Εν Αθήναις τη 22 Ιουνίου 1949
Προς
Το Υπουργείον Στρατιωτικών
Δ/σιν Προσωπικού
Ενταύθα
Εις απάντησιν του υπ’ αριθ. 151574/0/528/17/6/49 υμετέρου εγγράφου έχομεν την τιμήν να γνωρίσωμεν υμίν οτι επί κεφαλής των εν τη υπό ημερομηνίαν 19-2-49 υποβληθείση εκθέσει ημών αναφερομένων Αρχηγείων, Υπαρχηγείων, Στρατιωτικών Μονάδων και Διοικούντων Επιτροπών των υφ’ ημάς Εθνικών Ομάδων Ελλήνων Ανταρτών (ΕΟΕΑ) και του Εθνικού Δημοκρατικού Ελληνικού Συνδέσμου (ΕΔΕΣ) διετέλεσαν οι κάτωθι: και δη ως ακολούθως:
ΑΡΧΗΓΕΙΟΝ ΤΡΙΧΩΝΙΔΟΣ
Συμμετέσχε εις την μάχην της Γεφύρας του Αχελώου εναντίον των Ιταλών την 5-7-43.
Ο Ιατρός Παπαιωάννου έσπευσε μεταξύ των πρώτων εις την πρόσκλησιν ημών και ετάχθη υπό τας σημαίας της Εθνικής Επαναστάσεως επιδείξας διαγωγήν από πάσης πλευράς εξαίρετον.
Ο
ΑΡΧΗΓΟΣ ΤΟΥ ΕΔΕΣ ΚΑΙ Ο ΓΕΝ. ΑΡΧΗΓΟΣ ΤΩΝ Ε.Ο.Ε.Α.
(Υπογραφή)
Ν. ΖΕΡΒΑΣ
========================================================================
ΕΔΕΣ Τριχωνίδος
Τύπος
ΕΟΕ
Αρχηγός
Υποτεταγμένος Αρχηγός: Γ. Παπαϊωάννου έφ. ιατρός (25-2-1943 μέχρι 20-10-1943)
Μέλη
Διοικούσα Επιτροπή: Αντώνιος Παπαντολέων διευθυντής γενικών αποθηκών Αγρινίου (17-12-1942 μέχρι 12-3-1945), Αθαν. Σωχωρίτης ιατρός (17-12-1942 μέχρι 12-3-1945), Κωνσταντίνος Ραυτόπουλος δικηγόρος (17-12-1942 μέχρι 12-3-1945), Ευθύμιος Σταθόπουλος ιδιώτης (17-12-1942 μέχρι 12-3-1945), Ευστάθιος Σταθόπουλος καθηγητής (Μάϊος 1943 μέχρι 12-3-1945), Δημήτριος Πύρρος συμβολαιογράφος (Μάϊος 1943 μέχρι 12-3-1945), Κωνσταντίνος Χρυσανθακόπουλος δικαστικός υπάλληλος (Μάϊος 1943 μέχρι 12-3-1945), Χαρ. Καραπάνος (Φεβρουάριος 1944 μέχρι 12-3-1945), Δημήτριος Ματράλης έμπορος (Φεβρουάριος 1944 μέχρι 12-3-1945)
Περίοδος δράσης
Κατοχή 20-10-1942 μέχρι 20-10-1943 (σύμφωνα με το ΒΔ 638/5-10-1971)
=================================================================
Ο Γεώργιος Ν. Παπαϊωάννου σπούδασε ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κατά την Μικρασιατική εκστρατεία κλήθηκε και υπηρέτησε στις τάξεις του στρατού και ενώ είχε τοποθετηθεί στο στρατιωτικό νοσοκομείο Σμύρνης ζήτησε να πάει στην πρώτη γραμμή, όπου διακρίθηκε για τις ηρωικές πράξεις, τιμηθείς με το αριστείο ανδρείας. Το ίδιο έπραξε και στον πόλεμο του ‘ 40. Πήγε στην πρώτη γραμμή.
Μετά τον πρόωρο θάνατο του αδελφού του Γιάννη, υποχρεώθηκε να συνεχίσει την πολιτική σταδιοδρομία της οικογενείας του. Εκλέχτηκε τέσσερις φορές βουλευτής: το 1932, το 1936, το 1946 και το 1951 με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Ο μεγάλος κρητικός πολιτικός Ελευθέριος Βενιζέλος διείδε τότε σε βάθος και πλάτος, τον αδαμάντινο χαρακτήρα και το πολιτικό σθένος του σεμνού γιατρού, γι’ αυτό, με ιδιαίτερη χαρά, τον δέχτηκε στους κόλπους του Κόμματος του.
