Τρία ακριβώς χιλιόμετρα πρός ΒΔ. του σημερινού Αγρίνιου,
αριστερά της δημοσίας οδού της φέρουσης εις Κραβασαράν,
εκτείνεται ο χώρος του αρχαίου Αγρίνιου.
- του Ιωάννη Μηλιάδη
Είνε(sic) εντελώς κατεστραμμένη αρχαία πόλις και αυτός είνε(sic) λόγος όπου δεν επροκάλεσε την προσοχήν των ερευνητών. Τίποτε δεν σώζεται υπέρ την επιφάνειαν του εδάφους. Πρέπει να καταβάλη τις εξαιρετικήν προσοχήν διά να παρατηρήση τα ελάχιστα ίχνη της επιφάνειας δύο τριών κατά συνέχειαν λίθων καθώς και μερικά όστρακα μεταξύ των χόρτων, άτινα προδίδουν την αρχαιολογικήν σημασίαν του τόπου. Επίσης ουδεμία παράδοσις υπάρχει είς τα πέριξ σχετική καταστροφή, τελική καταστροφή, θά είνε πολύ παλαιά. Αλλ’ επίσης δεν έχει σχηματισθή καί επίχωσις οπωσδήποτε αξιόλογος. Πατώμεν εις την ιδίαν σχεδόν την αρχαίαν εδαφικήν επιφάνειαν.
Ό,τι άνασκάπτομεν δέν είνε κυρίως παρά θεμέλια. Θα έλεγε κανείς ότι όλα τα υπέρ τήν επιφάνειαν οικοδομήματα αφηρέθησαν διά χειρών. Βεβαίως τό γειτονικόν Ζαπάντι καί Μεγάλη Χώρα κάτι γνωρίζουν από τήν καταστροφήν αυτήν, εν τούτοις και πάλιν εκπλήσσει εκτασίς της. Αντιθέτως όπου ανοιχθούν δοκιμαστικοί τάφροι παρουσιάζονται ίχνη θεμελίων διακοπτόμενων τοίχων τα όποια προδίδουν μίαν πυκνήν άλλοτε κατοίκησιν εις το μέρος εκείνο. Άλλη δυστυχία είνε φύσις του λίθου των οικοδομημάτων, του εγχωρίου φαιού αμμολίθου, όστις τόσον ευκόλως απολεπίζεται και αποσαθρούται. Ιδίως απογοητεύεται κανείς όταν θέλη να διακρίνη επί των λίθων ίχνη επικαθημένων αρχιτεκτονικών μελών. Σπανίως επιφάνεια των λίθων σώζεται ούτως, ώστε να δύναται τις να εχη πεποίθησιν εις τα σημεία τα όποια παρετήρησεν. Ούτε δείγμα άλλου λίθου παρετηρήθη.
Ο χώρος είνε ελαφρώς κοίλον ομαλόν επίπεδον, διαρρεόμενον υπό τίνος ρύακος και ελαφρώς ανυψούμενον προς Α. καί Δ. ώστε να σχηματίζωνται δύο απέναντι αλλήλων λοφίσκοι – απλά υψώματα, εκ των οποίων το προς Δ. επέχει και την θέσιν ακροπόλεως. Οι λοφίσκοι ούτοι είνε τα μάλλον προκεχωρημένα υψώματα των προπόδων του βουνού της Βλαχέρνας, το όποιον φράσσει προς Α. τον ορίζοντα.
Η έρευνα ήρχισεν επί του ανατολικού λόφου προς διαπίστωσιν του τείχους της πόλεως, το όποιον εφαίνετο πιθανόν ότι θα διήρχετο εκείθεν. Πράγματι τούτο διεπιστώθη. Το τείχος εξετείνετο επί ολοκλήρου της ράχεως του ανατολικού λόφου, παρηκολούθησα δε τα θεμέλιά του προς Ν. μέχρι του σημείου όπου κάμπτεται δια να περιλάβη τον δυτικόν λόφον της ακροπόλεως. Το τείχος έχει καταστραφεί μέχρι θεμελίων, ενιαχού δε και τα θεμέλιά του διακόπτονται. Έν τούτοις γραμμή του είνε εντελώς ασφαλής κατά την Ν. πλευράν μετά την έρευναν, διερχομένη ολίγον υπεράνω των κήπων και των καπνοτοπίων των μεταξύ του προσφυγικού συνοικισμού του Αγίου Κωνσταντίνου και του Ζαπαντίου. Εις την Β. πλευράν γραμμή υποδηλούται οπωσδήποτε και μετά την προσεχή εξακολούθησιν της ερεύνης θα δυνηθώμεν να συντάξωμεν ακριβές διάγραμμα. Την περιφέρειαν του τείχους δυνάμεθα να υπολογίσωμεν είς 12 έως 15 στάδια.
