Ιωάννου Π. Σούνα, κατοίκων Αμφιλοχίας, 14. Δημητρίου Ν. Μαυρομμάτη, 15. Δημητρίου Κων. Κουτρούμπα, 16. Κωνσταντίνου Ν. Ζέλου, 17. Γεωργίου Απ. Μαγκλάρα και 18. Δημητρίου Αθ. Τζούρου, κατοίκων Κατούνης.

Κηρύσσει εξ αυτών ενόχους τους 1. Δημοσθένη Θ. Παλκογιάννην, 2. Βασίλειον Δ. Βραχάν, 3. Κωνσταντίνον Αθ. Κούτσικον, 4. Ιωάννην Αδάμον ή Τσούλον και 5. Ανδρέαν Γ. Τζαμαλήν, επειδή με παραπάνω από πεντακοσίους ακόμα κατέλαβαν τη γέφυρα στη Σφήνα και «παρεκώλυσαν» την συγκοινωνίαν διά πάρα πολλάς ώρας. «Εις την πράξιν των δε ταύτην», όπως αναφέρει, «οι κατηγορούμενοι οδηγήθησαν εκ μεγάλης ενδείας.

Κηρύσσει αθώους τους κατηγορουμένους 1. Γεράσιμον Μ. Τζαχρήσταν, 2. Ιωάννην Δ. Γκόργκαν, 3. Ιωάννην Β. Μπακογιώργον, 4. Πάτροκλον Ι. Ρούτσην, 5. Κωνσταντίνον Β. Σκοτίδαν και 6. Λάμπρου Ν. Αποστόλου», από το αδίκημα της παρακωλύσεως της κυκλοφορίας.

Κηρύσσει ωσαύτως αθώους τους κατηγορουμένους, Δημοσθένην Θ. Παλκογιάννην, 2. Γεράσιμον Μ. Τζαχρήσταν, 3. Βασίλειον Δ. Βραχάν, 4. Ιωάννην Λ. Γκόργκαν και 5. Ιωάννην Β. Μπακογιώργον, 6. Κωνσταντίνον Αθ. Κούτσικον, 7. Πάτροκλον Ι. Ρούτσην, 8. Ιωάννην Αδάμον ή Τσούλον, 9. Κωνσταντίνον Β. Σκοτίδαν, 10. Ανδρέαν Γ. Τζαμαλήν, και 11. Λάμπρον Ν. Αποστόλου», από τα αδικήματα της αντίστασης κατά της αρχής και του από πρόθεση τραυματισμό των χωροφυλάκων που προαναφέραμε.

«Κηρύσσει επίσης αθώους τους κατηγορουμένους, 1. Παναγιώτην Κ. Κόκκαλη, 2. Ιωάννην Π. Σούνα, 3. Δημήτριον Νικ. Μαυρομμάτη, 4. Δημήτριον Κ. Κουτρούμπα, 5. Κωνσταντίνον Ν. Ζέλου, 6. Γεώργιον Απ. Μαγκλάρα και 7. Δημήτριον Αθ. Τζούρο, από την κατηγορία ότι από την 1η έως την 8η Σεπτεμβρίου 1962, μαζί με άλλους, που κατά την ανάκριση δεν εξακριβώθηκε η παρουσία τους, με πολύ μικρότερες πράξεις παρασκεύασαν και ανέλαβαν τη διεύθυνση της «στάσεως».

Μετά από την απαγγελία της παραπάνω απόφασης ο Εισαγγελέας πρότεινε να επιβληθεί σε όσους κηρύχθηκαν ένοχοι δυόμιση μήνες φυλάκιση στον καθένα, η οποία, για τους μεν Κούτσικο και Τζαμαλή, να μετατραπεί σε 100 μεταλλικές δραχμές την ημέρα, για δε τους Παλκογιάννη, Βραχά και Αδάμο, να ανασταλεί η ποινή τους για μία τριετία, να αφαιρεθεί ο χρόνος της προφυλάκισης και να τους επιβληθεί το ήμισυ των δικαστικών εξόδων και των τελών, λόγω επιείκειας.

Οι συνήγοροι των παραπάνω αιτήθηκαν το ελάχιστο όριο της ποινής και το δικαστήριο, αφού πήρε υπόψη του τη βαρύτητα της πράξης αφ’ ενός και την προσωπικότητα των ενόχων αφ’ ετέρου, τους καταδίκασε σε δυόμιση μήνες φυλάκιση τον καθένα καθώς και στην καταβολή των μισών εξόδων της δίκης και των τελών. Μετέτρεψε την ποινή της φυλάκισης του Κούτσικου και του Τζαμαλή σε χρηματική ποινή και καθόρισε το ύψος της σε 100 μεταλλικές δραχμές την ημέρα για τον καθένα. Ανέστειλε την ποινή φυλάκισης του Παλκογιάννη, του Βραχά και του Αδάμου για τρία χρόνια από την ημέρα της απόφασης.

Τέλος, αφαιρέθηκε ο χρόνος της κράτησής τους μέχρι εκείνη τη στιγμή, με αποτέλεσμα ο χρόνος που απέμενε για να εκτίσουν οι Αδάμου και Τσαμαλής ήταν δύο μήνες και 12 μέρες ο καθένας, επειδή κρατήθηκαν στο κρατητήριο από την 8η Σεπτεμβρίου μέχρι την 11η Σεπτεμβρίου, ενώ ο Παλκογιάννης, ο Βραχάς και ο Κούτσικος ένα μήνα και τρεις μέρες, αφού η κράτησή τους διήρκησε από την 8η Σεπτεμβρίου μέχρι τη 10η Οκτωβρίου.

Η ιστορική αυτή απόφαση του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Αγρινίου, η οποία εκδόθηκε την 1η μεταμεσημβρινή ώρα της 14ης Νοεμβρίου 1962 ήρθε να δικαιώσει τη δυναμική κινητοποίηση των αγροτών του Βάλτου και του Ξηρομέρου και το άδικα χυμένο αίμα του Βλάχου, που πότισε την εθνική οδό Αγρινίου – Αμφιλοχίας στο ύψος της Σφήνας. Ήταν ο επίλογος σε άλλη μια ταξική σύγκρουση, ανάμεσα σε αυτούς που παράγουν πλούτο και σ’ αυτούς που τον διαχειρίζονται και τον οικειοποιούνται. Ταυτόχρονα ήταν μια κατά μέτωπο σύγκρουση με τις δυνάμεις καταστολής μιας εξουσίας, η οποία, όπως είπε και ο Θ. Κακογιάννης στην αγόρευσή του, «άφηνεν ανελέγκτους τας καπνοβιομηχανίας. Αύται ερρύθμιζον και ρυθμίζουν άνευ τινός κανόνος, με μόνον γνώμονα τα ολιγαρχικά των συμφέροντα, τας τιμάς των καπνών. Ανέλεγκτοι οι καπνοβιομήχανοι και εις τα χαρμάνια των και εις την διαρρύθμισιν των τιμών»