Στις αρχές του 1924 σε ηλικία μόλις 23 ετών. Παίρνει στα χέρια του την τσάντα του γιατρού κι άρχισε να γυρίζει από σπίτι σε σπίτι κι από γειτονιά σε γειτονιά προσφέροντας τις ιατρικές του υπηρεσίες και φάρμακα δωρεάν στους ασθενείς, απαλύνοντας έτσι τη σκληρή και γεμάτη δοκιμασίες ζωή της φτωχολογιάς. Ποτέ του δεν άπλωσε χέρι να πάρει χρήματα από φτωχούς συμπατριώτες του γι’ αυτό κι εκείνοι τον ονόμασαν γιατρό της φτωχολογιάς, γιατρό της προσφυγιάς και γενικότερα γιατρό του Βραχωριού.
Πίσω απ’ την αρρενωπή εμφάνιση και το διαπεραστικό βλέμμα του Παπαϊωάννου, μπορούσε να διακρίνει κανείς έναν άνθρωπο ήσυχο, φιλελεύθερο κι ακτινοβόλο. Έναν άνθρωπο φορτωμένο γνώση και πείρα, έναν άνδρα ευφυή, ειλικρινή, ευθύ και ξάστερο σαν τον ασυννέφιαστο ουρανό της πατρίδας μας και που πονούσε και νοιαζόταν και γι’ αυτό που δεν φαίνεται με γυμνό οφθαλμό, όπως λέγει και ο Τσέχωφ στα διηγήματα του.
Σ’ όλο το κοινοβουλευτικό διάστημα, ο Γεώργιος Παπαϊωάννου, αγωνίστηκε ένθερμα, όσο κανείς άλλος, για τη βελτίωση της ζωής όλων εκείνων των συνανθρώπων του που ανήκαν στις κατώτερες οικονομικά κοινωνικές τάξεις, και πιο πολύ αυτών που αγωνίζονταν να ζήσουν, δουλεύοντας, στα καπνοτόπια.
Υπηρέτησε, πιστά και κατά παραδειγματικό τρόπο, το λαό του Βραχωριού κι ολόκληρης της Αιτωλοακαρνανίας και ως γιατρός και ως βουλευτής και ως Δήμαρχος, χωρίς ποτέ να κάμει διακρίσεις φίλων και αντιπάλων. Κατά τη βουλευτική του θητεία πολέμησε σκληρά και συνέβαλε ουσιαστικά να γίνει Πρωτοδικείο στο Αγρίνιο και ν’ ανοίξει η Αγροτική Τράπεζα κατάστημα. Πέτυχε ακόμα για την Ένωση Συνεταιρισμών Αγρινίου, να δημιουργηθεί γραμμή Πορθμείου Ρίου – Αντιρρίου και συνετέλεσε αποφασιστικά στην πραγμάτωση της διανομής, εκτάσεως ένδεκα χιλιάδων στρεμμάτων των παραλιμνίων κτημάτων της Λυσιμαχίας, σε φτωχούς κι ακτήμονες της περιοχής. Ακατάβλητος, πεισματώδης και, καλοπροαίρετα, ανυποχώρητος και γενναίος, όπως ήταν στους αγώνες του, κατόρθωσε, επίσης να φτάσει να προβληματίσει τους αρμοδίους για την προώθηση του καπνικού ζητήματος ικανοποιώντας έτσι χιλιάδες καπνοπαραγωγούς.
Επιβλητική δε και περισπούδαστη έμεινε στο κοινοβουλιακό χώρο η εισηγητική του έκθεση και πρόταση νόμου προς την Επιτροπή Νομοθετικής Εξουσιοδοτήσεως Δ’ αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων, περί “απονομής ηθικών και υλικών αμοιβών εις τα Εθνικάς και Ανταρτικός Ομάδας και Οργανώσεις της Εσωτερικής Αντιστάσεως” με υπογραφή εισηγήσεως 15 Αυγούστου 1946.