Εις τον ανατολικόν λόφον, όπου απεκαλύφθησαν τα συνεχή θεμέλια του περιβόλου, έχουν πλάτος 3.30μ. εκ των υπαρχουσών δε ενδείξεων φαίνεται ότι είχε κτισθή κατά το ψευδοϊσοδομικόν σύστημα εκ του εγχωρίου αμμολίθου, μέχρι σημείου τίνος τουχάλιστον. Εκ τοιούτων τετραπλεύρων λίθων απαρτίζονται αι δύο όψεις του τείχους, εδείχθη δε ότι ήδη εν τοις θεμελίοις το μεταξύ επληρούτο δια αργών λίθων, μικρών και μεγαλητέρων.
Κατά διαστήματα 50 περίπου μ. η γραμμή του τείχους σχηματίζει γωνιώδεις θλάσεις προεξεχούσας κατά 2 περίπου μ. πότε προς τα έξω και πότε προς τα μέσα (είκ. 1). Δεν πρόκειται όμως περί τετραπλεύρων προεξεχόντων προς τα έξω προς τα μέσα πύργων διότι μετά τον σχηματισμόν της γωνιώδους προεξοχής γραμμή βαίνει ομαλώς πλησιάζουσα την κανονικήν γραμμήν του τείχους μέχρι τελείας συγχωνεύσεως μετ’ αυτής εις το κανονικόν πάχος των 3.30μ. Ούτω αι σχηματιζόμεναι προεξοχαί είνε υποτείνουσα ενός κεκλιμένου τριγώνου του οποίου μία μακρά πλευρά είνε αυτή η κανονική γραμμή του τείχους. Το πλάτος του τείχους εις τας προεξοχάς αυτάς είνε μεταξύ 3.30 και 5.50 μ. Πιθανόν τας προεξοχάς ταύτας να εχρησιμοποίουν και δια πύργους, φαίνεται όμως ότι εχρησίμευον και ως αντερείσματα του τείχους, αι εξωτερικά δε βλέπουν προς την δεξιάν, την ακάλυπτον πλευράν του προς το τείχος ερχομένου.
Έκτος των ως άνω προεξοχών και κατά μίαν τούτων, επί του ανατολικού λόφου, υπάρχει εσωτερικώς και προσηρτημένον εις το τείχος τετράπλευρον οικοδόμημα (πύργος;) του οποίου τα θεμέλια έχουν μήκος 20. 75 μ. Το στενόμακρον τούτο οικοδόμημα χωρίζεται εις τρία διαμερίσματα, εξ ων τού πρώτου αι διαστάσεις είναι 6 μ. X 5. 70 μ. του δευτέρου 4.80 X 340 μ. και του τρίτου 6.60 X 3.40 μ. όθεν το πλάτος του πρώτου διαμερίσματος, εντός του οποίου διαγράφεται και άλλο διαχώρισμα, είναι μεγαλύτερον των δύο άλλων επειδή κατά το σημείον εκείνο το τείχος σχηματίζει προεξοχήν προς τα έσω.
Δείτε την προηγούμενη δημοσιευμένη ενότητα
στο link που ακολουθεί: ΑΝΑΣΚΑΦΗ ΜΗΛΙΑΔΗ
Πηγή: Πρακτικά τής ‘Αρχαιολογικής Εταιρείας 1928
Φωτογραφία: Το επί του ανατολικού λόφου, όπισθεν των τειχών οικοδόμημα