Η δράση του στον ΕΔΕΣ
Το Φλεβάρη του 1943, εκλεγόμενος ως τότε δύο φορές βουλευτής, βγαίνει στο κλαρί για να πολεμήσει τους κατακτητές της πατρίδας του και τον Μάρτιο του ίδιου έτους, αρχίζει τη δράση του ως αρχηγός ΕΔΕΣ Τριχωνίδας. Εδώ υπάρχει ένα πλατύ φάσμα προσφορών, θυσιών και υπηρεσιών του Παπαϊωάννου προς την πατρίδα, το Έθνος, την Ελευθερία και τη Δημοκρατία. Ο Παπαϊωάννου, όπως και πολλοί άλλοι αγωνιστές, βρέθηκε σε ένα πολύ έντονα διχαστικό και συγκρουσιακό κλίμα, αφού δέχτηκε διαδοχικές επιθέσεις από τον ΕΛΑΣ που οδήγησαν τελικά στη διάλυση του Αρχηγείου του ΕΔΕΣ Τριχωνίδας.
Ενδεικτικά παραθέτουμε μερικά αποσπάσματα από τις δηλώσεις του αειμνήστου Πρωθυπουργού της Ελλάδας, Γεωργίου Παπανδρέου, σχετικά με το κλίμα και τα γεγονότα εκείνης της περιόδου, που δημοσιεύτηκαν στην εφημ. “Τα Νέα” στις 28 Σεπτεμβρίου 1964:
“… Υπάρχουν δυο θέματα: Η σύνθεσις και η δράσις του ΕΑΜ. Η σύνθεσις του ΕΑΜ ήτο διπλή. Και Εθνική και Κομμουνιστική. Η πλειονότης αποτελείτο από εθνικόφρονας νέους, οι οποίοι δονούμενοι από τα ιδανικά της πατρίδος και της Δημοκρατίας, και μη ευρίσκοντες άλλην ισχυράν οργάνωσιν εις τον καιρόν της κατοχής, ενετάχθησαν εις το ΕΑΜ, δια να αγωνισθούν με αυτοθυσίαν εναντίον του κατακτητού. Οι κομμουνισταί ήσαν μειονότης. Αλλά καίτοι μειονότης, είχαν αποτελέσει την κεφαλήν και την σπονδυλικήν οτήλην του ΕΑΜ. Αυτοί απεφάσιζον, αυτοί διέτασσον και οι άλλοι εξετέλουν διαταγάς.
Η δράσις του ΕΑΜ, υπήρξε διπλή. Και Εθνική Αντίστασις και εθνικό έγκλημα. Εις το πρώτον καιρόν της κατοχής υπήρξεν μάλλον Εθνική Αντίστασις. Υπερή-σπιζαν τότε οι κομμουνισταί την ψυχικήν των πατρίδα, την Σοβιετικήν Ένωσιν, από την εισβολήν του Ναζισμού. Μόλις όμως κατέστη βέβαιον, ότι η συμμαχική παράταξις μετέβη από της αμύνης εις την επίθεσιν και ήτο ασφαλής πλέον η συμμαχική νίκη, το ΕΑΜ επιδόθη εις εμφύλιον πόλεμον. Επεδίωξε την εξόντωση όλων των άλλων οργανώσεων, δια να προετοιμάση την μεταπολεμικήν δυναμική του επικράτησιν.”
Μπροστά σ’ όλες τις δεινές και μακροχρόνιες συμφορές, για το Έθνος μας, που κουβάλησε η κατοχή εμφανίζεται στην Τριχωνίδα, ένας ανυποχώρητος μαχητής της ιδέας της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας ο Βραχωρίτης γιατρός Γεώργιος Ν. Παπαϊωάννου, που έφερνε στο αίμα του την προγονική αρετή της ανδρείας, της τόλμης και της αυτοθυσίας. Έτσι ο Γ. Ν. Παπαϊωάννου, με την εθνική του αυτή στάση και το αγωνιστικό του παρον, έδινε μια συνέχεια στην προγονική του καταβολάδα και πρόσφερε τις υπηρεσίες του όταν η πατρίδα του τις είχε ανάγκη, καθώς διατελούσε υπό τριπλή κατοχή.
Η σθεναρά αντίσταση και οι αγώνες, του Γ.Ν.Π. εναντίον των κατακτητών, υπήρξαν παραδειγματικοί και άκρως εθνικοί. Εδώ βέβαια δεν μπορούμε να αναφέρομε λεπτομερώς λόγω ελλείψεως χώρου· για περισσότερα στοιχεία βλέπε: (Βασίλη Λαμνάτου, Ανέκδοτα ιστορικά κείμενα της Εθνικής Αντιστάσεως του Γεωργίου Ν. Παπαϊωάννου, Αρχηγού Ε.Δ.Ε.Σ. Τριχωνίδας, Εκδόσεως “Δωδώνη” Αθήνα 1999 σ.σ. 555).
Ο Παπαϊωάννου ήταν ένας ανιδιοτελής και θερμός πατριώτης, ένας αγωνιστής τόσο αγνός όσο αγνός ήταν και ο προπάππος του Δήμος Σκαλτσάς, ο περίφημος αρματωλός του Λιδωρικίου. Κράτησε, χωρίς υπερβολή, καθ’ όλον τον αντιστασιακό του βίο, μια στάση δημοκρατική και αντεπιθετική και πάντοτε αγαπούσε την επαγωγική συζήτηση γι’ αυτό συζητούσε ήρεμα, ακόμα και με τους αντιπάλους του και ποτέ’ του δεν προσπάθησε να ρίξει λάδι στη φωτιά ή να βάλει στη μπαρούτι φωτιά. Ακολουθούσε πιστά τον ήπιο δρόμο της διαλεκτικής συζήτησης, που φέρνει, πάντοτε, γόνιμα και ουσιώδη αποτελέσματα. Είχε τη δύναμη να προσελκύει τους άλλους και να εμφυσά την εμπιστοσύνη του, χωρίς καμιά αμφιβολία, ακόμα και στους ξένους.
Έτσι, αποκάλεσε τον Παπαΐωάννου. ο Ταξίαρχος Έντυ: “… ΟΝΕ ΟF THE BEST ANDARTES I VE ΜΕΤ..” Και συνεχίζει να μιλάει, με πολύ κολακευτικά λόγια, για την καλή συμπεριφορά και την Εθνική δράση του Γ. Ν. Παπαϊωάννου, στον αντιστασιακό χώρο στα χρόνια της Κατοχής, και στις επόμενες σελίδες, 86. 87 και 88 του βιβλίου: “ΤΗΕ GΚΕΕΚ ΤRΙLOGY”.
======================================================
‘Όταν ένας άνθρωπος περάσει, με το σπαθί του, στο χώρο της αντρειοσύνης και της παλικαριάς, έρχεται, τότε, ο ανώνυμος ποιητής που δεν λαθεύει ποτέ στις επιλογές του και τον κάνει τραγούδι και θρύλο, στο στόμα της λαϊκής μας παράδοσης. Κι’ αυτόν τον ασίγαστο λυράρη, το λαϊκό μας ποιητή, τον ακολουθούν, ύστερα, κι άλλοι επώνυμοι. Κάτι τέτοιο συνέβηκε και με την περίπτωση του Γ. Ν. Παπαϊωάννου. Τον τραγούδησαν ανώνυμοι και επώνυμοι ποιητές έτσι, όπως ακριβώς ταίριαζε στην αντρεία του:
Το λεν οι κούκοι στα βουνά
κι οι πέρδικες στα πλάγια,
το λεν’ στο Γοργοπόταμο
τ’ αντάρτικα ντουφέκια.
Οι αντάρτες χωριστήκανε
και γίνηκαν ομάδες.
Ο Άρης πάει στον Παρνασσό
κι ο Ζέρβας πάει στο Βάλτο
κι ο Καπετάνιος ο Ερμής
πάει στο Καρπενήσι.
Κι ο Γιώργος απ’ τ’ Αγρίνιο,
κι ο Γιώργος πέρα πέρασε
πάει στον Άγιο Βλάση.
Σ’ άλλη παραλλαγή τον συναντάμε με το επίθετο, Μαύρος, αντί του ονόματος Γιώργος.
Κι ο Μαύρος πέρα πέρασε πάει στην Τριχωνίδα
(Το όνομα Γιώργος και το επίθετο Μαύρος, που αναφέρονται στο παραπάνω τραγούδι., αντιπροσωπεύουν το ίδιο πρόσωπο τον Γ.Ν. Παπαϊωάννου. Μαύρο, τον έλεγαν λόγω τον πολύ μελαψού του χρώματος).
Ο Γ. Ν. Παπαΐωάννου στην Ελληνική Αντίσταση είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο. Είναι ο άνθρωπος που την συνέλαβε σωστά και πατριωτικά, που την υπηρέτησε ανιδιοτελώς και που την κράτησε πάνω από πολιτικούς σκοπούς και μικρότητες. Είναι αυτός που της έδωσε εθνική υπόσταση, πατριωτικό παλμό και απελευθερωτική αποστολή. Είναι εκείνος ο άνθρωπος που δεν θέλησε ποτέ να την κατρακυλήσει μέσα στο βούρκο των συμφερόντων και μέσα σε αντεθνικούς και κομματικοϊδεολογικούς σκοπούς. Γι’ αυτόν, η Αντίσταση ήταν ο μυστικός και ο αντιστασιακός -ψίθυρος των προγόνων του, του ’21 που έδινε συνέχεια στη φυλή μας και ένδοξη ιστορική πορεία. Η γενναιοψυχία του δε, κατά την αντιστασιακή περίοδο, αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση και παρακαταθήκη για τις νεότερες γενιές.
Ο Παπαϊωάννου, ήταν ένας γενναίος άνδρας κι ένας σωστός Έλληνας, που η εθνική του μορφή, θα προκαλεί, πάντοτε, την προσοχή κάθε ιστορικού και θα μεγαλώνει το συγγραφικό ενδιαφέρον και τη δίψα της έρευνας κάθε ερευνητή, γύρω από τα κατοχικά χρόνια και την Αντίσταση, Όμως, ο ιστορικός του για να τον αποκαλύψει και να τον τοποθετήσει εκεί που πρέπει και του ταιριάζει, θα πρέπει να έχει την ιδιότητα του ανατόμου και του ικανού ψυχολόγου. Κι ακόμα, θα πρέπει να εγκύψει πολλές φορές πάνω στα γεγονότα των χρόνων της Εθνικής Αντίστασης, χωρίς βιασύνη, με πνευματική καρτερία και οξυδέρκεια, με αμεροληψία και αντικειμενική κρίση.
Ο ακατάβλητος και υπερήφανος αυτός αρχηγός των Ε.Ο.Ε.Α, – Ε.Δ.Ε.Σ. Τριχωνίδας, ξεκίνησε πολεμώντας τον κατακτητή απ’ τη γενέτειρα του, κι έφτασε ως την Αθήνα. Στάθηκε υπεράνω μικροτήτων και υπηρέτησε πιστά τον ύψιστο σκοπό: την απελευθέρωση της πατρίδας του. Ποτέ του δεν κουράστηκε και ποτέ του δε διαμαρτυρήθηκε. Πίσω του, όλα εκείνα τα χρόνια της Αντίστασης, ένιωθε, σαν άνεμο δυνατό να τον κατευθύνει και να τον σπρώχνει μπροστά η αγάπη των συμπολιτών του και των συμπολεμιστών του.
Για να καταλάβει ο αναγνώστης τα όσα αναφέρουμε εδώ σ’ αυτή τη γρήγορη σκιαγράφηση του Γ.Ν.Π. πρέπει να έχει υπόψη του, τη συνοπτική έκδοση του Αρχηγού ΕΟΕΑ – ΕΔΕΣ Τριχωνίδος Γ.Ν.Π. καθώς και την πολιτική του Διαθήκη (Βλέπε: Βασίλη Λαμνάτου, Τρεις Ιστορικές Οικογένειες της Ρούμελης σ.σ. 178-188 και σ.. 208-210).
Όλη εκείνη η πολυμάθεια, η επιστημοσύνη μαζί με την καθαρότητα του διαυγούς πνεύματος και τη σωφροσύνη που τον διέκρινε, στάθηκαν οι μεγάλοι ρυθμιστές της ζωής του Γεωργίου Ν. Παπαϊωάννου, ή, καλύτερα, θα λέγαμε βοήθησαν αφάνταστα στον πάντοτε προσεγμένο και μελετημένο χειρισμό των διαφόρων υποθέσεων καθώς και στην ορθή επίλυση των προβλημάτων που εμφανίζονταν, κατά καιρό, στον πολυτάραχο πολιτικό, αντιστασιακό και κοινωνικό του βίο. Όλα τα πιο πάνω θωράκισαν περισσότερο το πνευματικό του σθένος, σφυρηλάτησαν γερά τον χαρακτήρα του και λιγόστεψαν τις ανθρώπινες αδυναμίες του.
Από τις 24 Μαΐου 1959 ως τις 15 Αυγούστου 1964 τον συναντάμε Δήμαρχο Αγρινίου. Η προσφορά του και οι υπηρεσίες του προς το Αγρίνιο, υπήρξαν αναντίρρητα θαυμαστές και αξιολογότατες. Επιδόθηκε με παροιμιώδη εργατικότητα και αφοσίωση στον εντοπισμό και στην επίλυση των προβλημάτων της γενέτειρας του, που την οραματιζόταν σαν την πιο εκσυγχρονισμένη και σαν την πιο πρωτοπόρα πόλη της Δυτικής Στερεάς με πληθυσμό άνω των εκατό χιλιάδων ψυχών και με έδρα Πανεπιστημίου. Επί δημαρχίας του, έγιναν τα μεγαλύτερα έργα ύδρευσης., αποχέτευσης και οδοποιίας. Πυροσβεστική Υπηρεσία., Τουριστική Αστυνομία, Δημοτική Φιλαρμονική, Τεχνικές Σχολές, Δημοτικός Σταθμός και Παπαστράτειος Δημοτική Βιβλιοθήκη είναι έργα δικά του.
Απασχολούσε δε καθημερινά 400 εργάτες σε διάφορα δημοτικά έργα γι’ αυτό και τον έλεγαν “Ταΐνά”-Τροφοδότη.
Σπάνια άνθρωπος έδωσε ένα τόσο μακρόχρονο, πολύπλευρο και έντονο ενεργό παρών στη Δημοτική, στην Πολιτική και στην Εθνική ζωή όσο ο Γεώργιος Παπαϊωάννου.
Πέρα των όσων αναφέραμε ως τώρα στη σημερινή μας ομιλία για την προσωπικότητα του Παπαϊωάννου και το εθνοκοινωνικό” του έργο, θεωρούμε αναγκαίο και ουσιώδες, να δώσουμε μια περιληπτική σκιαγράφηση της Μορφής του.
Ως γιατρός, υπηρέτησε με αφοσίωση και υπευθυνότητα την ιατρική επιστήμη και αποτέλεσε την κοινοτική πρόνοια των φτωχών κατοίκων του Αγρινίου και της περιοχής Τριχωνίδας.
Ως πολιτικός ξεχώρισε για το ελληνοχριστιανικό ήθος, για τις γνήσιες δημοκρατικές του ιδέες και για τους πεισματώδεις αγώνες που έκαμε μέσα στο κοινοβούλια, για το δίκιο και το καλό των συμπατριωτών του και γενικότερα για την πρόοδο της χώρας του.
Τέλος, ως αντιστασιακός και Αρχηγός ΕΔΕΣ Τριχωνίδος στοίχειωσε μέσα του, την ιδέα της απελευθέρωσης της πατρίδας του από τους κατακτητές, αγωνιζόμενος αφιλοκερδώς και απονήρευτα. Η πατριωτική του συμπεριφορά και το ψυχικό του σθένος, θύμιζαν τον προπάππο του Δήμο Σκαλτσά.
Πέθανε στις 18 Απριλίου 1986 ώρα 13:30′ από βαριά καρδιοαναπνευστική ανεπάρκεια. Ο θάνατος του, προκάλεσε έντονο ψυχικό πόνο σ’ ολόκληρη την Αιτωλοακαρνανία.
* Το κείμενο του Βασίλη Λαμνάτου που δημοσιεύουμε παραπάνω, για τον Γεώργιο Παπαϊωάννου, αποτελεί μέρος της εισήγησης του συγγραφέα στο επιστημονικό συνέδριο που διοργάνωσε η Αιτωλική Πολιτιστική Εταιρεία (ΑΙ.ΠΟ.Ε.) τον Νοέμβριο του 2008.
=============================================================
===============================================================
αρχειο παπαιωάννου https://www.ascsa.edu.gr/index.php/archives/george-papaioannou-papers-catalogue
Τα στοιχεια του ΕΔΕΣ Τριχωνιδας https://www.poreproject.gr/organizations/edes-trichonidos-eoe/
στα στοιχεια των αρχηγειων του ΕΔΕΣ https://stratistoria.wordpress.com/1949/06/22/19490622-ekthesi-drasis-edes/
